CODEX JUSTINANEUS

Liber sextus
CJ.6.1.0. De fugitivis servis et libertis mancipiisque civitatum artificibus et ad diversa opera deputatis et ad rem privatam vel dominicam pertinentibus.
CJ.6.2.0. De furtis et de servo corrupto.
CJ.6.3.0. De operis libertorum.
CJ.6.4.0. De bonis libertorum et de iure patronatus.
CJ.6.5.0. Si in fraudem patroni alienatio facta est.
CJ.6.6.0. De obsequiis patronis praestandis.
CJ.6.7.0. De libertis et eorum liberis.
CJ.6.8.0. De iure aureorum anulorum et de natalibus restituendis.
CJ.6.9.0. Qui admitti ad bonorum possessionem possunt et intra quod tempus.
CJ.6.10.0. Quando non petentium partes petentibus adcrescunt.
CJ.6.11.0. De bonorum possessione secundum tabulas.
CJ.6.12.0. De bonorum possessione contra tabulas quam praetor liberis pollicetur.
CJ.6.13.0. De bonorum possessione contra tabulas liberti, quae patronis vel liberis eorum datur.
CJ.6.14.0. Unde liberi.
CJ.6.15.0. Unde legitimi et unde cognati.
CJ.6.16.0. De edicto successorio.
CJ.6.17.0. De carboniano edicto.
CJ.6.18.0. Unde vir et uxor.
CJ.6.19.0. De repudianda bonorum possessione.
CJ.6.20.0. De collationibus.
CJ.6.21.0. De testamento militis.
CJ.6.22.0. Qui facere testamentum possunt vel non possunt.
CJ.6.23.0. De testamentis: quemadmodum testamenta ordinantur.
CJ.6.24.0. De heredibus instituendis et quae personae heredes institui non possunt.
CJ.6.25.0. De institutionibus seu substitutionibus sub condicione factis.
CJ.6.26.0. De impuberum et de aliis substitutionibus.
CJ.6.27.0. De necessariis et servis heredibus instituendis vel substituendis.
CJ.6.28.0. De liberis praeteritis vel exheredatis.
CJ.6.29.0. De postumis heredibus instituendis vel exheredandis vel praeteritis.
CJ.6.30.0. De iure deliberandi et de adeunda vel adquirenda hereditate.
CJ.6.31.0. De repudianda vel abstinenda hereditate.
CJ.6.32.0. Quemadmodum aperiantur testamenta et inspiciantur et describantur.
CJ.6.33.0. De edicto divi hadriani tollendo et quemadmodum scriptus heres in possessionem mittatur.
CJ.6.34.0. Si quis aliquem testari prohibuerit vel coegerit.
CJ.6.35.0. De his quibus ut indignis auferuntur et ad senatus consultum silanianum.
CJ.6.36.0. De codicillis.
CJ.6.37.0. De legatis.
CJ.6.38.0. De verborum et rerum significatione.
CJ.6.39.0. Si omissa sit causa testamenti.
CJ.6.40.0. De indicta viduitate et de lege iulia miscella tollenda.
CJ.6.41.0. De his quae poenae nomine in testamento vel codicillis relinquuntur.
CJ.6.42.0. De fideicommissis.
CJ.6.43.0. Communia de legatis et fideicommissis et de in rem missione tollenda.
CJ.6.44.0. De falsa causa adiecta legato vel fideicommisso.
CJ.6.45.0. De his quae sub modo legata vel fideicommissa relinquuntur.
CJ.6.46.0. De condicionibus insertis tam legatis quam fideicommissis et libertatibus.
CJ.6.47.0. De usuris et fructibus legatorum vel fideicommissorum.
CJ.6.49.0. Ad senatus consultum trebellianum.
CJ.6.50.0. Ad legem falcidiam.
CJ.6.51.0. De caducis tollendis.
CJ.6.52.0. De his qui ante apertas tabulas hereditates transmittunt.
CJ.6.53.0. Quando dies legati vel fideicommissi cedit.
CJ.6.54.0. Ut in possessionem legatorum vel fideicommissorum servandorum causa mittatur et quando satisdari debet.
CJ.6.55.0. De suis et legitimis liberis et ex filia nepotibus ab intestato venientibus.
CJ.6.56.0. Ad senatus consultum tertullianum.
CJ.6.57.0. Ad senatus consultum orfitianum.
CJ.6.58.0. De legitimis heredibus.
CJ.6.59.0. Communia de successionibus.
CJ.6.60.0. De bonis maternis et materni generis.
CJ.6.61.0. De bonis, quae liberis in potestate constitutis ex matrimonio vel aliter adquiruntur, et eorum administratione.
CJ.6.62.0. De hereditatibus decurionum naviculariorum cohortalium militum et fabricensium.
















CJ.6.1.0. De fugitivis servis et libertis mancipiisque civitatum artificibus et ad diversa opera deputatis et ad rem privatam vel dominicam pertinentibus.
CJ.6.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Servum fugitivum sui furtum facere et ideo non habere locum nec usucapionem nec longi temporis praescriptionem manifestum est, ne fuga servorum dominis suis ex quacumque causa fiat damnosa. * diocl. et maxim. aa. aemiliae. * [a 286 pp.V id.Dec.Maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Requirendi fugitivos potestatem fieri dominis praesidialis officio est. * diocl. et maxim. aa. et cc. pompeiano. * [a 294 pp.Iii k.Mai.Cc.Conss.]
CJ.6.1.3: Imperator Constantinus Si fugitivi servi deprehendantur ad barbaricum transeuntes, aut pede amputato debilitentur aut metallo dentur aut qualibet alia poena adficiantur. * const. a. et licin. c. ad probum. * [a 317 -323 sine die et consule.]
CJ.6.1.4pr.: Imperator Constantinus Quicumque fugitivum servum in domum vel in agrum inscio domino eius susceperit, eum cum pari alio vel viginti solidis reddat. * const. a. ad valerianum. * [a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.]
CJ.6.1.4.1: Imperator Constantinus Sin vero secundo vel tertio eum susceperit, praeter ipsum duos vel tres alios vel praedictam aestimationem pro unoquoque domino repraesentet: in minorum persona tutoribus vel curatoribus poena simili imminente. [a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.]
CJ.6.1.4.2: Imperator Constantinus Quod si ad praedictam poenam solvendam is qui susceperit minime sufficiat, aestimatione competentis iudicis castigatio in eum procedat. [a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.]
CJ.6.1.4.3: Imperator Constantinus Quod si servus ingenuum se esse mentitus sub mercede apud aliquem fuerit, nihil is qui eum habuit poterit incusari. [a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.]
CJ.6.1.4.4: Imperator Constantinus Sane mancipium torqueri oportet, ut manifestetur, utrum propter lucrum capiendum callide a domino ad domum vel agrum eius qui suscepit immissus est, an non. [a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.]
CJ.6.1.4.5: Imperator Constantinus Quod si maligne factum esse ex servi interrogatione patuerit, servo etiam suo eum qui hoc fecerit privari oportet et ad fiscum pertinere mancipium. [a 317 d.V k.Iul.Thessalonicae gallicano et basso conss.]
CJ.6.1.5: Imperator Constantinus Mancipia diversis artibus praedita, quae ad rem publicam pertinent, in isdem civitatibus placet permanere, ita ut, si quis tale mancipium sollicitaverit vel avocandum crediderit, cum servo altero sollicitatum restituat, duodecim solidorum summa inferenda rei publicae illius civitatis, cuius mancipium abduxit: libertis quoque artificibus, si sollicitati fuerint, cum eadem forma civitati reddendis: ita ut pro fugitivo servo, si sollicitudine defensoris non fuerit requisitus et revocatus, idem defensor duo vicaria mancipia exigatur, nec beneficio principali nec venditione in eius persona iam de cetero valituris. * const. a. ad ia nuarium. * [a 319 d. xvi k. mart. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.6.1.6pr.: Imperator Constantinus Cum servum quispiam repetit fugitivum et alius vitandae legis gratia, quae in occultantes mancipia certam poenam statuit, proprietatem opponet, vel in vocem libertatis eum animaverit, ilico nequissimus verbero super quo ambigitur tormentis subiciatur, ut aperta veritate diceptationi terminus fiat. * const. a. ad tiberianum com. hispaniarum. * [a 332 d. xv k. sept. constantinopoli pacatiano et hilariano conss.]
CJ.6.1.6.1: Imperator Constantinus Quod non solum utrisque iurgantibus proderit, sed etiam servorum animos a fuga poterit deterrere. [a 332 d. xv k. sept. constantinopoli pacatiano et hilariano conss.]
CJ.6.1.7: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Si quis servum fiscalem putaverit occultandum, non solum eum restituere, sed etiam duodecim libras argenti poenae nomine fisci viribus dependere compellatur. * valentin. valens et grat. aaa. ad felicem consularem. * [a 371 d. ii id. april. gratiano a. ii et probo conss.]
CJ.6.1.8: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Si qui publicorum servorum fabricis seu aliis operibus deputati tamquam propriae condicionis immemores domibus se alienis et privatarum ancillarum consortiis adiunxerit, tam ipsi quam uxores eorum et liberi confestim condicioni pristinae laborique restituantur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. albino pu. romae. * [a 389 d. viii k. aug. timasio et promoto conss.]
CJ.6.2.0. De furtis et de servo corrupto.
CJ.6.2.1: Imperatores Severus, Antoninus Si pecunia tua mandantibus servis quidam praedia comparaverunt, eligere debes, utrum furti actionem et condictionem an mandati potius inferre debeas.Neque enim aequitas patitur, ut et criminis causam persequaris et bonae fidei contractum impleri postules. * sev. et ant. aa. theogeni. * [a 200 d. xi k. mai. severo a. ii et victorino conss.]
CJ.6.2.2: Imperatores Severus, Antoninus Incivilem rem desideratis, ut agnitas res furtivas non prius reddatis, quam pretium fuerit solutum a dominis, curate igitur cautius negotiari, ne non tantum in damna huiusmodi, sed etiam in criminis suspicionem incidatis. * sev. et ant. aa. negotiatoribus. * [a 204 pp. iii k. dec. cilone et libone conss.]
CJ.6.2.3: Imperator Antoninus Si nondum rem templo divino dedicatem vitricus tuus furto abstulit, habes adversus eum furti actionem. * ant. a. secundo. * [a 215 pp. vi ia. sept. laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.2.4: Imperator Alexander Severus Adversus eum dumtaxat, quem servum tuum sollicitasse dicis, si eum deterioris animi fecit, servi corrupti agere potes. quod si sollicitatum occultavit, etiam furti cum eo agere potes. quas actiones etiam per procuratorem exercere minime prohiberis. * alex. a. aurelio herodi. * [a 222 pp. id. sept. alexandro a. cons.]
CJ.6.2.5: Imperator Alexander Severus Civile est, quod a te adversarius tuus exigit, ut rei, quam apud te fuisse fatearis, exhibeas venditorem. nam a transeunte etiam ignoto emisse dicere non convenit volenti evitare alienam boni viri suspicionem. * alex. a. cornelio. * [a 223 pp. iii k. mai. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.2.6: Imperator Alexander Severus Alienum servum sine voluntate domini qui sciens vendidit seu donavit vel alio modo alienavit, nihil domino diminuere potest: et si contractet vel apud se detinuerit, furtum facit. * alex. a. pythodoro. * [a 223 pp. vi k. ian. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.2.7: Imperator Alexander Severus Si is, cui te pecuniam ad matrem tuam perferendam dedisse proponis, parva quantitate numerata reliquam in usus suos convertit, furtum fecit. * alex. a. dato. * [a 228 pp. prid. id. iun. modesto et probo conss.]
CJ.6.2.8: Imperator Alexander Severus Etiam furti actione tributorum exactor tenetur, si non cessante te in tributoria exactione sciens, quod nihil deberetur, ancillam tui iuris abduxit aut vendidit. quae res facit, ut nec emptor usucaperet vindicatioque tibi ipsius competat. * alex. a. valenti. * [a 231 pp. x k. mart. pompeiano et peligno conss.]
CJ.6.2.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Subtracto furto vel vi abrepto mancipio, quamvis hoc rebus humanis non oblatum fuerit exemptum, tam ad raptorem quam ad furem periculum redundabit et uterque eorum poena legitima coercebitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. aedesio. * [a 293 s. vii id. febr. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si abducta mancipia furto vel plagio venumdata praeses provincias perspexerit, cum nec ab emptore propter cohaerens vitium, antequam ad dominum possessio revertatur, usucapi possunt, et te ei cuius fuerunt successisse reppererit, restitui tibi providebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. valerio. * [a 293 sine die et conss.]
CJ.6.2.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus De his, quae subtraxisse novercam pupilli tui precibus significas, rectorem adi provinciae, qui si eam, posteaquam dominus rerum is pro quo supplicas factus est , aliquid furatam cognoverit, non ignorat in quadruplum manifesti, nec manifesti vero dupli actione furti constituta condemnationem formare. * diocl. et maxim. aa. et cc. demostheni. * [a 293 d. vii k. sept. viminacio aa. conss.]
CJ.6.2.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ancillae subtractae partus apud furem editi, priusquam a domino possideantur, usucapi nequeunt: matris furem etiam eorum causa furti teneri convenit actione. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintillae. * [a 293 d. id. oct. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quapropter furti actione et condictione vel adversus possidentem vindicatione de mancipiis uti non prohiberis, cum altera poenam continens alterius electione minime tolli possit. [a 293 d. id. oct. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nam extra poenam rei persecutionem esse nulla iuris quaestio est, cum etiam hi qui aliena mancipia comparaverunt, si hanc causam non ignorant, furti actione tenentur. [a 293 d. id. oct. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Post decisionem furti leges agi prohibent. quod si non transegisti, sed de sublatis partem tantum accepisti, residuam vindicare vel condicere et actione furti apud praesidem agere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. domno. * [a 293 d. k. dec. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eos, qui a servo furtim ablata scientes susceperint, non tantum de susceptis convenire, sed etiam poenali furti actione potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. * [a 293 d. viii k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus Furti actione minime teneri successores ignorare non debueras. de instrumentis autem ablatis in rem actione tenentem convenire potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. socratiae. * [a 293 d. iii k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.2.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si servum vestrum nutriendum qui susceperat venumdedit, furtum commisit. * diocl. et maxim. aa. et cc. artemidoro et aliis. * [a 294 d. k. oct. viminacii cc. conss.]
CJ.6.2.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quamvis etiam hereditatis expilatae crimine promiscuus usus exemplo actionis furti ream uxorem fieri non patiatur, tamen heredes idemque filii super his, quae de patris bonis possidet, adversus eam in rem actione experiri non prohibentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. cononi. * [a 294 d. id. dec. cc. conss.]
CJ.6.2.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus In eum, qui ex naufragio vel incendio cepisse vel in his rebus damni quid dedisse dicitur, infra annum utilem ei cui res abest quadrupli, post in simplum actionem proditam praeter poenam olim statutam edicti forma perpetui declarat. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysodoro. * [a 294 s. iii k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.2.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus Falsus procurator depositum recipiendo vel aes alienum exigendo citra domini voluntatem furtum facit ac praeter rei restitutionem actione dupli furti nec manifesti convenitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. mnesitheo. * [ sine die et consule.]
CJ.6.2.20pr.: Imperator Justinianus Si quis servo alieno suaserit aliquam rem domini sui subripere et ad se deducere , servus autem hoc domino manifestaverit et domino concedente res eius ad iniquum huiusmodi suasionis auctorem pertulerit, et ipse inventus fuerit rem detinere , quali tenetur actione is qui res suscepit, utrumne pro occasione furti an pro servo, quia eum corrumpere voluit, ut non solum furti, sed etiam servi corrupti is obligetur, veteres dubitaverunt. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.20.1: Imperator Justinianus Nobis itaque eorum altercationes decidentibus placuit non solum furti actionem, sed etiam servi corrupti contra eum dare. licet enim servus deterior minime factus est, tamen consilium corruptoris ad perniciem probitatis servi introductum est: et quemadmodum secundum iuris regulas furtum quidem non est commissum, quia is videtur furtum committere, qui contra domini voluntatem res eius contractat, ipse autem furti actione propter dolum suum tenetur, ita et servi corrupti contra eum actio propter suum vitium non ab re extendatur, ut sit ei poenalis actio imposita, tamquam re ipsa fuisset servus corruptus, ne ex huiusmodi impunitate et in alium servum, qui possit corrumpi, hoc facere pertemptet. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.21pr.: Imperator Justinianus Apud antiquos quaerebatur, si servus, quem aliquis bona fide possidebat, furtum commiserit alienarum rerum vel ipsius apud quem constitutus est, si ipse qui bona fide eum detinet noxalem furti actionem adversus verum dominum habet, vel ipse ab eo qui furtum passus est praedicta convenitur actione. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.21.1: Imperator Justinianus Cumque generalis regula ab antiqua prudentia exposita est huiusmodi hominis gratia, pro quo noxalem furti actionem suscipere aliquis compellitur, adversus alium furti actionem habere non concedens, quidam ita eam per coniecturam interpretati sunt, adversus bona fide quidem possessorem nullo modo furti actionem extendi, ipsi autem, si furtum fuerit passus, adversus verum dominum furti actionem noxalem recte decerni: tunc autem bona fide possessorem furti nomine, quod passus est, noxalem actionem contra dominum habere posse, quando servus sub domini sui fuerit constitutus possessione: et pro his rebus posse eum adversus dominum habere actionem, non solum quas servus subtraxerit iam apud eum constitutus, sed et pro his quas furatus est, quando fugit quidem a bona fide possessore, adhuc autem nondum sub domini sui manibus fuerit constitutus. [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.21.2: Imperator Justinianus Quam interpretationem prisca quidem iura per coniecturam introducebant: nos autem altius et verius ad eam respicientes generalem regulam sic ab initio esse prolatam accipimus. [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.21.3: Imperator Justinianus Cum igitur bona fide possessor domini cogitatione furem possidet, merito, donec apud eum constitutus est, et aliis tenetur noxali actione, si extranei furtum a servo fuerint passi, et ipse adversus verum dominum non habet actionem secundum regulam dicentem: qui habet adversus alium furti actionem, ipse ea teneri non potest. sin autem desinat in servi retentione et ille apud verum dominum fuerit inventus, tunc ipse quidem noxali furti actione minime potest teneri, adversus verum autem dominum habet ipse furti noxalem actionem, id est pro rebus, quas vel nunc furatus est, cum est apud verum dominum, vel antea, postquam bona fide possessoris retentionem excesserit necdum apud verum dominum factus. [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.21.4: Imperator Justinianus Et sic iterum regulae generali casus evenit consentaneus: qui enim habet tunc furti actionem adversus dominum, ipse aliis teneri furti actione non potest. sic ex tempore omnibus discretis vetustissima dubitatio nostro foedere conquiescat et bona fide possessor in parte certa temporis et habeat actionem et non teneatur, et ipse dominus in alio tempore non teneatur actione et in alio sub actione constituatur. [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.21.5: Imperator Justinianus De eo autem, qui liber constitutus ab alio bona fide tenetur, si furtum commiserit, recte et sine aliqua dubitatione dicitur posse eum, qui liber est cognitus, et ab ipso qui bona fide eum detinet pro furto conveniri, et bona fide possessorem, si ab extraneo furtum liber commiserit, non posse conveniri, sed ipsum pro suo furto respondere, quia generalis regula de servo prolata est, et pro eo, qui non servus, sed liber et suae potestatis est, noxalem moveri actionem impossibile nostrisque legibus incognitum est. [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.2.22pr.: Imperator Justinianus Manifestissimi quidem iuris est furto perpetrato ei competere furti actionem, cuius interest, ne furtum committatur. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.1: Imperator Justinianus Sed quaerebatur apud antiquos legum interpretes, si quis commodavit alii rem ad se pertinentem et ipsa res subtracta est, an furti actio adversus furem institui possit ab eo qui rem utendam accepit, idoneo scilicet constituto, quia et ipse commodati actione a domino pro ea re conveniri potest. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.1a: Imperator Justinianus Et hoc quidem paene iam fuerat concessum, ut habeat ipse actionem, nisi inopia noscitur laborare: tunc enim furti actionem domino competere dicebant. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.1b: Imperator Justinianus Sed ea satis increbuit dubitatio, si tempore quo furtum committebatur idoneus erat is qui rem commodandam accepit, postea autem ad inopiam pervenit, antequam moveatur actio quae ei antea competebat, an debeat actio quae semel ei adquisita est firmiter apud eum manere vel ad dominum reverti, cum et hoc quaerebatur, an in hoc casu furti actio ambulatoria sit nec ne. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.1c: Imperator Justinianus Sed omnem talem tractatum alia sequitur subdivisio, si ex parte solvendo sit is qui rem utendam accepit, ut possit non in totum, sed particularem solutionem ei facere, an habeat furti actionem vel non. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.1d: Imperator Justinianus Tales itaque ambiguitates veterum, immo magis, quod melius dicendum est, ambages nobis decidentibus in tanta rerum difficultate simplicior sententia placuit, ut in domini sit voluntate, sive commodati actionem adversus res accipientem movere desiderat sive furti adversus eum qui rem subripuit, et alterutra earum electa dominum non posse ex paenitentia ad alteram venire. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.1e: Imperator Justinianus Sed si quidem furem elegerit, illum qui rem utendam accepit penitus liberari: sin autem quasi commodator veniat adversus eum qui rem utendam accepit, ipsi quidem nullo modo competere posse adversus furem furti actionem, eum autem, qui pro re commodata convenitur, posse adversus furem furti habere actionem, ita tamen, si dominus sciens rem esse subreptam adversus eum qui eam accepit perveniat. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.2: Imperator Justinianus Sin autem nescius et dubitans rem non esse apud eum commodati actionem instituit , postea autem re comperta voluit remittere quidem commodati actionem, ad furti autem pervenire, tunc licentia ei concedatur et adversus furem venire, nullo obstaculo ei opponendo, quoniam incertus constitutus movit adversus eum qui rem utendam accepit commodati actionem, ( nisi domino ab eo satisfactum est: tunc etenim omnimodo furem a domino quidem furti actione liberari, suppositum autem esse ei, qui pro re sibi commodata domino satisfecit), cum manifestissimum est, etiam si ab initio dominus actionem instituit commodati ignarus rei subreptae, postea autem hoc ei cognito adversus furem transivit, omnimodo liberari eum qui rem commodatam suscepit, quemcumque causae exitum dominus adversus furem habuerit: eadem definitione obtinente, sive in partem sive in solidum solvendo sit is qui rem commodatam accepit. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.3: Imperator Justinianus Sed cum in secunda dubitatione incidebat, quid statuendum sit, si quis rem commodatam habuerit, quam aliquis furto subtraxerat et lite pulsatus condemnationem passus fuerat non tantum in rem furtivam, sed etiam in poenam furti, et postea dominus rei venerit omnem condemnationem accipere desiderans utpote ex suae rei occasione ortam, alia dubitatio incidit veteribus, utrumne rem tantummodo suam vel eius aestimationem consequatur, an etiam summam poenalem. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.3a: Imperator Justinianus Et licet ab antiquis variatum est et ab ipso papiniano in contrarias declinante sententias, tamen nobis haec decidentibus papinianus, licet variavit, eligendus est, non in prima, sed in secunda eius definitione, in qua lucrum statuit minime ad dominum rei pervenire: ubi enim periculum, ibi et lucrum collocetur, nec sit damno tantummodo deditus qui rem commodatam accepit, sed liceat ei etiam lucrum sperare. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.4: Imperator Justinianus Cum autem in confinio earum dubitationum tertia exorta est, quare non et eam decidimus? cum enim apertissimi iuris est non posse maritum constante matrimonio furti actionem contra suam uxorem habere, quia lex ita atrocem actionem dare in personas ita sibi coniunctas erubuit, huiusmodi incidit veterum sensibus quaestio. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.4a: Imperator Justinianus Quidam etenim re sibi commodata huiusmodi rei furtum a sua muliere passus est: et dubitabatur, utrumne domino rei furti actio contra mulierem praestatur, an propter necessitatem causae et maritus eius utpote commodati actioni suppositus potest habere furti actionem. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.4b: Imperator Justinianus Et auctores quidem iuris satis et in hac specie contra se iurgium exercuerunt: ex praesente autem lege et anterioribus nostris decisionibus, quae in ista positae sunt constitutione, potest et haec species apertius dirimi. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.2.22.4c: Imperator Justinianus Si enim domino dedimus electionem ad quem voluit pervenire, sive ad eum qui rem commodatam accepit, sive contra eum qui furtum commisit, et in hac specie maritus quidem propter matrimonii pudorem non furti, sed rerum amotarum actionem habeat, si ipsum dominus elegerit, dominus autem omnem licentiam possideat sive adversus maritum commodati sive adversus mulierem furti actionem extendere: ita tamen ut, si ipse qui rem commodatam accepit solvendo sit, nullo modo adversus mulierem furti actio extendatur, ne ex huiusmodi occasione inter maritum et uxorem, qui non bene secum vivunt, aliqua machinatio oriatur, et forsitan marito volente uxor eius et trahatur et furti patiatur poenalem condemnationem. [a 530 d.Xv k.Dec.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.3.0. De operis libertorum.
CJ.6.3.1: Imperatores Severus, Antoninus Si tempore manumissionis operae tibi impositae sunt, scis te eas praestare debere. solet autem inter patronos et libertos convenire, ut pro operis aliquid praestetur, licet pretium non possit, nisi quando propter inopiam pro alimentis id extra ordinem peti necessitas suaserit, cum, etsi operae non erant impositae, defectis tamen facultatibus patroni alere eum cogebaris. * sev. et ant. aa. romano. * [a 204 pp. iii k. ian. cilone et libone conss.]
CJ.6.3.2: Imperatores Severus, Antoninus Manumissionis causa traditus neque in servitutem deduci a manumissore potest neque impositas operas praestare cogitur. * sev. et ant. aa. eutycheti. * [a 205 pp. vi k. mai. geta ii cons.]
CJ.6.3.3: Imperatores Severus, Antoninus Qui nummis acceptis ab extraneo servum suum manumisit et pro operis pecuniam ab eo accepit, sive fuerant operae impositae sive non fuerant, ut indebita soluta reddere cogitur. * sev. et ant. aa. quintiano. * [a 206 pp. k. nov. albino et aemiliano conss.]
CJ.6.3.4: Imperator Antoninus Si quam pecuniam tibi a liberto tuo ex venditione operarum deberi probaveris, restitui tibi a liberto tuo praeses iubebit ( ex hoc enim liberam testamenti factionem libertus habet) , modo si non onerandae libertatis gratia emissam cautionem probabitur. * ant. a. valeriano. * [a 212 pp. xiiii k. mai. duobus aspris conss.]
CJ.6.3.5: Imperator Antoninus Mater tua ab eo, quem ex causa fideicommissi manumisit, operas impositas petere non potest, nisi eius tantummodo temporis, quo eum ante manumisit, quam dies fideicommissae libertatis existeret. sed nisi ei honorem patronis debitum exhibuerit, adeat competentem iudicem pro modo admissi vindicaturum. * ant. a. terentio. * [a 212 pp. iii id. mai. duobus aspris conss.]
CJ.6.3.6: Imperator Alexander Severus Liberti libertaeque defunctorum operas neque extraneis heredibus patronorum debent neque maritis patronarum. * alex. a. caecilio. * [a 222 pp. k. nov. alexandro a. cons.]
CJ.6.3.7pr.: Imperator Alexander Severus Nec patronis pro operis mercedem accipere licet, quamvis, si indictae operae praestitae non sint, ad pecuniae exactionem obsequii non praestiti aestimatio convertatur. * alex. a. minicio. * [a 224 d. xii k. iun. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.3.7.1: Imperator Alexander Severus Qui autem duos filios in potestate vel diversis temporibus habuit, lege iulia de maritandis ordinibus obligatione operarum liberatur. [a 224 d. xii k. iun. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.3.8: Imperator Alexander Severus Si tuis nummis emptus es ab eo a quo manumissus es, nec operas ei debes neque puniri ab eo utpote ingratus potes: patronum tamen tuum esse negari non oportet. * alex. a. augustino. * [a 224 d. iii id. sept. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.3.9: Imperator Alexander Severus Libertae tuae ducendo eam uxorem dignitatem auxisti, et ideo non est cogenda operas tibi praestare, cum possis legis beneficio contentus esse, quod invito te iuste non possit alii nubere. * alex. a. laetorio. * [a 225 d. x k. mart. fusco et dextro conss.]
CJ.6.3.10: Imperator Alexander Severus Titius si, cum testamentum faceret, servo suo libertatem cum condicione hac dedit: " gaium servum meum a die mortis meae annis tribus peractis manumitti volo, ita ut praestet heredibus meis, sicut me vivo praestabat", et cum idem servus testatori diurnum quiddam praestabat et post mortem eius usque ad diem praestandae libertatis etiam heredibus praestiterat, manifestum est, quod adeptus libertatem ad eandem praestationem compelli non possit. * alex. a. herculiano. * [a 225 d. vii id. aug. fusco et dextro conss.]
CJ.6.3.11pr.: Imperator Gordianus Quod ex liberta muliere nascitur, ingenuum est. * gord. a. africano. * [a 238 pp.Iii non.Aug.Pio et pontiano conss.]
CJ.6.3.11.1: Imperator Gordianus Is autem, qui libertate sua nubenti commodavit adsensum, quamvis operas ab ea exigere non possit, iura patronatus non amittit. [a 238 pp.Iii non.Aug.Pio et pontiano conss.]
CJ.6.3.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus Qui manumittuntur, liberum ubi voluerint commorandi arbitrium habent nec a patronorum filiis, quibus solam reverentiam debent, ad serviendi necessitatem redigi possunt, nisi ingrati probentur, cum neque cum patrono habitare libertos iura compellunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. veneriae. * [a 293 s.Viiii k.Iun.Ipsis aa.Conss.]
CJ.6.3.13: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus In redhibitione operarum maneat poena eum, qui alienum libertum recipiendum esse duxerit. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. * [a 371 d.Iii id.Iul.Gratiano a.Ii et probo conss.]
CJ.6.4.0. De bonis libertorum et de iure patronatus.
CJ.6.4.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus Multum interest, utrum quis suis nummis emptus ac manumissus sit ab emptore, an a domino suo data pecunia mereatur libertatem. priore enim casu ad contra tabulas admitti patronum non placet, posteriore omnia iura patronatus retinet. * sev. et ant. aa. secundae. * [a 210 pp. v non. iul. faustino et rufino conss.]
CJ.6.4.1.1: Imperatores Severus, Antoninus Et ideo cum sabiniani patroni filii, qui plenum ius habuit, ut hostis publici bona fisco vindicata sunt, secundum ea, quae divo pertinaci placuerunt et nos secuti sumus, in iura libertorum eius fiscus noster successit. [a 210 pp. v non. iul. faustino et rufino conss.]
CJ.6.4.2: Imperatores Valentinianus, Valens Si liberti coniventibus patronis consortium cum ancillis colonisve nostris elegerint, sciant illi se deinceps commoda patronatus amissuros. * valentin. et valens aa. ad florianum com. rer. privat. * [a 367 d.Iii id.Oct.Treveris lupicino et iovino vv.Cc.Conss.]
CJ.6.4.3pr.: Imperator Justinianus Si quis patronum in posterum huiusmodi narrationem conceperit vel in libertatibus, quae inter vivos actitantur, vel in his, quae ex testamento vel codicillis scriptis vel sine scriptis habitis proficiscuntur, ut liberti eorum a iure patronatus liberentur, antiqua interpretatione semota non dubitet etiam patronatus ius ex sola tali verborum conceptione libertis esse remittendum nec successionibus quae ab intestato descendunt, quas veteres et post huiusmodi actus servari in libertorum bonis decreverunt, a nobis patronis integris reservandis. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.]
CJ.6.4.3.1: Imperator Justinianus Sed quemadmodum in natalium restitutione omne ius tollitur patronatus, ita et in huiusmodi verbis eandem esse vim observandam omnes non ignorent. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.]
CJ.6.4.3.2: Imperator Justinianus Idem que iuris est, si inter vivos manumissione imposita in ultimis voluntatibus concessio data fuerit patronatus: ita tamen, ut in omnibus natalium restitutiones, ex quibus paene solis ingenuitas mera libertis competit, tam obtineant quam in nostra re publica polleant, cum nobis cordi est ingenuis magis hominibus quam libertis eam frequentari. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.]
CJ.6.4.3.3: Imperator Justinianus Reverentia tamen, quae a libertis debetur, et iure, quod adversus ingratos libertos patronis competit, integris reservandis, et si per verborum conceptionem secundum a nobis inductum modum ius patronatus fuerit amissum, cum etiam haec ingenuitatis praemio tolluntur, quam paene sola natalium restitutio inducit. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.]
CJ.6.4.3.4: Imperator Justinianus His videlicet casibus, per quos poenalibus modis ius patronatus quasi ab indignis patronis eripitur, in suo robore durantibus. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii iustiniani. d.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.]
CJ.6.5.0. Si in fraudem patroni alienatio facta est.
CJ.6.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si in fraudem patroni libertus aliquid alienaverit, quatenus legitima pars deminuta est, revocandi tributam convenit esse potestatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudio. * [a 294 s. xvi k. nov. sirmi cc. conss.]
CJ.6.5.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Defuncto quidem liberto patronus intestato succedens per actionem calvisianam in eius fraudem alienata revocare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. iuliae. * [a 294 s. viii k. ian. sirmi cc. conss.]
CJ.6.5.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Verum cum patronum post liberti sui mortem ab eo fundi collatam donationem habuisse ratam adseveras, manumissoris factum infirmare successores eius minime possunt. [a 294 s. viii k. ian. sirmi cc. conss.]
CJ.6.6.0. De obsequiis patronis praestandis.
CJ.6.6.1: Imperator Alexander Severus Contra patronum tuum famosam actionem instituere non potes. * alex. a. zotico. * [a 223 pp. prid. id. mai. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.6.2: Imperator Alexander Severus Libertae, quae voluntate patroni aut iure nuptae sunt, non coguntur officium patronis suis praestare. * alex. a. leontogono. * [a 223 pp. xvii k. aug. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.6.3: Imperator Alexander Severus Etiam qui pactione data a dominis manumittuntur, mero iure omne obsequium patronis debent. * alex. a. xantho. * [a 223 pp. k. nov. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.6.4pr.: Imperator Alexander Severus Si manumissori tuo vim et audaciam obiecisti ei, qui te beneficio suo ex servitute liberando, ut adversarium haberet, fecit, praeses provinciae, quatenus coercere eiusmodi temerariam licentiam debeat, aestimabit. * alex. a. victorino. * [a 224 pp. prid. k. oct. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.6.4.1: Imperator Alexander Severus Nam si qua tibi pecunia debebatur sive de rebus adversus patronum disceptatio fuerat, non protinus ad litigandum currere debueras: maxime autem si hoc facere auderes, sine atrocitate certe verborum aequitatem petitionis tuae commendare iudici potuisti, omni honore patrono debito reservato. [a 224 pp. prid. k. oct. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.6.5: Imperator Gordianus Etiam liberis damnatorum consuetum obsequium libertos paternos praestare debere in dubium non venit. proinde si non agnoscunt reverentiae debitae munus, non immerito videntur ipsi adversus se provocare severitatem. * gord. a. sulpiciae. * [a 240 pp. iii non. sept. sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.6.6: Imperator Gordianus Libertos sive libertas, maxime quibus impositae operae non sunt, consuetum potius obsequium quam servile ministerium manumissoribus exhibere debere neque vincula perpeti non est opinionis incertae. * gord. a. cornelio. * [a 242 pp. iii k. april. attico et praetextato conss.]
CJ.6.6.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Neque libertis novercae inferendae iniuriae privignis eius libera facultas esse debet: paternos etiam libertos, sicuti dicis, iniuriosos tibi fuisse ferendum non est. * diocl. et maxim. aa. metrodoro. * [a 286 pp. v id. mai. maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.6.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Praeses igitur provinciae vindictam tibi personarum condicioni congruentem impertiri non dubitabit. [a 286 pp. v id. mai. maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.6.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec patronae tuae obsequiis refragari te fas est. * diocl. et maxim. aa. hermiae. * [a 287 pp. xii febr. diocletiano iii et maximiano aa. conss.]
CJ.6.7.0. De libertis et eorum liberis.
CJ.6.7.1: Imperator Antoninus Non est ignotum, quod ea, quae ex causa fideicommissi manumisit, ut ingratum libertum accusare non potest, cum id iudicium extra ordinem praebeatur ei, qui voluntate servo suo libertatem gratuitam praestitit, non qui debitam restituit. * ant. a. daphno. * [a 214 pp. v k. mai. messala et sabino conss.]
CJ.6.7.2pr.: Imperator Constantinus Si manumissus ingratus circa patronum suum extiterit et quadam iactantia vel contumacia cervices adversus eum erexerit aut levis offensae contraxerit culpam, a patronis rursus sub imperia dicionemque mittatur, si in iudicio vel apud pedaneos iudices patroni querella exserta ingratum eum ostendat: filiis etiam qui postea nati fuerint servituris, quoniam illis delicta parentium non nocent, quos tunc ortos esse constiterit, dum libertate illi potirentur. * const. a. ad maximum pu. * [a 326 pp. id. april. romae constantino a. vii et constantio c. conss.]
CJ.6.7.2.1: Imperator Constantinus Sane si is, qui in nostro consilio vindicta liberatus est, post coercitionem ex paenitentia dignum se praestiterit, ut ei civitas romana reddatur, non prius fruetur beneficio libertatis, quam si hoc patronus eius oblatis precibus impetraverit. [a 326 pp. id. april. romae constantino a. vii et constantio c. conss.]
CJ.6.7.3: Imperatores Honorius, Theodosius Liberti non modo adversus patronos non audientur, verum etiam eandem quam patronis ipsis reverentiam praestent heredibus patronorum, quibus ingrati actio sicut ipsis manumissoribus deferetur, si illi datae sibi libertatis immemores nequitiam receperint servilis ingenii. * honor. et theodos. aa. ad senatum. * [a 423 d. viii id. aug. ravennae mariniano et asclepiodoto conss.]
CJ.6.7.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Libertinae condicionis homines vel eorum filii si militantes docebuntur ingrati, ad servitutis nexum procul dubio reducentur. * theodos. et valentin. aa. basso pp. * [a 426 d. iii k. april. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.8.0. De iure aureorum anulorum et de natalibus restituendis.
CJ.6.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Natales antiquos et ius ingenuitatis non ordo praestare decurionum, sed a nobis peti potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. philadelpho. * [a 290 vel 293 d. xv k. april. ravennae ipsis aa. conss.]
CJ.6.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Aureorum usus anulorum beneficio principali tributus libertinitatis quoad vivunt imaginem non statum ingenuitatis praestat, natalibus autem antiquis restituti liberti ingenui nostro beneficio constituuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. philadelpho. * [a 294 d. xiii k..... sirmi cc. conss.]
CJ.6.9.0. Qui admitti ad bonorum possessionem possunt et intra quod tempus.
CJ.6.9.1: Imperatores Severus, Antoninus Bonorum possessio filio familias delata cum ignorante quoque patre possit peti, emolumentum et patri adlatura, si ratam petitionem pater habuerit, amittitur transacto tempore. * sev. et ant. aa. macrinae. * [ s. die et conss.]
CJ.6.9.2: Imperatores Severus, Antoninus Si bonorum possessio dumtaxat tibi competit proximitatis nomine, habuisti spatium centum dierum utilium, ex quo eum defunctum scisti, ad bonorum possessionem amplectendam. * sev. et ant. aa. crispino. * [a 205 pp.Iii non.Nov.Geta ii cons.]
CJ.6.9.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Infantis nomine agnitam bonorum possessionem et antequam loqueretur diem functi recte competere nulla dubitatio est. * diocl. et maxim. aa. crescentino. * [a 286 pp.V k.Ian.Maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.9.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Emancipata si non agnovit intra annum unde liberi bonorum possessionem, nullam ad heredes vindicationem successionis transmittere potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcello. * [a 294 d. xiiii k.Mai. heracliae cc.Conss.]
CJ.6.9.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quamdiu per facti quaestionem incertum est, utrumne secundum tabulas an ab intestato, et ex quo capite possessio sit delata, ne tibi tempus agnoscendae bonorum possessionis praefinitum cedat, superstitiosam geris sollicitudinem. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximo. * [a 294 ]
CJ.6.9.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Iuris ignorantiam nec mulieribus prodesse in edicti perpetui cursum de agnoscenda bonorum possessione manifestum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. frontinae. * [a 294 d.Iii k.Mai sirmi cc. conss.]
CJ.6.9.7pr.: Imperatores Constantius, Maximianus Bonorum quidem possessionem pupilli nomine agnoscere tutorem potuisse aperte declaratur. * p. epist. constantii et maximiani aa. et severi et maximini nobb. * [a 305 vi id. sept. constantio et maximiano conss.]
CJ.6.9.7.1: Imperatores Constantius, Maximianus Ipse autem pupillus bonorum possessionem sine tutoris auctoritate amplecti non potest, nisi etiam impuberi sine tutoris auctoritate hoc postulanti sciens hoc competens iudex dedit bonorum possessionem: tunc enim emolumentum successionis videtur praetorio iure quaesitum esse. [a 305 vi id. sept. constantio et maximiano conss.]
CJ.6.9.8: Imperator Constantinus Quicumque res ex parentum vel proximorum successione iure sibi competere confidit, sciat sibi non obesse, si per rusticitatem vel ignorantiam facti vel absentiam vel quamcumque aliam rationem intra praefinitum tempus bonorum possessionem minime petisse noscatur, quoniam haec sanctio huiusmodi consuetudinis necessitatem mutavit. * const. a. ad dionysium. * [a 320 vel 326 pp. prid.Id.Mart.Heliopoli constantino a. et const.C.Conss.]
CJ.6.9.9: Imperator Constantinus Ut verborum inanium excludimus captiones, ita haec observari decernimus, ut apud quemlibet iudicem vel etiam apud duumviros qualiscumque testatio amplectendae hereditatis ostendatur, statutis prisco iure temporibus coartanda, eo addito, ut , etiamsi intra alienam vicem, id est prioris gradus, properantius exseratur, nihilo minus tamen efficaciam parem, quasi suis sita curriculis, consequatur. * const. a. ad pop. * [a 339 d.K.Febr.Laodiceae constantio a. ii et constante a. conss.]
CJ.6.10.0. Quando non petentium partes petentibus adcrescunt.
CJ.6.10.1: Imperator Gordianus Quotiens pluribus liberis cessante legitima successione bonorum possessio defertur, beneficium edicti perpetui quibusdam omittentibus his solis qui bonorum possessionem agnoverunt portionem non petentium adcrescere in dubium non venit. * gord. a. marcianae. * [a 244 d.Id.Ian.Peregrino et aemiliano conss.]
CJ.6.11.0. De bonorum possessione secundum tabulas.
CJ.6.11.1: Imperator Alexander Severus Pendente appellatione a sententia, qua falsum testamentum pronuntiatum est, incerto adhuc, an defunctus intestatus decesserit, proximitatis nomine bonorum possessioni locus non est. * alex. a. vitali. * [a 223 d.Iii k.Mai. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.11.2pr.: Imperator Gordianus Bonorum quidem possessionem ex edicto praetoris non nisi secundum eas tabulas, quae septem testium signis signatae sunt, peti posse in dubium non venit. * gord. a. cornelio. * [a 242 pp.Xii k.Mart. attico et praetextato conss.]
CJ.6.11.2.1: Imperator Gordianus Verum si eundem numerum adfuisse sine scriptis testamento condito doceri potest, iure civili testamentum factum videri ac secundum nuncupationem bonorum possessionem deferri explorati iuris est. [a 242 pp.Xii k.Mart. attico et praetextato conss.]
CJ.6.12.0. De bonorum possessione contra tabulas quam praetor liberis pollicetur.
CJ.6.12.1: Imperator Alexander Severus Liberi contra tabulas parentium bonorum possessione admissa solis parentibus et liberis legata praestare debent secundum edictum. * alex. a. rufo. * [a 223 pp.Iiii id.Oct.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.12.2: Imperator Alexander Severus Postumo nato, qui neque heres institutus a patre neque nominatim exheredatus est , testamentum rumpitur: et si contra tabulas bonorum possessio infanti a tutore petita est, secundum tabulas possessio locum habere non potest. * alex. a. hilarae. * [a 224 d.K.Mart.Iuliano et crispino conss.]
CJ.6.13.0. De bonorum possessione contra tabulas liberti, quae patronis vel liberis eorum datur.
CJ.6.13.1: Imperator Gordianus Licet ex causa fideicommissi manumissus sit, quem ex voluntate patris cum sorore te manumisisse proponis, tamen, si extraneos scripsit heredes, partis legitimae contra tabulas eius bonorum possessionem petendo, vel contra nuncupationem, si testamentum sine scriptis conditum est, intra tempora edicto praestituta eam partem poteris obtinere. * gord. a. herculiano. * [a 239 pp.Vi k.Dec.Gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.13.2: Imperator Theodosius Patronus liberti muneribus electis et operis contra tabulas bonorum possessione repellitur. * theodos. a. asclepiodoto pp. * [a 424 d.Xiii k.Mart.Constantinopoli victore cons.]
CJ.6.14.0. Unde liberi.
CJ.6.14.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si avus tuus relictis tribus emancipatis filiis decessit hique bonorum possessionem unde liberi acceperunt, pro portione heredes eos extitisse palam est. * diocl. et maxim. aa. sarpedoni. * [a 286 pp.Iiii non.Mart.Maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.14.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex testamento vel ab intestato existente filio vel nepote suo herede nemo potest intestato heres existere. * diocl. et maxim. aa. et cc. zosimo. * [a 293 d.Vii id. mai. aa. conss.]
CJ.6.14.3: Imperator Constantius Qui se patris post avum intestatum defuncti negat heredem, mortui avi paterni suscipere facultates non potest, maxime emancipatus, nisi per bonorum possessionem ad huiusmodi beneficium pervenerit. * constantius a. ad leontinum com. orientis. * [a 349 d.Viii id. april. limenio et catullino conss.]
CJ.6.15.0. Unde legitimi et unde cognati.
CJ.6.15.1: Imperator Alexander Severus Consobrinorum tuorum intestatorum bona, si ad prioris necessitudinis neminem iure pertinuerunt, tuque eorum possessionem agnovisti, persequi non prohiberis. * alex. a. ulpio. * [a 224 d.Iiii id.Ian. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.15.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum propiorem sobrinum, id est natum a consobrina, rebus humanis intestatum defunctum proponas, intellegis sine auxilio bonorum possessionis eius te successionem vindicare non posse. * diocl. et maxim. aa. sozioni. * [a 290 d.Vii k.Iun.Laodiceae aa.Conss.]
CJ.6.15.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nepotibus avi materni pro virili portione etiam iure honorario successio defertur. * diocl. et maxim. aa. et cc. felici. * [a 293 d.Id.Oct.Sirmi aa conss.]
CJ.6.15.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non hoc, an tenuerit quis res hereditarias nec ne, sine voluntate adquirendae sibi hereditatis, quaerendum est, sed an admisit hereditatem vel bonorum possessionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. syriscae. * [a 293 d.Xi k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.15.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Certum est quidem cognationis iure citra admissionem neminem posse succedere: defuncti vero cognati succedere nolentes petere bonorum possessionem non urguentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. platoni. * [a 294 d.Xii k. mart. sirmi cc.Conss.]
CJ.6.16.0. De edicto successorio
CJ.6.16.1: Imperator Alexander Severus Si mater tua propter furorem suum patrui sui bonorum possessionem non accepit, tu filius eius ad eorundem bonorum patrui magni possessionem ex edicto, quo prioribus non petentibus sequentibus permittitur, admissus es. * alex. a. iulio. * [a 223 pp.Iiii id.Dec maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.16.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si aviae frater eorum, de quorum successione agitur, velut ex testamento adiit hereditatem, quos intestatos decessisse ac falsum testamentum prolatum contendis , et ab intestato non petita bonorum possessione vita functus est, ac tu licet quinto gradu constitutus ex successorio capite petisti bonorum possessionem vel necdum exclusus petas, eorum successionem potes vindicare. nam si is, quem quarto gradu constitutum non ambigitur, ex edicto petiit nec hoc te latuit, frustra nobis supplicasti. * diocl. et maxim. aa. et cc. firmo. * [a 294 s. vi id. april. sirmi cc. conss.]
CJ.6.17.0. De carboniano edicto.
CJ.6.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si tibi ac filio tuo status ab his contra quos supplicas movetur quaestio, perspicis praemature rerum, quas velut de patris successione filius tuus vindicat, restitutionem postulari, cum, si in pupillari permaneat aetate, secundum formam edicti carboniani data bonorum possessione satisdatione impleta tunc demum in possessionem eum constitui conveniat vel hac non oblata portionem ab omnibus quam vindicat possideri, servitutis vero quaestionem in tempus differri pubertatis. * diocl. et maxim. aa. et cc. florae. * [a 293 s. xii k. nov. sirmi aa. conss.]
CJ.6.17.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Carbonianum edictum sub personis legitimis indubitato matrimonio, custodito partu et probata legitima successione defertur, scilicet ut in possessione novus heres constitutus usque ad pubertatis annos sine inquietudine rebus utatur interdum alienis. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad rufinum pp. * [a 393 d. iiii k. oct. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss.]
CJ.6.18.0. Unde vir et uxor.
CJ.6.18.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Maritus et uxor ab intestato invicem sibi in solidum pro antiquo iure succedant, quotiens deficit omnis parentium liberorum seu propinquorum legitima vel naturalis successio, fisco excluso. * theodos. et valentin. aa. hierio pp. * [a 428 d. x k. mart. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.6.19.0. De repudianda bonorum possessione.
CJ.6.19.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Emancipatus repudiata bonorum possessione absentiae patroni causae velamento rursum ad eandem redire quaestionem frustra conatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodotiano. * [a 294 sine die et conss.]
CJ.6.19.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Filio delatam bonorum possessionem patri ad fraudem filii repudiare non licet. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * [a 294 s. vi k. dec. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.20.0. De collationibus.
CJ.6.20.1: Imperator Alexander Severus Emancipatos liberos testamento heredes scriptos et ex eo successionem obtinentes a patre donata fratri conferre non oportere, si pater, ut hoc fiat, supremis iudiciis non cavit, manifesti iuris est. * alex. a. deuteriae. * [a 224 pp. iii id. iul. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.20.2: Imperator Alexander Severus Si pater intestato decessit relictis duobus filiis et filia, cuius nomine dotem promiserat, portiones hereditatis aeque sunt et dos nihilo minus ita conferanda est, ut pro portionibus fratres eius a necessitate praestandae eius liberentur. * alex. a. primo. * [a 224 pp. iiii id. sept. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.20.3: Imperator Alexander Severus Pactum dotali instrumento comprehensum, ut contenta dote quae in matrimonio collocabatur nullum ad bona paterna regressum haberet, iuris auctoritate improbatur nec intestato patri succedere filia ea ratione prohibetur. dotem sane quam accepit fratribus qui in potestate manserunt conferre debet. * alex. a. alexandro. * [a 230 d. xiiii k. iul. agricola et clemente conss.]
CJ.6.20.4: Imperator Gordianus Filiae dotem in medium ita demum conferre coguntur, si vel ab intestato succedant vel contra tabulas petant: nec dubium est profecticiam seu adventiciam dotem a patre datam vel constitutam fratribus qui in potestate fuerunt conferendam esse. his etenim, qui in familia defuncti non sunt, profecticiam tantummodo dotem post varias prudentium opiniones conferri placuit. * gord. a. marino. * [a 239 pp. iiii id. mart. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.20.5: Imperator Gordianus Dotis quidem petitio perseverante matrimonio tibi non competebat: quamvis enim eam intestato patre defuncto fratri conferre debueras, non tamen eo nomine adversus maritum tibi actio potuit esse, cum eo minus in partem tibi delatae successionis patris auferre potueris. * gord. a. alexandrae. * [a 239 d. non. sept. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.20.6: Imperator Gordianus Ea demum ab emancipatis fratribus his qui manserunt in potestate conferri consueverunt, quae in bonis eorum fuerunt eo tempore, quo pater fati munus implevit, exceptis videlicet quae ab ipsis aliis debentur. * gord. a. claudio. * [a 244 d. vii k. mai. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.6.20.7: Imperator Philippus Filiam testamento patris institutam heredem fratribus isdemque coheredibus dotem conferre non oportere, nisi pater hoc ipsum specialiter designavit, explorati iuris est. * philipp. a. tyranniae. * [a 246 pp. vi k.Mai.Praesente et albino conss.]
CJ.6.20.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si soror tua in paternorum bonorum divisione te fefellit nec dotem, quam acceperat a patre vestro intestato diem functo, contulit, praeses provinciae examinatis partium adlegationibus cum bonis dotem confundi iubebit et, quod deducta ratione plus apud eam esse animadverterit, restitui tibi iubebit. idem est et si arbitro dato divisio celebrata est. * diocl. et maxim. aa. callippo. * [a 290 s.Vi id.Iul.Ipsis aa. conss.]
CJ.6.20.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si emancipati utrique fuistis a patre, collatio cessat. si autem frater tuus in potestate mortis tempore fuerat nec ullum testamentum relictum vel novissimum iudicium communis patris teque emancipatum probatum fuerit, ab intestato te ad successionem paternam venientem ad collationem forma edicti perpetui certo iure provocat. * diocl. et maxim. aa. et cc. onesimo. * [a 293 s.Vi k.Mai.Heracliae aa. conss.]
CJ.6.20.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus A patre verbis precariis in codicillis relictum extero iure capiens filia ad collationem dotis urgueri non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. irenaeae. * [a 293 s.Vi k.Dec.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.20.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Postumo praeterito patris testamentum rumpenti atque intestato succedenti emancipatum petita bonorum possessione conferre debere bona sua perpetuo edicto cavetur, cum his etiam, qui sui futuri essent, si vivo patre nati fuissent, conferri manifeste significatur, et emancipatis, si legi datae collationi non pareatur, denegandas actiones non est ambigui iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. artemiae. * [a 293 pp.V k.Ian.Ipsis aa. conss.]
CJ.6.20.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Filiae, licet maneat in sacris, si dotem non conferat, quam mortis tempore communis patris habuit, fratribus in eadem familia constitutis, actiones hereditarias negari non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. nilanthiae. * [a 294 d.Xi k.Febr.Sirmi cc.Conss.]
CJ.6.20.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Unde consulte ac pro iuris ratione collationem fratribus tuis, quos in patris communis mortis tempore fuisse potestate proponis, offers. [a 294 d.Xi k.Febr.Sirmi cc.Conss.]
CJ.6.20.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quin autem fratres tui durantes in familia patris peculium, si hoc neque castrense neque relictum eis doceatur, praecipuum habere non possint, sed in divisione paternae veniat hereditatis, nec quicquam mutet, penes quem res ex hoc proficiscentes et in eadem causa durantes constitutae reperiantur, absoluti manifestique iuris est. [a 294 d.Xi k.Febr.Sirmi cc.Conss.]
CJ.6.20.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si donatione tibi post mortem patris quaesisti fundum, soror tua portionem eius vindicare non potest. nam si is filiae familias constitutae tibi a patre donatus est, cum sorore patri communi succedens eum praecipuum habere contra iura postulas. * diocl. et maxim. aa. et cc. antistiae. * [a 294 d.Vi id.Febr.Sirmi isdemque cc. conss.]
CJ.6.20.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si maritus quondam tuus ab intestato patri suo heres extitit et ei postumus editus successit, actionem hereditariam amitae filii vestri, quam habuit patris sui mortis tempore dotem non conferenti, denegare praeses non dubitabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratonicae. * [a 295 pp. vii k. mart. trimotii tusco et anullino conss.]
CJ.6.20.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec emancipati post mortem communis patris quaesita conferre coguntur, sed haec retinentes eius bona pro hereditaria dividunt portione. * diocl. et maxim. aa. et cc. philippo. * [a 294 d.Id.Dec.Ipsis cc. conss.]
CJ.6.20.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus Filiam cum fratribus suis heredibus intestato patri succedentem ultra relictum codicillis non conferentem dotem iudicio familiae erciscundae nihil posse consequi summa cum ratione placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. socrati. * [a 294 d.V k.Ian.Ipsis cc. conss.]
CJ.6.20.17: Imperator Leo Ut liberis tam masculini quam feminini sexus, iuris sui vel in potestate constitutis, quocumque iure intestatae successionis, id est aut testamento penitus non condito vel, si factum fuerit, contra tabulas bonorum possessione petita vel inofficiosi querella mota rescisso, aequa lance parique modo prospici possit, hoc etiam aequitatis studio praesenti legi credidimus inserendum, ut in dividendis rebus ab intestato defunctorum parentium tam dos quam ante nuptias donatio conferatur, quam pater vel mater, avus vel avia, proavus proavia paternus vel maternus dederit vel promiserit pro filio vel filia, nepote vel nepte aut pronepote sive pronepte, nulla discretione intercedente, utrum in ipsas sponsas pro liberis suis memorati parentes donationem contulerint, an in ipsos sponsos earum, ut per eos eadem in sponsas donatio celebretur: ut in dividendis rebus ab intestato parentis, cuius de hereditate agitur, eadem dos vel ante nuptias donatio ex substantia eius profecta conferatur: emancipatis videlicet liberis utriusque sexus pro tenore praecedentium legum, quae in ipsa emancipatione a parentibus suis ( ut adsolet fieri) consequuntur vel post emancipationem ab isdem adquisierint, collaturis. * leo a. erythrio pp. * [a 472 d.V k.Mart.Marciano cons.]
CJ.6.20.18: Imperator Anastasius Liberos, qui nostrae legis auctoritate per oblationem precum et imperiale rescriptum sui iuris effecti fuerint, ad similitudinem ceterorum, qui emancipati ex antiquo iure sunt, collationes facere iubemus compelli secundum ea, quae super ceteris emancipatis statuta sunt. * anastas. a. constantino pp. * [a 502 d.Xii k.Aug.Constantinopoli probo et avieno iuniore conss.]
CJ.6.20.19pr.: Imperator Justinianus Illam merito dubitationem amputare duximus, quae super collatione dotis vel ante nuptias donationis inter certas personas satis iam ventilata est. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.20.19.1: Imperator Justinianus Nam si intestatus quis defunctus esset filio vel filiis vel filia vel filiabus relictis et ex mortua filia cuiuscumque sexus aut numeri nepotibus, vel si qua intestata defuncta esset filio quidem vel filiis similiter relictis, ex mortuo vero filio vel filia itidem nepotibus cuiuscumque sexus, de modo quidem successionis minime dubitabatur, sed palam erat, quod huiusmodi nepotes duas partes maternae vel paternae portionis tantummodo haberent, tertiam partem patruis suis vel avunculis vel amitis vel materteris pro iam posita constitutione concedentes. [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.20.19.2: Imperator Justinianus De collatione vero dotis vel ante nuptias donationis, quam defuncta persona pro filio vel filia superstitibus et pro mortuo vel mortua filio vel filia dedisset, multa dubitatio orta est, superstitibus quidem filiis defunctae personae non debere se dotem et ante nuptias donationem pro se datam a suo patre vel matre conferre filiis mortui fratris sui vel mortuae sororis suae contendentibus eo, quod nulla constitutio super huiuscemodi collatione posita est, nepotibus vero mortuae personae non tantum huic resistentibus, sed etiam illud adserentibus, quod onus collationis constitutione arcadii et honorii divae memoriae sibi impositum in personis tantummodo suorum avunculorum, non etiam patruorum vel amitarum vel materterarum locum habere potest. [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustini ano a. pp. ii cons.]
CJ.6.20.19.3: Imperator Justinianus Talem igitur subtilem dubitationem amputantes praecipimus tam filios vel filias defunctae personae dotem vel ante nuptias donationem a parentibus suis sibi datam conferre nepotibus vel neptibus mortuae personae, quam eosdem nepotes vel neptes patruis suis aut avunculis, amitis etiam et materteris dotem et ante nuptias donationem patris sui vel matris, quam pro eo vel ea mortua persona dedit, similiter conferre, ut commixtis huiusmodi collationibus cum bonis mortuae personae duas quidem partes nepotes vel neptes habeant illius portionis, quae patri vel matri eorum, si superesset, deferebatur, tertiam vero eiusdem portionis partem una cum sibi competentibus portionibus filii vel filiae defunctae personae, cuius de hereditate agitur, capiant. [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.20.20pr.: Imperator Justinianus Illud sine ratione a quibusdam in dubietatem deductum plana sanctione revelamus, ut omnia, quae in quarta portione ab intestato successionis computantur his, qui ad actionem de inofficioso testamento vocantur, etiam si intestatus is decesserit, ad cuius hereditatem veniunt, omnimodo coheredibus suis conferant. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. viii id. aug. constantinopoli decio vc. cons. ]
CJ.6.20.20.1: Imperator Justinianus Quod tam in aliis quam in his, quae occasione militiae uni heredum ex defuncti pecuniis adquisitae lucratur is qui militiam meruit, locum habebit, ut lucrum, quod tempore mortis defuncti ab eum pervenire poterat, non solum testamento condito quartae parti ab intestato successionis computetur, sed etiam ab intestato conferatur. [a 529 d. viii id. aug. constantinopoli decio vc. cons. ]
CJ.6.20.20.2: Imperator Justinianus Haec autem regula, ut omnia quae portioni quartae computantur etiam ab intestato conferantur, minime e contrario tenebit, ut possit quis dicere etiam illa quae conferuntur omnimodo in quartam partem his computari, qui ad de inofficioso querellam vocantur: ea enim tantummodo ex his quae conferuntur memoratae portioni computabuntur, pro quibus specialiter legibus, ut hoc fieret, expressum est. [a 529 d. viii id. aug. constantinopoli decio vc. cons. ]
CJ.6.20.20.3: Imperator Justinianus Ad haec, cum ante nuptias donatio vel dos a patre data vel matre vel aliis parentibus pro filio vel filia, nepote vel nepte ceterisque descendentibus conferatur, si unus quidem vel una liberorum ante nuptias tantummodo donationem vel dotem, non etiam simplicem donationem accepit vel acceperit, alter vero vel altera neque dotem neque donationem ante nuptias a parente suo suscepit vel susceperit, sed simplicem tantummodo donationem, ne ex eo iniustum aliquid oriatur, ea quidem persona, quae ante nuptias donationem vel dotem suscepit, conferre eam cogenda, illa vero, quae simplicem tantummodo donationem meruit, ad collationem eius minime coartanda: si quid huiusmodi accidit vel acciderit, iubemus ad similitu dinem eius, qui ante nuptias donationem vel dotem conferre cogitur, etiam illam personam, quae nulla dote vel ante nuptias donatione data solam simplicem donationem a parentibus suis accepit, conferre eam nec recusare collationem eo, quod simplex donatio non aliter confertur, nisi huiusmodi legem donator tempore donationis suae indulgentiae imposuerit. [a 529 d. viii id. aug. constantinopoli decio vc. cons. ]
CJ.6.20.21pr.: Imperator Justinianus Ut nemini super collatione de cetero dubietas oriatur, necessarium duximus constitutioni, quam iam favore liberorum fecimus, hoc addere, ut res, quas parentibus adquirendas esse prohibuimus, nec collationi post obitum eorum inter liberos subiaceant. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d.Xv k.Nov.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.Anno secundo.]
CJ.6.20.21.1: Imperator Justinianus Ut enim castrense peculium in communi conferre in hereditate dividenda ex prisci iuris auctoritate minime cogebantur, ita et alias res, quae minime parentibus adquiruntur, proprias liberis manere censemus. [a 532 d.Xv k.Nov.Lampadio et oreste vv.Cc.Conss.Anno secundo.]
CJ.6.21.0. De testamento militis.
CJ.6.21.1: Imperator Antoninus Frater tuus miles si te specialiter bonis quae in paganico habebat heredem fecit , bona quae in castris reliquit petere non potes, etiamsi is qui eorum heres institutus est adire ea noluerit: sed ab intestato succedentes veniunt, modo si in eius loco substitutus non est et liquido probatur fratrem tuum castrensia bona ad te pertinere noluisse. nam voluntas militis expeditione occupati pro iure servatur. * ant. a. florio mil. * [a 212 accepta v id, sept.Duobus aspris conss.]
CJ.6.21.2: Imperator Antoninus Miles si castrensium tantummodo bonorum commilitonem suum instituit heredem, cetera bona eius ut intestati defuncti mater eius iure possedit. quod si extraneum scripsit heredem isque adiit hereditatem, bona eius in te transferri non iure desideras. * ant. a. septimo mil. * [a 213 pp.Xi k.Mart.Antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.21.3pr.: Imperator Antoninus Quamquam militum testamenta iuris vinculis non subiciantur, cum propter simplicitatem militarem quomodo velint et quomodo possint ea facere his concedatur, tamen in valeriani quondam centurionis testamento institutio etiam iure communi accepit auctoritatem. * ant. a. vindiciano. * [a 213 pp.K.Nov.Antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.21.3.1: Imperator Antoninus Nam cum pater familias filiam ex duabus unciis, uxorem ex uncia heredem scripserit nec de residuis portionibus quicquam significaverit, in tres partes divisisse eum apparet hereditatem, ut duas habeat quae sextantem accepit, tertiam quae ex uncia est heres instituta. [a 213 pp.K.Nov.Antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.21.4pr.: Imperator Alexander Severus Si rufinus vir clarissimus tribunus laticlavius maior annis lege definitis faciens testamentum te manumisit, iustam tibi libertatem competisse scire debes. * alex. a. iunio. * [a 222 pp.Xvi k.Dec.Alexandro a.Cons.]
CJ.6.21.4.1: Imperator Alexander Severus Quod si minor annis ex lege constitutis fuerit, cum faceret testamentum, lege impediente nullam libertatem adeptus es, quae in hac parte nec militibus remissa est. [a 222 pp.Xvi k.Dec.Alexandro a.Cons.]
CJ.6.21.4.2: Imperator Alexander Severus Quod si idem testator causam manumittendi te habuit, quae probabilis vivo manumittente consilio futura esset, quia per fideicommissum data libertas a quolibet minore annis ei, cuius causa probari potuit, praestari debet, et ex testamento militis eiusmodi servis iustam libertatem competere consequens est. [a 222 pp.Xvi k.Dec.Alexandro a.Cons.]
CJ.6.21.5: Imperator Alexander Severus Ex testamento militis, sive adhuc in militia sive intra annum missus honeste decessit, hereditas et legata omnibus quibus relicta sunt debentur, quia inter cetera, quae militibus concessa sunt, liberum arbitrium quibus velint relinquendi supremis suis concessum est, nisi lex specialiter eos prohibuerit. * alex. a. sozomeno. * [a 224 pp. xvii k. febr. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.21.6pr.: Imperator Alexander Severus In testamento quidem eius, qui non miles fuit, si duobus heredibus institutis, altero, cui potuit usque ad tempus pubertatis parens facere testamentum, altero, cui posteaquam heres extitit substituere non potuit, invicem substitutio eisdem verbis facta esset, in eum solum casum eam locum habere et sententiis prudentium virorum et constitutionibus divorum parentium meorum placet, quo utrique pari ratione potuit substitui. * alex. a. valenti. * [a 225 pp. xii k. mai. fusco et dextro conss.]
CJ.6.21.6.1: Imperator Alexander Severus Sed cum ex testamento militis controversiam esse proponas, defuncta parvula eius filia, posteaquam heres extitit patri, cum qua simul aequis partibus heres institutus eras substitutione invicem facta, et mater quidem intestatae filiae sibi successionem defendat, tu autem ex substitutione ad te pertinere contendas, iuris quidem ratio manifesta est licere militibus proprio privilegio etiam heredibus extraneis, posteaquam heredes extiterint, mortuis substituere. [a 225 pp. xii k. mai. fusco et dextro conss.]
CJ.6.21.6.2: Imperator Alexander Severus Sed tibi probandum est, an ita frater tuus senserit. [a 225 pp. xii k. mai. fusco et dextro conss.]
CJ.6.21.7pr.: Imperator Alexander Severus Ex his verbis: " fortunato liberto meo do lego" vindicare tibi libertatem non potes, si pagani testamentum proponatur. * alex. a. fortunato. * [a 229 pp. xii k. iul. alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.6.21.7.1: Imperator Alexander Severus At enim cum testatorem militem fuisse proponas, si non errore ductus libertum te credidit, sed dandae libertatis animum habuit, libertatem, et quidem directam, competere tibi, sed et legati vindicationem habere praerogativa militaris privilegii praestat. [a 229 pp. xii k. iul. alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.6.21.8: Imperator Gordianus Certi iuris est militem ad tempus etiam heredem instituere posse. * gord. a. aeternio mil. * [a 238 pp. iii k. oct. pio et pontiano conss.]
CJ.6.21.9: Imperator Gordianus Sicut certi iuris est militem, qui scit se filium habere aliosque scripsit heredes, tacite eum exheredare intellegi, ita si ignorans se filium habere alios scribat heredes, non esse filio ademptam hereditatem, sed minime valente testamento, si sit in potestate, eum ad successionem venire in dubiis non habetur. * gord. a. valerio. * [a 238 pp. v non. oct. pio et pontiano conss.]
CJ.6.21.10pr.: Imperator Philippus Si, cum vel in utero haberetur filia inscio patre milite, ab eo praeterita sit, vel cum in rebus humanis eam non esse falso rumore prolato pater putavit, nullam eius testamento fecit mentionem, silentium huiusmodi exheredationis notam nequaquam infligit. * philipp. a. et philipp. c. iustino mil. * [a 246 pp. xii k. iun. praesente et albino conss.]
CJ.6.21.10.1: Imperator Philippus Is autem miles, qui testamento filiam appellavit eique legatum dedit, non instituendo eam heredem exheredavit. [a 246 pp. xii k. iun. praesente et albino conss.]
CJ.6.21.11: Imperator Philippus Captatorias institutiones et in militis testamento nullius esse momenti manifestum est. * philipp. a. et c. aemilio mil. * [a 246 pp. vii k. iul. praesente et albino conss.]
CJ.6.21.12: Imperator Philippus In testamento militis legem falcidiam et in legatis et in fideicommissis cessare explorati iuris est. sane si quid ultra vires patrimonii postulatur, competenti defensione tueri te potes. * philipp. a. et c. domitiae. * [a 246 pp. vi non. iul. praesente et albino conss.]
CJ.6.21.13: Imperatores valer., gallien. Et militibus nostris, centurionibus quoque ob flagitium militare damnatis non aliarum quam castrensium rerum testamenta facere permittitur et intestatis iure proprio succeditur a fisco. * valer. et gallien. aa. claudiae. * [a 254 pp. non. aug. valeriano et gallieno aa. conss.]
CJ.6.21.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si a fratre suo militante mater vestra scripta heres successionem eius sibi quaesiit, quamvis testamenti scriptura non continet iuris observationem, hanc hereditatem fratrem testatoris vel eius filios ab intestato evincere non potuisse iure constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc. heredibus maximae. * [a 294 s. v non. mai. aurris cc. conss.]
CJ.6.21.15pr.: Imperator Constantinus Milites in expeditione degentes, si uxores aut filios aut amicos aut commilitones suos, postremo cuiuslibet generis homines amplecti voluerint supremae voluntatis adfectu, quomodo possint ac velint testentur, nec uxorum aut filiorum eorum , cum voluntatem patris reportaverunt, meritum aut libertas dignitasque quaeratur. * constant. a. ad pop. * [a 334 d.Iii id.Aug.Nicomediae optato et apulino conss.]
CJ.6.21.15.1: Imperator Constantinus Proinde sicut iuris rationibus licuit ac semper licebit, si quid in vagina aut in clipeo litteris sanguine suo rutilantibus adnotaverint, aut in pulvere inscripserint gladio sub ipso tempore, quo in proelio vitae sortem derelinquunt, huiusmodi voluntatem stabilem esse oportet. [a 334 d.Iii id.Aug.Nicomediae optato et apulino conss.]
CJ.6.21.16: Imperator Anastasius Scriniarios vel apparitores, qui virorum magnificorum magistrorum militum iussionibus vel actibus obtemperant, etsi nomina eorum matriculis militaribus referri videantur, nullatenus in ultimis a se conficiendis voluntatibus iuris militaris habere facultatem decernimus. * anastas. a. hierio pp. * [a 496 d.Id.Febr.Constantinopoli paulo vc. cons.]
CJ.6.21.17: Imperator Justinianus Ne quidam putarent in omni tempore licere militibus testamenta quomodo voluerint componere, sancimus his solis, qui in expeditionibus occupati sunt, memoratum indulgeri circa ultimas voluntates conficiendas beneficium. * iust. a. menae pp. * [a 529 d.Iiii id.April.Constantinopoli decio vc. cons.]
CJ.6.21.18: Imperator Justinianus Licet antiquis legibus permittebatur pupillis, si tribunatum numeri mereantur, ultimum elogium conficere posse, attamen indignum nostris temporibus esse videtur eum, qui stabilem mentem nondum adeptus est, propter privilegia militum sapientium hominum iura pertractare et in tenera aetate ex tali licentia parentibus forte suis vel aliis propinquis nocere propriam substantiam extraneis relinquentem. ideoque hoc fieri nullo modo concedimus. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. xii k.Nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.Anno ii ]
CJ.6.22.0. Qui facere testamentum possunt vel non possunt.
CJ.6.22.1pr.: Imperator Gordianus Quamquam omnium bonorum socer tuus itemque frater eius socii fuerunt, tamen non eo minus idem frater eius, cum fati munus impleret, testamento suo potuit sibi heredem instituere quem vellet. * gord. a. petronio mil. * [a 243 pp.Xii k.Aug.Arriano et papo conss.]
CJ.6.22.1.1: Imperator Gordianus Item non idcirco minus is testamenti factionem habet, quod indivisam successionem cum sorore sua dicatur habuisse. [a 243 pp.Xii k.Aug.Arriano et papo conss.]
CJ.6.22.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si is, qui tecum uxorem tuam heredem scripsit, quando testamentum ordinavit, sanae mentis fuerit nec postea alicuius sceleris conscientia obstrictus, sed aut impatiens doloris aut aliqua furoris rabie constrictus se praecipitem dedit, eiusque innocentia liquidis probationibus commendari potest a te, adscitae mortis obtentu postremum eius iudicium convelli non debet. * diocl. et maxim. aa. et cc. viatori et pontiae. * [a 290 pp.K.Dec.Ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.22.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quod si futurae poenae metu voluntaria morte supplicium antevenit, ratam voluntatem eius conservari leges vetant. [a 290 pp.K.Dec.Ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.22.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Senium quidem aetatis vel aegritudinem corporis sinceritatem mentis tenentibus testamenti factionem certum est non auferre. * diocl. et maxim. aa. et cc. licinio. * [a 294 s.Iiii non.April.Sirmi cc. conss.]
CJ.6.22.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Filiam autem, quae in potestate eius est, testamentum facere non posse indubitati iuris est. [a 294 s.Iiii non.April.Sirmi cc. conss.]
CJ.6.22.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si frater patruelis tuus ante quartum decimum aetatis annum suae decessit, cum facere non potuit testamentum, nihil ex eius postremo recte postulatur iudicio. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhodoni. * [a 294 s. iii id. nov. pantichi cc. conss.]
CJ.6.22.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nam si hanc aetatem egressus, licet vigoris necdum emersissent vestigia, suum ordinavit sollemniter iudicium, hoc convellere frustra conaris. [a 294 s. iii id. nov. pantichi cc. conss.]
CJ.6.22.5: Imperator Constantius Eunuchis liceat facere testamentum, componere postremas exemplo omnium voluntates, conscribere codicillos salva testamentorum observantia. * constantius a. ad rufinum pp. * [a 352 d. v k. mart. sirmi constantio a. v et constantio c. conss.]
CJ.6.22.6: Imperator Constantius Si quis imperatorem forte heredem instituerit, habeat mutandi iudicii facultatem , et quemcumque voluerit secundum leges in testamento suo heredem scribendi. * constantius a. ad volusianum pu. * [a 355 d. xii k. mart. mediolani arbitione et lolliano conss.]
CJ.6.22.7: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Cum heredes instituuntur imperator seu augusta, ius commune cum ceteris habeant: quod et in codicillis vel fideicommissariis epistulis iure scriptis observandum erit. et sicuti priscis legibus cautum est, imperatori quoque vel augustae testamentum facere liceat et mutare. * valentin. valens et grat. aaa. ad maximum. * [a 371 d. vii id. aug. contionaci gratiano a. ii et probo conss.]
CJ.6.22.8pr.: Imperator Justinus Hac consultissima lege sancimus, ut carentes oculis seu morbo vel ita nati per nuncupationem suae condant moderamina voluntatis, praesentibus septem testibus, quos aliis quoque testamentis interesse iuris est, tabulario etiam: ut cunctis ibidem collectis primum ad se convocatos omnes, ut sine scriptis testentur, edoceat, deinde exprimat nomina specialiter heredum et dignitates singulorum et indicia, ne sola nominum commemoratio quicquam ambiguitatis pariat, et ex quanta parte vel ex quotis unciis in successionem admitti debeant et quod unumquemque legatarium seu fideicommissarium adsequi velit: omnia denique palam edicat, quae ultimarum capit dispositionum series lege concessa. * iustinus a. demostheni p p. * [a 521 d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.]
CJ.6.22.8.1: Imperator Justinus Quibus omnibus ex ordine peroratis uno eodemque loco et tempore, sed et tabularii manu conscriptis sub obtentu septem ( ut dictum est) testium et eorundem testium manu subscriptis, dehinc consignatis tam ab isdem testibus quam a tabulario , plenum obtinebit robur testantis arbitrium. [a 521 d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.]
CJ.6.22.8.1a: Imperator Justinus Quae in eundem modum erunt observanda, quamvis non heredes instituere, sed legata solum vel fideicommissa et in summa quae codicillis habentur congrua duxerit ordinanda. [a 521 d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.]
CJ.6.22.8.1b: Imperator Justinus ( 1) at cum humana fragilitas mortis praecipue cogitatione turbata minus memoria possit res plures consequi, patebit eis licentia voluntatem suam sive in testamenti vel in codicilli tenore compositam cui velint scribendam credere, ut in eodem postea collocatis testibus et tabulario, re etiam ( ut dictum est) patefacta, cuius causa convocati sunt, et chartula prometur, quam susceptam testatori recitabit tabularius simul et testibus, ut, ubi tenor eorum cunctis innotuerit, elogium ipse suum profiteatur agnoscere et ex animi sui quae lecta sunt disposuisse sententia, et in fine subscriptio sequatur testium nec non omnium signacula tam testium ( prout dictum est) quam tabularii. [a 521 d. k. iun. constantinopo li iustiniano et valerio conss.]
CJ.6.22.8.2: Imperator Justinus Sed quia tabulariorum copia non in omnibus locis datur quaerentibus, iubemus, ubi tabularius reperiri non possit, octavum adhiberi testem, ut, quod tabulario pro supra dicto modo commisimus, id per octavum testem effectum capiat: libera potestate concedenda suas voluntates in praedictum modum ordinantibus chartulam ita subscriptam, ita denique consignatam, ut antelatae formae declarant, cui velint ex testibus custodiendam mandare. sic fieri namque confidimus, ut non recipiat se tantum in caecis testandi licentia, sed ne locum quidem ullum relinquat insidiis tot oculis spectata, tot insinuata sensibus, tot insuper in tuto locata manibus. [a 521 d. k. iun. constantinopoli iustiniano et valerio conss.]
CJ.6.22.9pr.: Imperator Justinianus Furiosum in suis indutiis ultimum condere elogium posse, licet ab antiquis dubitabatur, tamen et retro principibus et nobis placuit: nunc autem hoc decidendum est, quod simili modo antiquos animos movit, si coepto testamento furor eum invasit. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.22.9.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque tale testamentum hominis, qui in ipso actu testamenti adversa valetudine tentus est, pro nihilo esse. sin vero voluerit in dilucidis intervallis aliquod condere testamentum vel ultimam voluntatem et hoc sana mente et inceperit facere et consummaverit nullo tali morbo interveniente, stare testamentum sive quamcumque ultimam voluntatem censemus, si et alia omnia accesserint, quae in huiusmodi actibus legitima observatio sequitur. [a 530 d. k. sept. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.22.10pr.: Imperator Justinianus Discretis surdo et muto, quia non semper huiusmodi vitia sibi concurrunt, sancimus, si quis utroque morbo simul laborat, id est ut neque audire neque loqui possit, et hoc ex ipsa natura habeat, neque testamentum facere neque codicillos neque fideicommissum relinquere neque mortis causa donationem celebrare concedatur nec libertatem sive vindicta sive alio modo imponere: eidem legi tam masculos quam feminas oboedire imperantes. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.10.1: Imperator Justinianus Ubi autem et in huiusmodi vitiis non naturalis sive masculo sive feminae accedit calamitas, sed morbus postea superveniens et vocem abstulit et aures conclusit, si ponamus huiusmodi personam litteras scientem, omnia, quae priori interdiximus, haec ei sua manu scribenti permittimus. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.10.2: Imperator Justinianus ( 1) sin autem infortunium discretum est, quod ita raro contingit, et surdis, licet naturaliter huiusmodi sensus variatus est, tamen omnia facere et in testamentis et in codicillis et in mortis causa donationibus et in libertatibus et in aliis omnibus permittimus. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.10.3: Imperator Justinianus Si enim vox articulata ei a natura concessa est, nihil prohibet eum omnia quae voluit facere, quia scimus quosdam iuris peritos et hoc subtilius cogitasse et nullum esse exposuisse, qui penitus non exaudit, si quis supra cerebrum illius loquatur, secundum quod iuventio celso placuit. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.10.4: Imperator Justinianus In eo autem, cui morbus superveniens auditum tantummodo abstulit, nec dubitari potest, quin possit omnia sine aliquo obstaculo facere. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.10.5: Imperator Justinianus Sin vero aures quidem apertae sint et vocem recipientes, lingua autem penitus praepedita, licet a veteribus auctoribus saepius de hoc variatum est, attamen si et hunc peritum litterarum esse proponamus, nihil prohibet et eum scribentem omnia facere, sive naturaliter sive per interventum morbi huiusmodi infortunium ei accessit. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.10.6: Imperator Justinianus Nullo discrimine neque in masculis neque in feminis in omni ista constitutione servando. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.11pr.: Imperator Justinianus Nemo ex lege, quam nuper promulgavimus, in rebus, quae parentibus adquiri non possunt, existimet aliquid esse innovandum, et permissum fuisse filiis familias cuiuscumque gradus vel sexus testamenta facere, sive sine patris consensu bona possideant secundum nostrae legis distinctionem, sive cum eorum voluntate. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.11.1: Imperator Justinianus Nullo etenim modo hoc eis permittimus, sed antiqua lex per omnia conservetur, quae filiis familias nisi in casibus certis testamenta facere nullo concedit modo , et in his personis, quae huiusmodi facultatem habere iam concessae sunt. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.22.12: Imperator Justinianus Omnes omnino, quibus quasi castrensia peculia habere ex legibus concessum est, habeant licentiam in ea tantummodo ultimas voluntates condere secundum nostrae constitutionis tenorem, quae talibus testamentis de inofficiosi querella immunitatem praestavit. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.0. De testamentis: quemadmodum testamenta ordinantur.
CJ.6.23.1: Imperator Hadrianus Testes servi an liberi fuerunt, non oportet in hac causa tractari, cum eo tempore, quo testamentum signabatur, omnium consensu liberorum loco habiti sunt nec quisquam eis usque adhuc status controversiam moverit. * hadr. a. catonio vero. * [ sine die et conss.]
CJ.6.23.2: Imperator Alexander Severus Publicati semel testamenti fides, quamvis ipsa materia, in qua primum a testatore scriptum relictum fuit, casu qui probatur intercidit, nihilo minus valet. * alex. a. expedito. * [a 225 pp. k. iun. fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.23.3: Imperator Alexander Severus Ex imperfecto testamento nec imperatorem hereditatem vindicare saepe constitutum est. licet enim lex imperii sollemnibus iuris imperatorem solverit, nihil tamen tam proprium imperii est, ut legibus vivere. * alex. a. antigono. * [a 232 pp. xi k. ian. lupo et maximo conss.]
CJ.6.23.4: Imperator Gordianus Si in nomine praenomine seu cognomine testator erravit nec tamen de quo senserit incertum sit, error huiusmodi nihil officit veritati. * gord. a. rufino. * [a 239 pp. xii k. aug. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.23.5: Imperatores valer., gallien. Neque professio neque adseveratio nuncupantium filios, qui non sunt, veritati praeiudicant: et quae ut filiis testamento relinquuntur, iuxta ea quae a principibus statuta sunt non deberi certi iuris est. * valer. et gallien. aa. lucillo. * [a 254 accepta iiii non. iul. valeriano ii et gallieno aa. conss.]
CJ.6.23.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Verba testamenti, quibus mater vestra decedens nihil se cuiquam donasse significavit, si res se aliter habet, fidem veri non perfringunt. * diocl. et maxim. aa. terentiae. * [a 285 pp. iii non. nov. diocletiano a. ii et aristobulo conss.]
CJ.6.23.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Errore scribentis testamentum iuris sollemnitas mutilari nequaquam potest, quando minus scriptum, plus nuncupatum videtur. et ideo recte testamento facto, quamquam desit " heres esto", consequens est existente herede legata sive fideicommissa iuxta voluntatem testatoris oportere dari. * diocl. et maxim. aa. rufinae. * [a 290 pp. xvii k. febr. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.23.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Casus maioris ac novi contingentis ratione adversus timorem contagionis, quae testes deterret, aliquid de iure laxatum est: non tamen prorsus reliqua etiam testamentorum sollemnitas perempta est. * diocl. et maxim. aa. Marcellino. * [a 290 s. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.23.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Testes enim huiusmodi morbo oppresso eo tempore iungi atque sociari remissum est , non etiam conveniendi numeri eorum observatio sublata. [a 290 s. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.23.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si non speciali privilegio patriae tuae iuris observatio relaxata est et testes non in conspectu testatoris testimoniorum officio functi sunt, nullo iure testamentum valet. * diocl. et maxim. aa. patrocliae. * [a 290 pp. k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.23.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si testamentum iure factum sit et heres sit capax, auctoritate rescripti nostri rescindi non oportet. * diocl. et maxim. aa. et cc. menophiliano. * [a 293 s. xv k..... aa. conss.]
CJ.6.23.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non idcirco minus iure factum testamentum suas obtinet vires, quod post mortem testatoris subtractum probatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. zetho. * [a 293 s. prid non. iul. aa. conss.]
CJ.6.23.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si unus de septem testibus defuerit vel coram testatore omnes eodem loco testes suo vel alieno anulo non signaverint, iure deficiat testamentum. * diocl. et maxim. aa. et cc. matroniae. * [a 293 s. prid. non. iul. philippopoli aa. conss.]
CJ.6.23.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus De his autem, quae interleta sive supra scripta dicis, non ad iuris sollemnitatem, sed ad fidei pertinet quaestionem, ut appareat, utrum testatoris voluntate emendationem meruerunt, vel ab altero inconsulte deleta sunt, an ab aliquo falso haec fuerint commissa. [a 293 s. prid. non. iul. philippopoli aa. conss.]
CJ.6.23.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Testandi causa de pecunia sua legibus certis facultas, non iurisdictionis mutare formam vel iuri publico derogare cuiquam permissum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. euripidi. * [a 294 s. vi k. dec. cc. conss.]
CJ.6.23.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non codicillum, sed testamentum aviam vestram facere voluisse institutio et exheredatio facta probant evidenter. * diocl. et maxim. aa. et cc. achilleo. * [a 294 s. id. dec. cc. conss.]
CJ.6.23.15pr.: Imperator Constantinus Quoniam indignum est ob inanem observationem irritas fieri tabulas et iudicia mortuorum, placuit ademptis his, quorum imaginarius usus est, institutioni heredis verborum non esse necessariam observantiam, utrum imperativis et directis verbis fiat an inflexa. * const. a. ad pop. * [a 339 s. d. k. febr. laodiceae constantio a. ii et constante a. conss.]
CJ.6.23.15.1: Imperator Constantinus Nec enim interest, si dicatur " heredem facio" vel " instituo" vel " volo" vel " mando" vel " cupio" vel " esto" vel " erit", sed quibuslibet confecta sententiis, quolibet loquendi genere formata institutio valeat, si modo per eam liquebit voluntatis intentio, nec necessaria sint momenta verborum, quae forte seminecis et balbutiens lingua profudit. [a 339 s. d. k. febr. laodiceae constantio a. ii et constante a. conss.]
CJ.6.23.15.2: Imperator Constantinus Et in postremis ergo iudiciis ordinandis amota erit sollemnium sermonum necessitas, ut, qui facultates proprias cupiunt ordinare, in quacumque instrumenti materia conscribere et quibuscumque verbis uti liberam habeant facultatem. [a 339 s. d. k. febr. laodiceae constantio a. ii et constante a. conss.]
CJ.6.23.16pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Non dubium nec incertum est, sicut imperatoribus, ita qualibet dignitate vel potestate decoratis viris tam hereditatem quam legatum seu fideicommissum relinqui posse. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * [a 380 s. d. k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.6.23.16.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Illud adiciendum est, ut, qui ex testamento vel ab intestato heres extiterit, etsi voluntas defuncti circa legata seu fideicommissa seu libertates legibus non sit subnixa, tamen, si sua sponte agnoverit, implendi eam necessitatem habeat. [a 380 s. d. k. iul. thessalonicae gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.6.23.17: Imperatores Arcadius, Honorius Testamentum non ideo infirmari debebit, quod diversis hoc deficiens nominibus appellavit, cum superflua non noceant. namque necessaria praetermissa imminuunt contractus et testatoris officiunt voluntati, non abundans cautela. * arcad. et honor. aa. aeternali procons. asiae. * [a 396 d. xii k. april. arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.6.23.18: Imperatores Arcadius, Honorius Testamenta omnia ceteraque, quae apud officium censuale publicari solent, in eodem reserventur nec usquam pemittatur fieri ulla translatio. mos namque retinendus est fidelissimae vetustatis, quem si quis in hac urbe voluerit immutare, irritam mortuorum videri faciet voluntatem. * arcad. et honor. aa. africano pu. * [a 397 d. vi k. oct. constantinopoli caesario et attico conss.]
CJ.6.23.19pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Omnium testamentorum sollemnitatem superare videatur, quod insertum mera fide precibus inter tot nobiles probatasque personas etiam conscientiam principis tenet. * honor. et theodos. aa. iohanni pp. * [a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.]
CJ.6.23.19.1: Imperatores Honorius, Theodosius Sicut igitur securus erit, qui actis cuiuscumque iudicis aut municipum aut auribus privatorum mentis suae postremum publicavit iudicium, ita nec de eius umquam successione tractabitur, qui nobis mediis et toto iure, quod nostris est scriniis constitutum, teste succedit. [a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.]
CJ.6.23.19.2: Imperatores Honorius, Theodosius Nec sane illud heredibus nocere permittimus, si rescripta nostra nihil de eadem voluntate responderit. voluntates etenim hominum audire volumus, non iubere, ne post sententiam nostram inhibitum videatur commutationis arbitrium, cum hoc ipsum, quod per supplicationem nostris auribus intimatur, ita demum firmum sit, si ultimum comprobatur nec contra iudicium suum defunctus postea venisse detegitur. [a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.]
CJ.6.23.19.3: Imperatores Honorius, Theodosius Ne quid sane praetermisisse credamur huiusmodi institutionis successoribus designatis, omnia quae scriptis heredibus competunt iubemus eos habere nec super bonorum possessionis petitione ullam controversiam nasci, cum pro herede agere cuncta sufficiat et ius omne ipsa complere aditio videatur. [a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.]
CJ.6.23.19.4: Imperatores Honorius, Theodosius Omnibus etenim praestandum esse censemus, ut libero arbitrio, cui testandi facultas suppetit, successorem suum oblatis possit precibus declarare et stabile sciat esse quod fecerit, nec institutus heres pertimescat, cum oblatas preces secundum voluntatem defuncti idoneis possit testibus approbare, si ei alia nocere non possunt. [a 413 d. xii k. mart. ravennae post consulatum honorii viiii et theodosii v aa.]
CJ.6.23.20pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Nolumus convelli deficientium scriptas iure ac sollemniter voluntates, dum quoddam morientis supremum et non adscriptum processisse confirmatur arbitrium, tamquam patrimonium suum ad nos deficiens maluerit pertinere. * honor. et theodos. aa. edict. ad pop. urb. constaninopolit. * [a 416 d. iiii id. mart. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.]
CJ.6.23.20.1: Imperatores Honorius, Theodosius Omnibus enim privatis et militantibus interdicimus, ut huiusmodi perhibeant testimonia, et falsi criminis reos teneri praecipimus, si, cum scriptae iure ac sollemniter deficientium extiterint voluntates, non scriptum aliquid sub nostrorum nominum mentione falso adstruere moliantur. [a 416 d. iiii id. mart. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.]
CJ.6.23.20.2: Imperatores Honorius, Theodosius Nemo itaque relictus heres vel legibus ad successionem vocatus nostrum vel potentium nomen horrescat: nemo ferre testimonia in hunc modum vel suscipere gestis huiusmodi voces audeat nostro vel etiam privatorum potentium nomine. [a 416 d. iiii id. mart. constantinopoli theodosio a. vii et palladio conss.]
CJ.6.23.21pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Hac consultissima lege sancimus licere per scripturam conficientibus testamentum , si nullum scire volunt quae in eo scripta sunt, signatam vel ligatam vel tantum clausulam involutamque proferre scripturam vel ipsius testatoris vel cuiuslibet alterius manu conscriptam, eamque rogatis testibus septem numero civibus romanis puberibus omnibus simul offerre signandam et subscribendam, dum tamen testibus praesentibus testator suum esse testamentum dixerit quod offertur eique ipse coram testibus sua manu in reliqua parte testamenti subscripserit: quo facto et testibus uno eodemque die ac tempore subscribentibus et consignantibus valere testamentum nec ideo infirmari, quod testes nesciant quae in eo scripta sunt testamento. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod si litteras testator ignoret vel subscribere nequeat, octavo subscriptore pro eo adhibito eadem servari decernimus. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus In omnibus autem testamentis, quae praesentibus vel absentibus testibus dictantur, superfluum est uno eodemque tempore exigere testatorem et testes adhibere et dictare suum arbitrium et finire testamentum. sed licet alio tempore dictatum scriptumve proferatur testamentum, sufficiet uno eodemque die nullo actu interveniente testes omnes, videlicet simul nec diversis temporibus, subscribere signareque testamentum. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.2a: Imperatores Theodosius, Valentinianus Finem autem testamenti subscriptiones et signacula testium esse decernimus. non subscriptum namque a testibus ac signatum testamentum pro imperfecto haberi convenit. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Ex imperfecto autem testamento voluntatem tenere defuncti, nisi inter solos liberos a parentibus utriusque sexus habeatur, non volumus. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.3a: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si vero in huiusmodi voluntate liberis alia sit extranea mixta persona, certum est eam voluntatem, quantum ad illam dumtaxat permixtam personam pro nullo haberi, sed liberis adcrescere. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Per nuncupationem quoque, hoc est sine scriptura, testamenta non alias valere sancimus, nisi septem testes, ut supra dictum est, simul uno eodemque tempore collecti testatoris voluntatem ut testamentum sine scriptura facientis audierint. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si quis autem testamento iure perfecto postea ad aliud pervenerit testamentum, non alias quod ante factum est infirmari decernimus, quam id, quod secundum facere testator instituit, iure fuerit consummatum, nisi forte in priore testamento scriptis his, qui ab intestato ad testatoris hereditatem successionemve venire non poterant, in secunda voluntate testator eos scribere instituit, qui ab intestato ad eius hereditatem vocantur. eo enim casu, licet imperfecta videatur scriptura posterior, infirmato priore testamento secundam eius voluntatem non quasi testamentum, sed quasi voluntatem intestati valere sancimus. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.5a: Imperatores Theodosius, Valentinianus In qua voluntate quinque testium iuratorum depositiones sufficient: quo non facto valebit primum testamentum, licet in eo scripti videantur extranei. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.21.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus Illud etiam huic legi perspeximus inserendum, ut etiam graece omnibus liceat testari. [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.23.22: Imperator Zeno Dictantibus testamenta vel aliam quamlibet ultimam voluntatem legatum vel fideicommissum vel quodcumque aliud quolibet legitimo titulo testatorem posse relinquere minime dubitandum est. testibus etiam ad efficiendam voluntatem adhibitis pro suo libitu quod voluerit testator relinquere non prohibetur. * zeno a. sebastiano pp. * [a 480 d. k. mai. constantinopoli basilio iuniore vc. cons.]
CJ.6.23.23: Imperator Justinus Consulta divalia, quibus considerate prospectum est, ne voluntates ultimae deficientium in hac regia urbe confectae apud alium aperiri possint quam virum clarissimum pro tempore census magistrum, monumentis intervenientibus pro iuris ordine, neve in hereditate, cuius summa centum aureorum pretium non excedit, mercedis quicquam aut sumptuum censum administrantes aut censualis apparitio super intimandis isdem elogiis audeant adsequi, firma nunc quoque edicimus ac repetita promulgatione non solum iudices quorumlibet tribunalium, verum etiam defensores ecclesiarum, quos turpissimum intimationis genus inrepserat, praemonendos censemus, ne rem attingant, quae nemini prorsus omnium secundum constitutionum praecepta quam census magistro competit. absurdum est namque, si promiscuis actibus rerum turbentur officia et alii creditum alius subtrahat, ac praecipue clericis, quibus opprobrium est, si peritos se velint disceptationum esse forensium: poena etiam feriendis temeratoribus praesentis sanctionis quinquaginta librarum auri. nec enim concedendum est, ut suprema vota deficientium eversionis quicquam ex incongrua insinuatione contrahant, dum res ab incongruis usurpatur audacter. * iustinus a. archelao pp. * [a 524 d. xiii k. dec. constantinopoli iustino a. ii et opilione conss.]
CJ.6.23.24: Imperator Justinianus Ambiguitates, quae vel imperitia vel desidia testamenta conscribentium oriuntur, resecandas esse censemus et, sive institutio heredum post legatorum dationes scripta sit vel alia praetermissa sit observatio non ex mente testatoris, sed vitio tabellionis vel alterius qui testamentum scribit, nulli licentiam concedimus per eam occasionem testatoris voluntatem subvertere vel minuere. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. ian. dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.23.25: Imperator Justinianus Praeposteri reprehensionem, quam novella constitutio in dotalibus instrumentis sustulisse noscitur, in aliis quoque omnibus tam contractibus quam testamentis tollimus, ut tali exceptione cessante et stipulatio et alii contractus et testatoris voluntas indubitate valeat, exactione videlicet post condicionem vel diem competente. * iust. a. menae pp. * [a 528 s. d. vii id. dec. dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.23.26: Imperator Justinianus In testamentis sine scriptis faciendis omnem formalem observationem penitus amputamus, ut, postquam septem testes convenerint, satis sit voluntatem testatoris vel testatricis simul omnibus manifestari significantis, ad quos substantiam suam pervenire vellet vel quibus legata vel fideicommissa vel libertates disponeret, etiamsi non ante huiusmodi dispositionem praedixerit testator vel testatrix illa formalia verba: ideo eosdem testes convenisse, quod sine scriptis suam voluntatem vel testamentum componere censuit. * iust. a. menae pp. * [a 528 s. d. iiii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.23.27pr.: Imperator Justinianus Sancimus, si quis legitimo modo condidit testamentum et post eius confectionem decennium profluxit, si quidem nulla innovatio vel contraria voluntas testatoris apparuit, hoc esse firmum. quod enim non mutatur, quare stare prohibetur? quemadmodum enim, qui testamentum fecit et nihil voluit contrarium, intestatus efficitur? * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.27.1: Imperator Justinianus Sin autem in medio tempore contraria voluntas ostenditur, si quidem perfectissima est secundi testamenti confectio, ipso iure prius tollitur testamentum. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.27.2: Imperator Justinianus Sin autem testator tantummodo dixerit non voluisse prius stare testamentum, vel aliis verbis utendo contrariam aperuit voluntatem, et hoc vel per testes idoneos non minus tribus vel inter acta manifestaverit et decennium fiat emensum, tunc irritum esse testamentum tam ex contraria voluntate quam ex cursu temporali. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.27.3: Imperator Justinianus Aliter etenim testamenta mortuorum per decennii transcursionem evanescere nullo patimur modo, prioribus constitutionibus, quae super huiusmodi testamentis vacuandis latae fuerant, penitus antiquandis. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28pr.: Imperator Justinianus Cum antiquitas testamenta fieri voluit nullo actu interveniente et huiusmodi verborum compositio non rite interpretata paene in perniciem et testantium et testamentorum procederet, sancimus in tempore, quo testamentum conditur vel codicillus nascitur vel ultima quaedam dispositio secundum pristinam celebratus observationem ( nihil enim ex ea penitus immutandum esse censemus) , ea quidem, quae minime necessaria sunt, nullo procedere modo, quippe causa subtilissima proposita ea quae superflua sunt minime debent intercedere. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28.1: Imperator Justinianus Si quid autem necessarium advenerit et in ipsum corpus laborantis respiciens contigerit, id est vel victus necessarii vel potionis oblatio vel medicaminis datio vel impositio, quibus relictis ipsa sanitas testatoris periclitatur, vel si quis necessarius naturae usus ad depositionem superflui ponderis immineat vel testatori vel testibus, non esse ex hac causa testamentum subvertendum licet morbus comitialis, quod et factum esse comperimus, uni ex testibus contigerit, sed eo quod urguet et imminet repleto vel deposito iterum solita per testamenti factionem adimpleri. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28.2: Imperator Justinianus Et si quidem a testatore aliquid fiat testibus paulisper separatis, cum coram his facere aliquid naturale testator erubescat, iterum introductis testibus consequentiam factionis testamenti procedere. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28.3: Imperator Justinianus Si tamen in quendam vel quosdam testium aliquid tale contingat, si quidem ex brevi temporis intervallo necessitas potest transire, iterum eorundem testium reversum expectari et sollemnia peragi. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28.4: Imperator Justinianus Sin autem longiore spatio refectio fortuiti casus indigeat, et maxime si salus testatoris periclitantis immineat, tunc illo vel illis testibus, circa quos aliquid tale eveniet, separatis alios subrogari et ab eo vel ab eis tam testatorem quam alios testes sciscitari, si ea, quae eorum praesentiam antecedunt, omnia coram eis processissent. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28.5: Imperator Justinianus Et si hoc fuerit undique manifestum, tunc eos vel eum una cum aliis testibus ea quae oportet facere, etsi in medio subscriptiones testium iam fuerant subsecutae. sic etenim et naturae medemur et mortuorum elogia in suo statu facimus permanere. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.28.6: Imperator Justinianus Cum autem constitutione, quae de testamentis ordinandis processit, cavetur, quatenus septem testium praesentia in testamentis requiratur et subscriptio a testatore fiat vel alio pro eo, et constitutio sic edixit: " octavo subscriptore adhibito", et quidam testamentum suum omne manu propria conscripsit et post eius litteras testes adhibiti suas subscriptiones supposuerunt aliaque omnia sollemniter in testamento peracta sunt et testamentum ex hoc, de quo dubitatur, irritum factum est, eandem constitutionem corrigentes sancimus, si quis sua manu totum testamentum vel codicillum conscripserit et hoc specialiter in scriptura reposu erit, quod sua manu hoc confecit, sufficiat ei totius testamenti scriptura et non alia subscriptio requiratur neque ab eo neque pro eo ab alio , sed sequantur huiusmodi scripturam et litterae testium et omnis quae expectatur observatio, et sit testamentum validum, et codicillus, si quinque testium litterae testatoris scripturae coadunentur, in sua firmitate remaneat, et nemo callidus machinator huiusmodi iniquitatis in posterum inveniatur. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.23.29pr.: Imperator Justinianus Iubemus omnimodo testatorem, si vires ad scribendum habeat, nomen heredis vel heredum in sua subscriptione vel in quacumque parte testamenti ponere, ut sit manifestum secundum illius voluntatem hereditatem esse transmissam. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.1: Imperator Justinianus Sin autem forsitan ex morbi acerbitate vel litterarum imperitia hoc facere minime poterit, testibus testamenti praesentibus nomen vel nomina heredis vel heredum ab eo nuncupari, ut omnimodo sciant testes, si non ipse subscribere potest, qui sunt scripti heredes, et ita certo heredis nomine successio procedat. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.2: Imperator Justinianus Si enim talis est testator, qui neque scribere neque articulate loqui potest, mortuo similis est et falsitas in elogiis committitur, quam, ut exul fiat a re publica nostra, maxime in testamentorum confectione cupientes hanc edictalem legem in orbem terrarum ponimus. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.3: Imperator Justinianus Quod si non fuerit observatum et nomen heredis vel heredum non fuerit manu testatoris scriptum vel voce coram testibus nuncupatum, hoc testamentum stare minime patimur vel in totum, si tota heredum nomina fuerint praetermissa, vel in eius heredis institutionem, cuius nomen neque lingua neque manus testatoris significavit. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.4: Imperator Justinianus Sed ne aliqua forsitan oblivio testium animis incumbat pluribus interdum nominibus heredum expressis, ipsi testes in suis subscriptionibus, cum testator non haec scripserit, sed nuncupaverit, eorum nomina scribere non differant ad aeternam rei memoriam. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.5: Imperator Justinianus Sin vero ipse testator in qualicumque parte testamenti nomina heredum ( sicut dictum est) scripserit, supervacuum est testes in sua subscriptione hoc exprimere , cum forsitan nescire eos testator suos heredes voluit et semel causa ex ipsius testatoris scriptura appareat. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.6: Imperator Justinianus Oportet enim omnimodo vel ex litteris testatoris vel ex voce quidem testatoris, litteris autem testium, qui ad elogium conficiendum fuerint convocati, nomina manifestari heredum. quemadmodum enim in elogio, quod sine scriptura conficitur, necesse est testatorem voce exprimere nomen vel nomina heredum, ita oportet et in testamentis per scripturam conficiendis, cum ipse testator manu sua scribere heredes vel noluerit vel minime potuerit, voce tamen eius eos manifestari. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.29.7: Imperator Justinianus Quae in posterum tantummodo observari censemus, ut, quae testamenta post hanc novellam nostri numinis legem conficiuntur, haec cum tali observatione procedant: quid enim antiquitas peccavit, quae praesentis legis inscia pristinam secuta est observationem? scituris et tabellionibus et his qui conficienda testamenta procurant, quod, si aliter facere ausi fuerint, poenam falsitatis non evitabunt, quasi dolose in tam necessaria causa versati. [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.30: Imperator Justinianus Nostram provisionem, maxime circa ultima elogia defunctorum, nunc etiam extendi properamus. unde cum invenimus quasdam controversias veteribus iuris interpretatoribus exortas propter testamentum, quod legitimo modo conditum est septemque testium signa habens, postea fortuito casu vel per ipsius testatoris operam lino toto vel plurima eius parte incisa in ambiguitatem inciderit, solitum ei praebemus remedium sancientes, si quidem testator linum vel signacula inciderit vel abstulerit utpote voluntate eius mutata, testamentum non valere: sin autem ex alia quacumque causa hoc contigerit, durante testamento scriptos ad hereditatem vocari, maxime cum nostra constitutio, quam super tuitione testamentorum promulgavimus, testatorem disposuit vel sua manu nomen heredis scribere vel, si imper itia litterarum vel adversa valitudine seu alio modo hoc facere non potest, testes ipsos audito nomine heredis sub praesentia ipsius testatoris nomen heredis suis subscriptionibus declarare. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.23.31pr.: Imperator Justinianus Et ab antiquis legibus et a diversis retro principibus semper rusticitati consultum est et in multis legum subtilitatibus stricta observatio eis remissa est, quod ex ipsis rerum invenimus documentis. cum enim testamentorum ordinatio sub certa definitione legum instituta est, homines rustici et quibus non est litterarum peritia quomodo possunt tantam legum subtilitatem custodire in ultimis suis voluntatibus? ideo ad dei humanitatem respicientes necessarium duximus per hanc legem eorum simplicitati subvenire. * iust. a. iohanni pp. * [a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.23.31.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque in omnibus quidem civitatibus et in castris orbis romani, ubi et leges nostrae manifestae sunt et litterarum viget scientia, omnia, quae etiam libris nostrorum digestorum seu institutionum et imperialibus sanctionibus nostrisque dispositionibus in condendis testamentis cauta sunt, observari nullamque ex praesenti lege fieri innovationem. [a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.23.31.2: Imperator Justinianus In illis vero locis, in quibus raro inveniuntur homines litterati, per praesentem legem rusticanis concedimus antiquam eorum consuetudinem legis vicem obtinere , ita tamen, ut, ubi scientes litteras inventi fuerint, septem testes, quos ad testimonium vocari necesse est, adhibeantur et unusquisque pro sua persona subscribat: ubi autem non inveniuntur litterati, septem testes et sine scriptura testimonium adhibentes admitti. [a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.23.31.3: Imperator Justinianus Si autem in illo loco minime inventi fuerint septem testes, usque ad quinque modis omnibus testes adhiberi iubemus: minus autem nullo modo concedimus. [a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.23.31.4: Imperator Justinianus Si vero unus aut duo vel plures scierint litteras, liceat his pro ignorantibus litteras, praesentibus tamen, subscriptionem suam imponere, sic tamen, ut ipsi testes cognoscant testatoris voluntatem et maxime quem vel quos heredes sibi relinquere voluerit, et hoc post mortem testatoris iurati deponant. [a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.23.31.5: Imperator Justinianus Quod igitur quisque rusticorum, sicut praedictum est, pro suis rebus disposuerit , hoc omnimodo legum subtilitate remissa firmum validumque consistat. [a 534 d. iii non. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.24.0. De heredibus instituendis et quae personae heredes institui non possunt.
CJ.6.24.1: Imperator t. ael. ant.: Qui deportantur, si heredes scribantur, tamquam peregrini capere non possunt, sed hereditas in ea causa est, in qua esset, si scripti non fuissent. * t. ael. ant. a. antestiano. * [ sine die et cons.]
CJ.6.24.2: Imperator Antoninus Pater tuus si ex residua parte heres institutus est, quam alter heres scriptus capere non posset, isque ad nullam partem hereditatis propter condicionem suam admitti potuit, ex asse heres extitit: nam residui commemoratio etiam totum admittit. * ant. a. caecilio. * [a 212 pp. xv k. iul. romae duobus aspris conss.]
CJ.6.24.3pr.: Imperator Alexander Severus Cum proponas alexandrum equitem testamento primo loco iulianum ut libertum suum heredem instituisse eique substituisse his verbis: " quod si ex aliqua causa primus hereditatem meam adire noluerit vel non potuerit, tunc in locum secundum heredem substituo vitalem", post mortem autem testatoris iulianum servum communem fuisse defuncti militis et zoili fratris eius apparuerit, an tu ex substitutione admittereris, voluntatis est quaestio. * alex. a. vitali mil. * [a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.24.3.1: Imperator Alexander Severus Nam si credens eum proprium et suum libertum heredem instituit nec per eum ad alium quemquam hereditatem pertinere voluit, extitit condicio substitutionis tibique delata hereditas est. [a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.24.3.2: Imperator Alexander Severus Quod si verba substitutionis subscriptae ad ius rettulit, ut si nec per semet ipsum alium fecisset heredem ( potuit enim quamvis iubente domino nolle adire), ita demum substitutus vocaretur, si tamen paruit domino et adiit, substitutioni locus non est. [a 223 pp. vi k. mai. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.24.4: Imperator Gordianus Si pater tuus eum quasi filium heredem instituit, quem falsa opinione ductus suum esse credebat, non instituturus, si alienum nosset, isque postea subditicius esse ostensus est, auferendam ei successionem divi severi et antonini placitis continetur. * gord. a. ulpio. * [a 238 pp. prid. non. oct. pio et pontiano conss.]
CJ.6.24.5: Imperator Gordianus Non ideo minus uxor iure heres videtur instituta, quod non uxor, sed adfinis testamento nominata est. * gord. a. cassiano. * [a 241 pp. v k. oct. gordiano a. ii et pompeiano conss.]
CJ.6.24.6: Imperator Philippus Si compensandi debiti gratia uxor maritum fecit heredem, desiderio tuo praeter portionem hereditatis debitum quoque restitui postulantis non tantum iuris severitas, verum etiam defunctae voluntas refragatur. * philipp. a. et philipp. c. antonio. * [a 246 pp. xii k. mart. praesente et albino conss.]
CJ.6.24.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec apud peregrinos fratrem sibi quisquam per adoptionem facere poterat. cum igitur, quod patrem tuum voluisse facere dicis, irritum sit, portionem hereditatis , quam is adversus quem supplicas velut adoptatus frater heres institutus tenet, restitui tibi curae habebit praeses provinciae. * diocl. et maxim. aa. zizoni. * [a 285 pp. iii non. dec. diocletiano ii et aristobulo conss.]
CJ.6.24.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Collegium, si nullo speciali privilegio subnixum sit, hereditatem capere non posse dubium non est. * diocl. et maxim. aa. hadriano. * [a 290 pp. x k. iun. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.24.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Extraneum etiam cum morietur heredem scribi placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc.Iuliae. * [a 293 pp. xvi k. nov. sirmi aa. conss.]
CJ.6.24.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Neque per se heredes institutos, quibus hoc concessum non est, neque per servos proprios hereditatem posse quaerere dictat iuris ratio. * diocl. et maxim. aa. et cc. asclepiadae. * [a 294 s. xvi k. sept. sirmii cc. conss.]
CJ.6.24.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus Extraneum etiam penitus ignotum heredem quis instituere potest. * theodos. et valentin. aa. hierio pp. * [a 428 d. x k. mart. constantinopoli felice et tauro conss.]
CJ.6.24.12: Imperator Leo Hereditatis vel legati seu fideicommissi aut donationis titulo domus aut annonae civiles aut quaelibet aedificia vel mancipia ad ius inclitae urbis vel alterius cuiuslibet civitatis pervenire possunt. * leo a. erythrio pp. * [a 469 d. v k. mart. marciano et zenone conss.]
CJ.6.24.13: Imperator Justinianus Quotiens certi quidem ex certa re scripti sunt heredes vel certis rebus pro sua institutione contenti esse iussi sunt, quos legatariorum loco haberi certum est, alii vero ex certa parte vel sine parte, qui pro veterum legum tenore ad certam unciarum institutionem referuntur, eos tantummodo omnibus hereditariis actionibus uti vel conveniri decernimus, qui ex certa parte vel sine parte scripti fuerint, nec aliquam deminutionem earundem actionum occasione heredum ex certa re scriptorum fieri. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc. cons.]
CJ.6.24.14pr.: Imperator Justinianus Cum in libris ulpiani, quos ad massurium sabinum scripsit, talis species relata est, hanc apertius expedire nobis visum est. * iust. a. iohanni pp. * [d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.24.14.1: Imperator Justinianus Quidam testamentum faciens ita instituit: " sempronius plotii heres esto". veteres quidem existimabant errorem nominis esse et sic institutionem valere, quasi testator plotius nominaretur et sempronium sibi scripsisset heredem. [d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.24.14.2: Imperator Justinianus Sed huiusmodi sententiam crassiorem esse existimamus: neque enim sic homo supinus, immo magis stultus invenitur, ut suum nomen ignoret. sed si quidem ipse testator plotio cuidam heres extitit, manifestissimum esse sibi sempronium heredem instituisse, ut per mediam ipsius personam plotii heres efficiatur: et hoc argumentamur ex antiqua regula, quae voluit heredem heredis testatoris esse heredem. [d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.24.14.3: Imperator Justinianus Sin autem nihil tale factum est, supervacuam esse et inanem huiusmodi institutionem, nisi prius herede plotio sibi instituto sic adiecit:" sempronius plotii heres esto". tunc etenim existimandum est eum dixisse, si non plotius heres sibi fuerit, tunc sempronium in locum partemve plotii ex substitutione vocari, ut ita ex consequentia verborum plotius quidem institutus, sempronius autem substitutus inveniatur. [d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.24.14.4: Imperator Justinianus Sin autem neque ipse testator plotio heres extitit neque plotium heredem antea scripsit et sic sempronium plotio heredem voluit esse, nullius esse momenti talem institutionem, cum non est verisimile in suum nomen quendam errasse. [d. iii k. aug. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.0. De institutionibus seu substitutionibus sub condicione factis.
CJ.6.25.1: Imperatores Severus, Antoninus Cum avum maternum ea condicione filiam tuam heredem instituisse proponas, si anthylli filio nupsisset, non prius eam heredem existere, quam condicioni paruerit aut anthylli filio recusante matrimonium impeditum fuerit, manifestum est. * sev. et ant. aa. alexandro. * [a 199 pp.K.Oct.Anullino et frontone conss.]
CJ.6.25.2pr.: Imperator Antoninus Condicioni, sub qua testamento matris tuae heres instituta es, si non paruisti, substitutio locum habet. nec enim videri potest sub specie turpium nuptiarum viduitatem tibi indixisse, cum te filio sororis suae consobrino tuo probabili consilio matrimonio iungere voluerit. * ant. a. cassiae. * [a 213 pp.Viii id.Mart.Romae antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.25.2.1: Imperator Antoninus Nec extraordinario auxilio indiges, cum ex his quae libello complexa es declaretur non per eum stetisse, quominus supremae voluntati matris tuae testatricis satisfieret. [a 213 pp.Viii id.Mart.Romae antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.25.3: Imperator Antoninus Si mater vos sub condicione emancipationis heredes instituit et, priusquam voluntati defunctae pareretur, sententiam pater meruit vel aliter defunctus est, morte eius vel alio modo patria potestate liberati ius adeundae hereditatis cum sua causa quaesistis. * ant. a. maxentio et aliis. * [a 216 s.Prid.K.Mai.Sabino et anullio conss.]
CJ.6.25.4pr.: Imperator Alexander Severus Si pater filium quem in potestate habebat sub condicione, quae in ipsius potestate non erat, heredem scripsit nec in defectum eius exheredavit, iure testatus non videtur. * alex. a. aemilio. * [a 224 pp.Vi.K.April.Iuliano et crispino conss.]
CJ.6.25.4.1: Imperator Alexander Severus Cum autem trans mare et longe te agentem sub hac condicione heredem scriptum esse dicas, si in patriam, quae in provincia mauritaniae erat, regressus fuisses, nec exheredatum te adleges, si in eum locum non redisses, manifestum est multis casibus non voluntariis sed fortuitis evenire potuisse, ut eam implere non posses: et ideo adire non prohiberis hereditatem. [a 224 pp.Vi.K.April.Iuliano et crispino conss.]
CJ.6.25.5pr.: Imperatores valer., gallien. Reprehendenda tu magis es quam mater tua. illa enim si heredem te sibi esse vellet, id quod est inutile, matrimonium te dirimere cum viro non iuberet. * valer. et gallien. aa. maximae. * [a 257 pp.Xii k. dec. valeriano iiii et gallieno iii aa.Conss.]
CJ.6.25.5.1: Imperatores valer., gallien. Tu porro voluntatem eius divortio comprobasti: oportuerat autem, etsi condicio huiusmodi admitteretur, praeferre lucro concordiam maritalem. enimvero cum boni mores haec observari vetent, sine ullo damno coniunctionem retinere potuisti. [a 257 pp.Xii k. dec. valeriano iiii et gallieno iii aa.Conss.]
CJ.6.25.5.2: Imperatores valer., gallien. Redi igitur ad maritum sciens hereditatem matris, etiamsi redieris, retenturam, quippe quam retineres, licet prorsus ab eo non recessisses. [a 257 pp.Xii k. dec. valeriano iiii et gallieno iii aa.Conss.]
CJ.6.25.7pr.: Imperator Justinianus Generaliter sancimus, si quis ita verba sua composuerit, ut edicat: " si filius vel filia intestatus vel intestata" vel etiam " sine liberis" aut " sine nuptiis decesserit", et ipse vel ipsa vel liberos sustulerit vel nuptias contraxerit sive testamentum fecerit, firmiter res possideri et non esse locum substitutioni vel restitutioni: si enim nihil ex his fuerit subsecutum, tunc valere condicionem et res secundum verba testamenti restitui, ut incertus successionis morientis exitus videatur certo substitutionis vel restitutionis fine concludi. cui enim ferendus est intellectus, si forsitan testamentum quidem non fecerit, posteritatem autem habuerit, propter huiusmodi verborum angustias liberos eius omni paene fructu paterno defraudari? viam itaque impiam obstruentes, ut ne quis et alius deviaverit, huiusmodi facimus sanctionem et hanc legem in perpetuum valituram inducimus tam patribus quam liberis gratam: quo exemplo etiam aliis personis, licet extraneae sunt, de quibus huiusmodi aliquod scriptum fuerit, medemur. * iust. a. ad senatum. * [a 530 d. xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.25.7.1: Imperator Justinianus Cum autem invenimus excelsi ingenii papinianum in huiusmodi casu, in quo pater filio suo substituit nulla liberorum ex his procreandorum adiectione habita, ex optimo intellectu disposuisse evanescere substitutionem, si is qui substitutione praegravatus est pater efficiatur et liberos sustulerit, intellegentem non esse verisimile patrem, si de nepotibus cogitaverit, talem fecisse substitutionem: humanitatis intuitu hoc et latius et pinguius interpretandum esse credidimus. [a 530 d. xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.25.7.2: Imperator Justinianus Et si quis naturales habuerit filios et partem eis reliquerit vel dederit usque ad modum, quem nos statuimus, et substitutioni eos subiugaverit nulla liberorum eorum mentione facta, et hic intellegi evanescere substitutionem, liberis eam excludentibus et intellectu optimo his qui ad substitutionem vocantur obsistente et non concedente ad eos eam partem venire, sed ad filios vel filias, nepotes vel neptes, pronepotes vel proneptes morientis transmittente, et non aliter substitutione locum accipiente, nisi ipsi liberi sine iusta subole decesserint: ut, quod inter iustos liberos sanctum est, hoc et in naturales filios extendatur. [a 530 d. xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.25.7.3: Imperator Justinianus Quae omnia et in legatis vel fideicommissis specialibus locum habere sancimus. [a 530 d. xi k. aug. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.25.8pr.: Imperator Justinianus Si quis heredem scripserit sub tali condicione: " si ille consul fuerit factus" vel " praetor", vel ita filiam suam heredem instituerit: " si nupta erit", vivo autem testatore vel ille consul processerit vel praetor fuerit factus vel filia eius nupta fuerit et adhuc vivo testatore consulatum quidem vel praeturam illi deposuerint, filia autem eius diverterit, omni dubitatione veterum explosa sancimus, quandocumque impleta fuerit condicio, sive vivo eo sive mortis tempore sive post mortem, condicionem videri esse completam. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. viiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.8.1: Imperator Justinianus Quod et in legatis et in fideicommissis et in libertatibus obtinendum esse censemus, ne, dum nimia utimur circa huiusmodi sensus subtilitate, iudicia testantium defraudentur. [a 531 d. viiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.9pr.: Imperator Justinianus Si testamentum ita scriptum inveniatur: " ille heres esto secundum condiciones infra scriptas", si quidem nihil est adiectum neque aliqua condicio in testamento posita est, supervacuam esse condicionum pollicitationem sancimus et testamentum puram habere institutionem. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. vi k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.9.1: Imperator Justinianus Et argumento utimur, quod papinianus respondit vicos rei publicae relictos, qui proprios fines habebant, non ideo ex fideicommisso minus deberi, quod testator fines eorum et certaminis formam, quam celebrari singulis annis voluit, alia scriptura se declaraturum promisit ac postea morte praeventus non fecit. [a 531 d. vi k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.9.2: Imperator Justinianus Sin autem condiciones quasdam in quavis parte testamenti posuit, tum videri ab initio condicionalem esse institutionem et sic omnia compleri, tamquam si testator ipsas institutiones eisdem condicionibus copulasset, quae infra scriptae sunt. [a 531 d. vi k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.10pr.: Imperator Justinianus Cum quidam praegnantem habens coniugem scripsit heredem ipsam quidem uxorem suam ex parte, ventrem vero ex alia parte, et adiecit, si non postumus natus fuerit, alium sibi esse heredem, postumus autem natus impubes decessit, dubitabatur, quid iuris sit, tam ulpiano quam papiniano viris disertissimis voluntatis esse quaestionem scribentibus, cum opinabatur papinianus ideo testatorem voluisse postumo nato et impubere defuncto matrem magis ad eius venire successionem quam substitutum. si enim et suae substantiae partem uxori dereliquit, multo magis et luctuosam hereditatem ad matrem venire curavit. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. iii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.25.10.1: Imperator Justinianus Nos itaque in hac specie papiniani dubitationem resecantes substitutionem quidem in huiusmodi casu, ubi postumus natus adhuc impubes viva matre decesserit, respuendam esse censemus. tunc autem tantummodo substitutionem admittimus, cum postumus minime editus fuerit vel post eius partum mater prior decesserit. [a 531 d. iii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.26.0. De impuberum et de aliis substitutionibus.
CJ.6.26.1: Imperator t. ael. ant.: Cum heredes ex disparibus partibus instituti et invicem substituti sunt nec in substitutione facta est ullarum partium mentio, verum est non alias partes testatorem substitutioni tacite inseruisse, quam quae manifeste in institutione expressae sunt. * t. ael. ant. a. secundo. * [a 146 d. claro ii et severo conss.]
CJ.6.26.2: Imperatores Severus, Antoninus Hereditatem quidem intestati filii delatam tibi dubitari non oportet. substitutio enim testamento patris facta ad pubertatis tempora porrigi non potest, quia ipso et aliis non eiusdem condicionis heredibus institutis et invicem substitutis propter eorum personam, quibus in unum casum dumtaxat substitui potest, etiam in filio idem debere servari et ratio suadet et divus marcus pater constituit. * sev. et ant. aa. phronimae. * [a 204 pp. vi k. aug. cilone et libone conss.]
CJ.6.26.3pr.: Imperator Alexander Severus Heres instituta matris testamento si successionem ex testamento omisisti et ab intestato bonorum possessionis ius habere voluisti, substituto locum quin feceris, in dubium non venit. * alex. a. achillae. * [a 223 pp. xi k. sept. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.26.3.1: Imperator Alexander Severus Proinde si substitutus hereditatem amplexus est, actionibus quae adversus matrem competebant ipsum convenire, non successionem ab intestato potes vindicare. [a 223 pp. xi k. sept. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.26.4: Imperator Alexander Severus Quamvis placuerat substitutionem impuberis, qui in potestate testatoris fuerit, a parente factam ita: " si heres non erit" porrigi ad eum casum, quo, posteaquam heres extitit, impubes decessit, si modo non contrariam defuncti voluntatem extitisse probetur: cum tamen proponas ita substitutionem factam esse: " si mihi firmianus filius et aelia uxor mea ( quod abominor) heredes non erunt, in locum eorum publius firmianus heres esto", manifestum est in eum casum factam substitutionem, quo utrique heredum substitui potuit. * alex. a. firmiano. * [a 225 pp. iiii k. iul. fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.26.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Post aditam hereditatem directae substitutiones non impuberibus filiis factae expirare solent. * diocl. et maxim. aa. hadriano. * [a 290 pp.X k.Iun. ipsis iiii et aa. conss.]
CJ.6.26.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Testamento iure facto multis institutis heredibus et invicem substitutis, adeuntibus suam portionem coheredum etiam invitis repudiantium adcrescit portio. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintiano. * [a sine die et consule ]
CJ.6.26.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si testamento facto intra pupillarem aetatem et in sua potestate constitutae filiae, si intra pubertatem decesserit, directis verbis pater substituit, heredem te factum ex testamento post eventum condicionis intestati successionem exclusisse constitit. * diocl. et maxim. aa. et cc. feliciano. * [a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.26.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Precibus tuis manifestius exprimere debueras, maritus quondam tuus miles defunctus, quem testamento facto heredem communem vestrum filium instituisse proponis et secundum heredem scripsisse, utrumne in primum casum an filio suo, quem habuit in potestate mortis tempore, si intra quartum decimum aetatis suae annum an postea decesserit. * diocl. et maxim. aa. et cc. petroniae. * [a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.26.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nam non est incerti iuris, quod, si quidem in patris militis positus potestate primo casu tantum habuit substitutum et patri heres extitit, eo defuncto ad te omnimodo eius pertineat successio. [a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.26.8.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si vero substitutio in secundum casum vel expressa vel compendio non usque ad certam aetatem facta reperiatur, si quidem infra pubertatem decessit, eos habeat heredes, quos pater ei constituit et adierunt hereditatem: si vero post pubertatem, te eius successionem obtinente velut ex causa fideicommissi bona, quae cum moreretur patris eius fuerunt, a te possunt petere. [a 293 s.K.Ian.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.26.9pr.: Imperator Justinianus Humanitatis intuitu parentibus indulgemus, ut, si filium vel nepotem vel pronepotem cuiuscumque sexus habeant nec alia proles descendentium eis sit, iste tamen filius vel filia vel nepos vel neptis vel pronepos vel proneptis mente captus vel mente capta perpetuo sit, vel si duo vel plures isti fuerint, nullus vero eorum saperet, liceat isdem parentibus legitima portione ei vel eis relicta quos voluerint his substituere, ut occasione huiusmodi substitutionis ad exemplum pupillaris nulla querella contra testamentum eorum oriatur, ita tamen, ut, si postea resipuerit vel resipuerint, talis substitutio cesset, vel si filii aut alii descendentes ex huiusmodi mente capta persona sapientes sint, non liceat parenti qui vel quae testatur alios quam ex eo descendentes unum vel certos vel omnes substituere. * iust. a. menae pp. * [a 528 d.Iii id.Dec.Constantinopoli dn.Iusti niano a. pp. ii cons.]
CJ.6.26.9.1: Imperator Justinianus Sin vero etiam alii liberi testatori vel testatrici sint sapientes, ex his vero personis quae mente captae sunt nullus descendat, ad fratres eorum unum vel certos vel omnes eandem fieri substitutionem oportet. [a 528 d.Iii id.Dec.Constantinopoli dn.Iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.26.10pr.: Imperator Justinianus Cum quidam duobus impuberibus filiis suis heredibus institutis adiecit, si uterque impubes decesserit, illum sibi esse heredem, et dubitabatur apud antiquos legum auctores, utrumne tunc voluit substitutum admitti, cum uterque filius eius in prima aetate decesserit, an alterutro decedente ilico substitutus in eius partem succedat, placuit sabino substitutionem tunc locum habere, cum uterque decesserit: cogitasse enim patrem primo decedente fratrem suum in eius portionem succedere. * iust. a. iohanni.Pp. * [a 531 d.Vi k.Aug.Constintinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.26.10.1: Imperator Justinianus Nos eiusdem sabini veriorem sententiam existimantes non aliter substitutionem admittendam esse censemus, nisi uterque eorum in prima aetate decesserit. [a 531 d.Vi k.Aug.Constintinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.26.11pr.: Imperator Justinianus Si quis duobus heredibus institutis filio suo impuberi eos una cum alio tertio substituit et verba testamenti ita composuerit: " quisquis mihi heres erit, et titius filio meo heres esto", secundum quod apud ulpianum invenimus, mortuo impubere filio quaerebatur, quomodo ad substitutionem vocentur tres substituti: utrumne duo priores, qui et patri heredes fuerant scripti, in dimidiam vocantur et titius in reliquam dimidiam, an tres substituti unusquisque ex triente ad substitutionem vocantur? alia applicata dubitatione, si quis ita heredem scripserit: " titius una cum filiis suis et sempronius heredes mihi sunto". et in praesente etenim specie quaerebatur secundum ulpianum voluntas testantis: utrumne titium una cum suis filiis in dimidiam vocat et sempronium in aliam dimidiam, an omnes in virilem portionem? * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.26.11.1: Imperator Justinianus Nobis autem in prima quidem specie videtur tres substitutos unumquemque in trientem vocari, in secunda autem specie, cum et natura pater et filius eadem persona paene intelleguntur, dimidiam quidem partem titio cum filiis, alteram autem partem sempronio adsignari. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.0. De necessariis et servis heredibus instituendis vel substituendis.
CJ.6.27.1: Imperator pertinax Is, qui solvendo non est, heredem necessarium etiam in fraudem creditorum relinquere potest. sed si pignori datus fuisti et in eadem causa permansisti, nec ab eo quidem debitore qui solvendo non fuit liber et heres necessarius existere potuisti. * pertinax a. lucretio. * [a 193 pp.Xi k.April.Falcone et claro conss.]
CJ.6.27.2: Imperator Antoninus Cum vos servi constituti sub appellatione libertorum heredes scripti essetis, ea scriptura benigna interpretatione perinde habenda est, ac si liberi et heredes instituti fuissetis. quod in legato locum non habet. * ant. a. aufidio. * [a 196 accepta vii k.Mart.Prisco et apollinari conss.]
CJ.6.27.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si tutor ancillam tuam contubernio suo coniunxit ac post heredem instituit, neque dominium ex huiusmodi facto tibi auferri potuit et, ut eius aditione iussu tuo tibi per hanc successio quaeratur, iure concessam habes facultatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. felici. * [a 293 s.Xvi k.Ian.Sirmi aa.Conss.]
CJ.6.27.4pr.: Imperator Justinianus Cum quidam suum pupillum heredem instituit et servo directis verbis libertatem reliquit et in secundo gradu, in quo pupillarem substitutionem faciebat, ipsum servum sine libertate pupillo suo substituit, quaerebatur inter prudentes, si ex huiusmodi substitutione heres necessarius pupillo existat. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. ]
CJ.6.27.4.1: Imperator Justinianus Causa etenim altercationis ex vetere regula orta est, quia omnibus placuerat hunc servum necessarium heredem domino fieri, cui in eodem gradu et hereditas et libertas relinquebatur, in praesenti autem non in unum tam libertas quam substitutio congregata est, sed in alium et alium gradum. [a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. ]
CJ.6.27.4.2: Imperator Justinianus Nobis itaque eandem altercationem decidentibus mirabile visum est, si quis putet ex huiusmodi scrupulositate impediri testatoris voluntatem, et maxime domini, et existimet non fieri servum heredem necessarium, sed ei licentiam praestet et libertatem consequi et hereditatem respuere et domini voluntati reclamare: qui si hoc differre temptaverit, etiam puniendus est. sit itaque et vivo pupillo liber, quia testator hoc voluit, et mortuo pupillo necessarius heres, quia et hoc testator voluit. [a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. ]
CJ.6.27.5pr.: Imperator Justinianus Quidam, cum testamentum conderet, duobus heredibus scriptis unum quidem ex parte instituit, servum autem suum, cuius et nomen addidit, ex reliqua parte sine libertate scripsit heredem et postea eundem servum alii legavit, vel post institutionem heredis servum per legatum alii adsignavit et tunc heredem eum sine libertate instituit: et dubitabatur, si huiusmodi legatum vel institutio aliquas vires potest habere et cui adquiritur legatum vel institutio. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.1: Imperator Justinianus Dubitationis autem materia erat, quod adhuc servum suum constitutum heredem sine libertate scripserat, et tanta inter veteres exorta est contentio, ut vix possibile sit videri eandem decidere. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.1a: Imperator Justinianus Sed antiquitatem quidem haec altercantem relinquendum est. nobis autem alius modus huiusmodi decisionis inventus est, quia semper vestigia voluntatis sequimur testatorum. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.1b: Imperator Justinianus Cum igitur invenimus a nostro iure hoc esse inductum, ut, si quis servum suum tutorem filiis suis reliquerit sine libertate, ex ipsa tutelae datione praesumatur etiam libertatem ei favore pupillorum imposuisse, quare non hoc et in hereditate et humanius et favore libertatis inducimus, ut, si quis servum suum scripserit heredem sine libertate, omnimodo civis romanus efficiatur? [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.1c: Imperator Justinianus Quo inducto neque adquisitio neque tam effusus veterum atque inextricabilis tractatus locum habeat. neque enim ferendum est supponere quosdam ita esse supinos, ut eundem servum et heredem instituant sine libertate et item alii per legatum eundem servum adsignent. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.1d: Imperator Justinianus Sed cum veteres et aliam proposuerunt ambiguitatem dicentes, si quis servum suum in testamento quidem heredem ex parte sine libertate scripsisset, in codicillis autem libertatem ei reliquisset, si possit institutio valere et ille tam heres quam liber fieri, ne videatur per codicillos hereditas confirmari, in quibus hereditas dari secundum veterem regulam non potest: nos in tali dispositione, licet in codicillis fuerit scripta, et libertatem et hereditatem simul servis per nostram liberalitatem et benignam interpretationem indulgemus, ut gratulentur, cum non servi remaneant, sed et liberti et heredes efficiantur, cum tanta in eos nostri numinis benivolentia effusa est, ut, etsi libertas eis neque testamento neque codicillis data est, tamen hereditate servis relicta quasi iniunctam et libertatem esse videri. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.2: Imperator Justinianus Illo videlicet observando, ut, si legatum vel fideicommissum eis sine libertate relinquatur, maneant in servitute. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.2a: Imperator Justinianus Non tamen ita impii heredes existant, ut liberalitatem testatoris servilis laboris debita remuneratione defraudare conentur et non derelictum, licet adhuc servis constitutis, donent. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.3: Imperator Justinianus Quae iuris nostri definitio etiam ad aliam speciem dubitatam benigne extendatur. si quis etenim in principali testamento servum suum cuidam legaverit, in pupillari autem substitutione eundem servum filio suo sine libertate substituerit, quaerebatur, sive utilis esset talis substitutio et per servum legatum substitutio post mortem pupilli legatario adquiritur, sive inutilis est huiusmodi substitutio, quia sine libertate in servum proprium facta est. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.3a: Imperator Justinianus Melius itaque nobis videtur legatario eum non statim adquiri sancire, sed expectandum esse substitutionis eventum. et si quidem pupillo mortuo locus fuerit substitutioni, et liber et heres efficiatur: sin autem substitutio minime locum habuerit, forsitan pupillo iam in pubertatem perveniente, tunc ad legatarii dominium transeat. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.5.3b: Imperator Justinianus Quemadmodum enim veteres, si cum libertate substitutio fuisset, hoc inducebant quatenus in suspenso fiat libertas et statuliber intellegatur, ita et ex nostra interpretatione et sine adiectione libertatis in substitutione et liber et heres pupillo existat. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.27.6: Imperator Justinianus Decisione nostra, quam fecimus sancientes eum, qui a domino suo sine libertate heres instituitur, videri libertatem accepisse, in propria firmitate durante, si quis servum suum pure quidem heredem instituit, libertatem autem sub condicione ei donavit, si quidem condicio talis sit, quae in potestate servi posita est: ille autem eam neglexerit minimeque compleverit, et libertate eum et hereditate sua culpa defraudari. sin autem casualis est condicio et ex fortunae insidiis defecerit, tunc humanitatis intuitu libertatem quidem ei omnimodo competere, hereditatem autem, si quidem solvendo sit, ad alios venire, quos leges vocabant, si non aliquis fuisset substitutus. sin autem solvendo non sit, ut necessarius he res constitutus simul et libertatem et hereditatem obtineat. tunc enim secundum definitionem tam veteris quam nostrae decisionis et liber et heres existat necessarius. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. ii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.28.0. De liberis praeteritis vel exheredatis.
CJ.6.28.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum post omnes heredum gradus exheredatio scribatur, si adiciat testator ab omnibus se gradibus exheredare, non dubitatur iuri satisfactum. et ideo, etiamsi id non adiciatur, appareat tamen eum cum eo consilio scripsisse, ut ab omnibus exheredaret, recte factum testamentum videtur. * sev. et ant. aa. fabio. * [a 204 pp. vi k. iul. cilone et libone conss.]
CJ.6.28.1.1: Imperatores Severus, Antoninus Proinde cum pater familias filiis institutis et invicem substitutis filiam exheredaverit, intellegendus est exheredationem ab utroque gradu fecisse. nam cum idem heredes instituti sunt, nulla ratio reddi potest, quare videatur in posteriore tantum casu exheredare voluisse. [a 204 pp. vi k. iul. cilone et libone conss.]
CJ.6.28.2: Imperator Alexander Severus Si avus tuus, qui patrem tuum et novercam aequis portionibus heredes instituit, cum te quoque haberet in potestate, testamento nominatim non exheredavit, mortuo patre tuo vivo avo sine impedimento legis vellaeae succedendo in patris tui locum rupisti avi testamentum et ad te hereditas eius tota pertinuit. * alex. a. heraclidae. * [a 225 pp.Vi id.April.Fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.28.3: Imperator Justinianus Si quis filium proprium ita exheredaverit:" ille filius meus alienus meae substantiae fiat", talis filius ab huiusmodi verborum conceptione non praeteritus, sed exheredatus intellegatur. cum enim manifestissimus est sensus testatoris, verborum interpretatio nusquam tantum valeat, ut melior sensu existat. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d.X k.Mart.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4pr.: Imperator Justinianus Maximum vitium antiquae subtilitatis praesenti lege corrigimus, quae putavit alia esse iura observanda in successione parentum, si ex testamento veniant, in masculis et in feminis, cum ab intestato simile ius utrique sexui servaverunt, et aliis verbis exheredari debere filium sanxerunt, aliis filiam, et inter nepotes exheredandos alia iura civilia, alia praetoris introduxerunt. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.1: Imperator Justinianus Et si praeteritus fuerat filius, vel ipso iure testamentum evertebat vel contra tabulas bonorum possessionem in totum accipiebat, filia autem praeterita ius adcrescendi ex iure vetere accipiebat, ut eodem momento et testamentum patris quodammodo ex parte iure adcrescendi evertat et ipsa quasi scripta legatis supponeretur, ex praetore autem habebat contra tabulas bonorum possessionem in totum, constitutio autem magni antonini eam in tantum coartabat, in quantum ius adcrescendi competebat. qui enim tales differentias inducunt, quasi naturae accusatores existunt, cur non totos masculos generavit, ut, unde generentur, non fiant. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.2: Imperator Justinianus Nam haec corrigentes et maiorum nostrorum sequimur vestigia, qui eandem observationem colere manifestissimi sunt. scimus etenim antea simili modo et filium et alios omnes inter ceteros exheredatos scribere esse concessum, cum etiam centumviri aliam differentiam introduxerunt. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.3: Imperator Justinianus Et ex hac iniquitate vitium emersit, quale ex libris ulpiani, quos ad edictum fecit praetoris, inventum a triboniano viro gloriosissimo nostro quaestore ceterisque viris facundissimis compositoribus iuris enucleati ad nostras aures relatum est. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.4: Imperator Justinianus Nam cum ultimum adiutorium de inofficiosi querella positum est et nemo ex alio ortus praesidio ad hanc decurrere possit, inventa fuerat filia praeterita minus habens quam filia exheredata. cum enim per contra tabulas bonorum possessionem vel ius adcrescendi semissem substantiae filia praeterita accipiebat et omnibus legata praestare compellebatur, scilicet usque ad dodrantem suae portionis, remanebat ei sescuncia tantummodo in sua successione. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.5: Imperator Justinianus Quod si fuisset exheredata, quarta pars omnimodo totius substantiae ei relinqui debebat, et quam iniuria dignam pater existimabat, amplius habebat ea, quam taciturnitate in institutione praeteriit: et si secundum nostrae constitutionis definitionem, quam de supplemento quadrantis posuimus, repletio fuerat introducta, simili modo exheredatae in quarta repletio accedebat et ita vitium permansit, ut nec ex nostra constitutione emendationem aliquam sentiret. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.6: Imperator Justinianus Sancimus itaque, quemadmodum in successionibus parentium, quae ab intestato deferuntur, aequa lance et mares et feminae vocantur, ita et in scriptura testamentorum eas honorari et similibus verbis exheredationes nominatim procedere et contra tabulas possessionem talem habere, qualem filius suus vel emancipatus, ut et ipsa, si fuerit praeterita, ad instar filii emancipati vel sui vel testamentum ipso iure evertat vel per contra tabulas bonorum possessionem stare hoc non patiatur. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.7: Imperator Justinianus Et hoc non solum in filiabus obtinere, sed etiam in nepotibus et in neptibus et deinceps observari censemus, si tamen ex masculis progeniti sunt. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.28.4.8: Imperator Justinianus Sed quia et aliud vitium fuerat sub obtentu differentiae introductum et alia iura exheredationis in postumis, alia in iam natis observabantur, cum necesse fuerat postumam inter ceteros exheredatam etiam legato honorari, filiam autem iam progenitam et sine datione, et hoc brevissimo incremento verborum ad plenissimam definitionem deduximus sancientes eadem iura obtinere et in postumis exheredandis, sive masculini sive feminini sexus sint, quae in filiis et filiabus iam statuimus, ut etiam ipsi vel ipsae nominatim exheredentur, id est postumi vel postumae facta mentione. [a 531 d.K.Sept constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.29.0. De postumis heredibus instituendis vel exheredandis vel praeteritis.
CJ.6.29.1: Imperator Antoninus Si post testamentum factum, quo postumorum suorum nullam mentionem testator fecit, filiam suscepit, intestato vita functus est, cum agnatione postumae cuius non meminit testamentum ruptum sit: ex rupto autem testamento nihil deberi neque peti posse explorati iuris est. * ant. a. brittiano. * [a 213 d. et pp. iiii k. iul. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.6.29.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Uxoris abortu testamentum mariti non solvi, postumo vero praeterito, quamvis natus ilico decesserit, non restitui ruptum iuris evidentissimi est. * diocl. et maxim. aa. et cc. sotericho. * [a 294 s.Xii k.Mart. sirmi cc. conss.]
CJ.6.29.3pr.: Imperator Justinianus Quod certatum est apud veteres, nos decidimus. cum igitur is qui in ventre portabatur praeteritus fuerat, qui, si ad lucem fuisset redactus, suus heres patri existeret, si non alius eum antecederet et nascendo ruptum testamentum faciebat, si postumus in hunc quidem orbem devolutus est, voce autem non emissa ab hac luce subtractus est, dubitabatur, si is postumus ruptum facere testamentum potest. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.29.3.1: Imperator Justinianus Veteres animi turbati sunt, quid de paterno elogio statuendum sit. cumque sabiniani existimabant, si vivus natus est, etsi vocem non emisit, ruptum testamentum , apparet, quod, etsi mutus fuerat, hoc ipsum faciebat, eorum etiam nos laudamus sententiam et sancimus, si vivus perfecte natus est, licet ilico postquam in terram cecidit vel in manibus obstetricis decessit, nihilo minus testamentum corrumpi, hoc tantummodo requirendo, si vivus ad orbem totus processit ad nullum declinans monstrum vel prodigium. [a 530 d.Xv k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.29.4pr.: Imperator Justinianus Quidam, cum testamentum faciebat, his verbis usus est: " si filius vel filia intra decem mensuum spatium post mortem meam fuerint editi, heredes sunto" vel ita dixit: " filius vel filia, qui intra decem menses proximos mortis meae nascentur, heredes sunto". iurgium antiquis interpretatoribus legum exortum est, an videantur non contineri testamento et hoc ruptum facere. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d.Xii k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. ]
CJ.6.29.4.1: Imperator Justinianus Nobis itaque eorum sententias decidentibus, cum frequentissimas leges posuimus testatorum voluntates adiuvantes, ex neutra huiusmodi verborum positione ruptum fieri testamentum videtur, sed sive vivo testatore sive post mortem eius intra decem menses a morte testatoris numerandos filius vel filia fuerint progeniti, maneat testatoris voluntas immutilata, ne poenam patiatur praeteritionis, qui suos filios non praeteriit. [a 530 d.Xii k.Dec.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss. ]
CJ.6.30.0. De iure deliberandi et de adeunda vel adquirenda hereditate.
CJ.6.30.1: Imperator Antoninus Si a patre emancipata eo defuncto bonorum possessionem non agnovisti, frustra vereris, ne hereditati paternae sis obligata, quod servum eius nullo iure manumisisti resque et mancipia quaedam propter funeris impensas distraxisti. * ant. a. titiae. * [a 214 pp. k. iul. messala et sabino conss.]
CJ.6.30.2: Imperator Alexander Severus Cum debitum paternum te exsolvisse adlegas pro portione hereditaria, agnovisse te hereditatem defuncti non ambigitur. * alex. a. florentino mil. * [a 223 pp. vi id. febr. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.30.3pr.: Imperator Gordianus Si fratris tui filius mortis tempore in patris sui fuit potestate, sive ex asse heres institutus est, etiam clausis tabulis heres potuit existere, sive ex parte , nihilo minus statim suus heres ei extitit nec eapropter, quod intra paucos dies mortis patris sui concessit in fatum, tu ad eiusdem fratris tui potes accedere successionem. * gord. a. florentino mil. * [a 241 pp. xv k. sept. gordiano a. ii et pompeiano conss.]
CJ.6.30.3.1: Imperator Gordianus Quod si, cum sui iuris esset, ante aditam hereditatem decessit tuque fratri tuo legitimus heres extitisti seu intra tempora edicto praefinita bonorum possessionem agnovisti: quae facultatum sunt vel quae ab alio iniuria detinentur, praesidis diligentia tibi restituentur. [a 241 pp. xv k. sept. gordiano a. ii et pompeiano conss.]
CJ.6.30.4: Imperator dec. Filio familias delata hereditate si pater pro herede voluntate filii gessit, sollemnitati iuris satisfactum videri saepe rescriptum est. * dec. a. athenaidi. * [a 250 pp. x k. mart. decio a. et grato conss.]
CJ.6.30.5: Imperatores valer., gallien. Potuit pupillus pro herede tutore auctore gerendo consequi successionem, sed ipsius actus et voluntas fuit necessaria. nam si quid nesciente eo tutor egit, illi hereditatem non potuit adquirere. * valer. et gallien. aa. paulo. * [a 257 pp. xvi k. iul. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.30.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si avia tua patrem tuum ex duabus unciis scripsit heredem, et sola animi destinatione pater tuus heres fieri poterat. igitur si testamento suo easdem uncias ad te petinere decrevit, apud rectorem provinciae duarum unciarum ius persequi poteris. * diocl. et maxim. aa. philippae. * [a 290 pp. xvi k. aug. sirmi ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.30.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quoniam sororem tuam prius defunctam esse proponis, quam cognosceret, an a fratre sibi aliquid hereditatis fuisset relictum, manifestum atque evidens est, antequam pro herede gereret vel bonorum possessionem admiserit, defunctam successionem eam non potuisse ad heredes suos transmittere. * diocl. et maxim. aa. et cc. eusebio. * [a 293 pp. k. mai. thiralli aa. conss.]
CJ.6.30.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Licet in continenti sui heredes se paternis non miscuerint bonis, tamen ignorantes delatam sibi esse hereditatem longi temporis praescriptione, quominus hanc recte vindicent, excludi non possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudio. * [a 293 s. xvii k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.30.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si curatoris tui quondam testamento iure facto vel ab intestato legitima delata successio est, hoc casu ei qui non repudiavit hereditatem eam licet adire. rector igitur aditus provinciae, si hereditati necdum sunt obligati, eos an heredes sint interrogare debebit ac, si tempus ad deliberandum petierint, moderatum statuet. * diocl. et maxim. aa. et cc. platoni. * [a 293 s. xvi k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.30.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si te bonis paternis maior quinque et viginti annis miscuisti, neque inopia patris te excusat neque vis fratris portionem tuam vel testamentum eripientis arcere te exactione creditorum, qui iure civili pro hereditaria te portione conveniunt, potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. sabinae. * [a 294 s. xvi k. ian. sirmi cc. conss.]
CJ.6.30.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Renitente te pater tuus, in cuius fuisti potestate, neque spem delatae tibi legitimae quaerendae successionis absumere neque hereditarios manumittendo servos his praestare libertatem potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. philumenae. * [a 294 s. vi id. febr. sirmi cc. conss.]
CJ.6.30.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus Puberem agnoscentem bonorum possessionem, posteaquam ei fuit hereditas delata, pro herede gerere non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. antonio. * [a 294 s. iii k. dec. cc. conss.]
CJ.6.30.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Suum heredem omissa bonorum possessione paternam successionem obtinere potuisse certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. archepolidi. * [a 294 s. iii id. dec. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.30.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si sorori suae frater tuus civili vel honorario successit iure, licet res ex eius descendentes bonis non probetur tenuisse, heres tamen effectus contra possidentes experiri potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. flaviae. * [a 294 s. d. xviiii k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.30.15: Imperator Constantius Non est dubium, si, priusquam filius iussu patris adierit hereditatem, propriae potestatis effectus est, arbitrio suo eundem hanc sibi potuisse quaerere. * constantius a. ad leontium com. orientis. * [a 349 d. viii id. april. limenio et catulino conss.]
CJ.6.30.16: Imperatores Arcadius, Honorius Nec emere nec donatum adsequi nec damnosam quisque hereditatem adire compellitur. * arcad. et honor. aa. ennodio. * [a 395 d. vii k. ian. olybrio et probino conss.]
CJ.6.30.17: Imperatores Arcadius, Honorius Cretionum scrupulosam sollemnitatem hac lege penitus amputari decernimus. * arcad. et honor. aa. et theodos. a. anthemio pp. * [a 407 d. xvi k. april. constantinopoli honorio vii et theodosio ii aa. conss.]
CJ.6.30.18pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si infanti, id est minori septem annis, in potestate patris vel avi vel proavi constituto vel constitutae hereditas sit derelicta vel ab intestato delata a matre vel linea ex qua mater descendit vel aliis quibuscumque personis, licebit parentibus eius sub quorum potestate est adire eius nomine hereditatem vel bonorum possessionem petere. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.30.18.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sed si hoc parens neglexerit et in memorata aetate infans decesserit, tunc parentem quidem superstitem omnia ex quacumque successione ad eundem infantem devoluta iure patrio quasi iam infanti quaesita capere. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.30.18.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Parente vero non subsistente, si quidem post eius obitum tutor infanti sit vel datus fuerit, posse eum etiam adhuc infante pupillo constituto nomine eius adire hereditatem sive vivo parente sive post mortem eius ad eum devolutam vel bonorum possessionem petere et eo modo eidem infanti hereditatem quaerere. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.30.18.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sin vero vel non sit tutor vel, cum sit, ea facere neglexerit, tunc eodem infante in ea aetate defuncto omnes hereditates ad eum devolutas et non agnitas ita intellegi, quasi ab initio non essent ad eum delatae, et eo modo ad illas personas perveniant, quae vocabantur, si minime hereditas infanti fuisset delata. ea vero, quae de infante in potestate parentium constituto statuimus, locum habebunt et si quacumque causa sui iuris idem infans inveniatur. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.30.18.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sin autem septem annos aetatis pupillus excesserit et priore parente mortuo in pupillari aetate fati munus impleverit, ea obtinere praecipimus, quae veteribus legibus continentur, nulla dubietate relicta, quin pupillus post impletos septem annos suae aetatis ipse adire hereditatem vel possessionem bonorum petere consentiente parente, si sub eius potestate sit, vel cum tutoris auctoritate, si sui iuris sit, poterit vel, si non habeat tutorem, adire praetorem et eius decreto hoc ius consequi. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.30.19pr.: Imperator Justinianus Cum antiquioribus legibus et praecipue in quaestionibus iulii pauli invenimus filios familias paternam hereditatem deliberantes posse et in suam posteritatem hanc transmittere, et aliis quibusdam adiectis, quae in huiusmodi persona praecipua sunt: eam deliberationem et in omnes successores sive cognatos sive extraneos duximus esse protelandam. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.]
CJ.6.30.19.1: Imperator Justinianus Ideoque sancimus: si quis vel ex testamento vel ab intestato vocatus deliberationem meruerit vel hoc quidem non fecerit, non tamen successioni renuntiaverit, ut ex hac causa deliberare videatur, sed nec aliquid gesserit, quod aditionem vel pro herede gestionem inducit, praedictum arbitrium in successionem suam transmittat, ita tamen, ut unius anni spatiis eadem transmissio fuerit conclusa. [a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.]
CJ.6.30.19.2: Imperator Justinianus Et si quidem is, qui sciens hereditatem sibi esse vel ab intestato vel ex testamento delatam deliberatione minime petita intra annale tempus decesserit, hoc ius ad suam successionem intra annale tempus extendat. [a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.]
CJ.6.30.19.3: Imperator Justinianus Si enim ipse, postquam testamentum fuerit insinuatum, vel ab intestato vel ex testamento vel aliter ei cognitum sit heredem eum vocatum fuisse, annali tempore translapso nihil fecerit, ex quo vel adeundam vel renuntiandam hereditatem manifestaverit, is cum successione sua ab huiusmodi beneficio excludatur. [a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.]
CJ.6.30.19.4: Imperator Justinianus Sin autem instante annali tempore decesserit, reliquum tempus pro adeunda hereditate suis successoribus sine aliqua dubietate relinquat, quo completo nec heredibus eius alius regressus in hereditatem habendam servabitur. [a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani. d. iii k. nov. decio vc. cons.]
CJ.6.30.20pr.: Imperator Justinianus Quidam elogio condito heredem scripsit in certas uncias et post certa verba testamenti eunem in alias uncias vel tantas vel quantascumque et tertio vel in aliam partem hereditatis vel quendam unciarum modum, ille autem unam institutionem vel duas admittens unam vel duas vel quantascumque respuendas esse censuit: quaerebatur apud veteres, si hoc ei facere permittitur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.20.1: Imperator Justinianus Similique modo dubitabatur, si impuberem quis filium suum heredem ex parte instituit et quendam extraneum in aliam partem, quem pupillariter substituit, et postquam testator decessit, pupillus quidem patri heres extitit, extraneus autem hereditatem adiit, et postea adhuc in prima aetate pupillus constitutus ab hac luce subtractus est et pupillaris substitutio locum sibi vindicavit: cumque substitutus eandem partem admittere noluit, quaesitum est, si potest iam heres ex principali testamento factus pupillarem substitutionem repudiare. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.20.2: Imperator Justinianus Utramque igitur dubitationem simul decidendam esse censemus: placuit etenim nobis sive in institutionibus sive in pupillari substitutione, ut vel omnia admittantur vel omnia repudientur et necessitas imponatur heredi particulari facto vel aliam aut alias partes hereditatis admittere vel etiam substitutionem pupillarem. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.21pr.: Imperator Justinianus Cum aliquis scripsit heredem eum, qui de sua condicione ei qui dominium eius vindicabat in iudicio adversabatur, is autem qui dominum sese dicebat adire eum hereditatem imperabat, ut adquisitio hereditatis per eum celebretur, indignatus est quasi domino ei parere. dubitatio veteribus exorta est, si qua poena ei imponitur huiusmodi insolentiae. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.21.1: Imperator Justinianus Veteres in multas retrahuntur sententias, sed nos eorum discordiam sic esse decidendam censemus, ut distinctio subtilis causae imponatur. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.21.2: Imperator Justinianus Et si quidem ita scripta est institutio: " illum servum illius heredem instituo" , quia apertissimum est intuitu domini esse institutionem conscriptam, necesse est omnimodo per competentem iudicem eum compelli adire quidem hereditatem et eam adquirere, nulli autem ex postfacto subici gravamini, si liber pronuntietur, sed omne sive lucrum sive damnum ad eum redundare qui in servitutem eum trahebat et denegari ei et adversus eum omnes hereditarias actiones, nullo ex hoc ei praeiudicio generando. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.21.3: Imperator Justinianus Sin autem quasi liber institutus est nulla domini vel servi mentione in institutione habita, tunc nullo compelli modo eum adire hereditatem nec denegari ei liberale iudicium, sed et hereditatem per suum ius decurrere et liberale iudicium suam expectare sententiam sive agente eo sive pulsato, ut, si quidem servus pronuntietur, tunc domino suo hereditatem adquirat, sin autem liber, eam adipiscatur, si adire maluerit. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.30.22pr.: Imperator Justinianus Scimus iam duas esse promulgatas a nostra clementia constitutiones, unam quidem de his, qui deliberandum pro hereditate sibi delata existimaverunt, aliam autem de improvisis debitis et incertu exitu per diversas species eis imposito. sed etiam veterem constitutionem non ignoramus, quam divus gordianus ad platonem scripsit de militibus, qui per ignorantiam hereditatem adierint, quatenus pro his tantummodo rebus conveniantur, quas in hereditate defuncti invenerint, ipsorum autem bona a creditoribus hereditariis non inquietentur: cuius sensus ad unam praefatarum constitutionum a nobis redactus est. arma etenim magis quam iura scire milites sacratissimus legislator existimavit. * iust. a. ad senatum. * [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.1: Imperator Justinianus Ex omnibus itaque istis unam legem colligere nobis apparuit esse humanum et non solum milites adiuvare huiusmodi beneficio, sed etiam ad omnes hoc extendere, non tantum si improvisum emerserit debitum, sed etiam si onerosam quis inveniat esse quam adierit hereditatem. ita enim nec satis necessarium deliberationis erit auxilium, nisi hominibus formidolosis, qui et ea timent, quae nulla digna sunt suspicione. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.1a: Imperator Justinianus Cum igitur hereditas ad quendam sive ex testamento sive ab intestato fuerit delata, sive ex asse sive ex parte, si quidem recta via adire maluerit hereditatem et spe certissima hoc fecerit vel sese immiscuerit, ut non postea eam repudiet, nullo indiget inventario, cum omnibus creditoribus suppositus est, utpote hereditate ei ex sua voluntate infixa. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.1b: Imperator Justinianus Similique modo, si non titubante animo respuendam vel abstinendam esse crediderit hereditatem, ei apertissime intra trium mensuum spatium, ex quo ei cognitum fuerit scriptum se esse vel vocatum heredem, renuntiet nullo nec inventario faciendo nec alio circuitu expectando, et sit alienus huiusmodi hereditate, sive onerosa sive lucrosa sit. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.2: Imperator Justinianus Sin autem dubius est, utrumne admittenda sit nec ne defuncti hereditas, non putet sibi esse necessariam deliberationem, sed adeat hereditatem vel sese immisceat, omni tamen modo inventarium ab ipso conficiatur, ut intra triginta dies, post apertas tabulas vel postquam nota ei fuerit apertura tabularum vel delatam sibi ab intestato hereditatem cognoverit numerandos, exordium capiat inventarium super his rebus, quas defunctus mortis tempore habebat. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.2a: Imperator Justinianus Et hoc inventarium intra alios sexaginta dies modis omnibus impleatur sub praesentia tabulariorum ceterorumque, qui ad huiusmodi confectionem necessarii sunt. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.2b: Imperator Justinianus Subscriptionem tamen supponere heredem necesse est, significantem et quantitatem rerum et quod nulla malignitate circa eas ab eo facta vel facienda res apud eum remanent, vel si ignarus sit litterarum vel scribere praepeditur, speciali tabulario ad hoc solum adhibendo, ut pro eo litteras supponat, venerabili signo antea manu heredis praeposito, testibus videlicet adsumendis, qui heredem cognoscunt et iubenti ei tabularium pro se subscribere interfuerint. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.3: Imperator Justinianus Sin autem locis, in quibus res hereditariae vel maxima pars earum posita est, heredes abesse contigerit, tunc eis unius anni spatium a morte testatoris numerandum damus ad huiusmodi inventarii consummationem: sufficit enim praefatum tempus, etsi longissimo spatio distant, tamen dare eis facultatem inventarii conscribendi vel per se vel per instructos procuratores in locis ubi res positae sunt mittendos. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.4: Imperator Justinianus Et si praefatam observationem inventarii faciendi solidaverint, et hereditatem sine periculo habeant et legis falcidiae adversus legatarios utantur beneficio, ut in tantum hereditariis creditoribus teneantur, in quantum res substantiae ad eos devolutae valeant. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.4a: Imperator Justinianus Et eis satisfaciant, qui primi veniant creditores, et, si nihil reliquum est, posteriores venientes repellantur et nihil ex sua substantia penitus heredes amittant, ne, dum lucrum facere sperant, in damnum incidant. sed si legatarii interea venerint, et eis satisfaciant ex hereditate defuncti vel ex ipsis rebus vel ex earum forsitan venditione. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.5: Imperator Justinianus Sin vero creditores, qui ex post emensum patrimonium necdum completi sunt, superveniant, neque ipsum heredem inquietare concedantur neque eos qui ab eo comparaverunt res, quarum pretia in legata vel fideicommissa vel alios creditores processerunt: licentia creditoribus non deneganda adversus legatarios venire et vel hypothecis vel indebiti condictione uti et haec quae acceperint recuperare, cum satis absurdum est creditoribus quidem suum ius persequentibus legitimum auxilium denegari, legatariis vero, qui pro lucro certant, suas partes legem accomodare. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.6: Imperator Justinianus Sin vero heredes res hereditarias creditoribus hereditariis pro debito dederint in solutum vel per dationem pecuniarum satis eis fecerint, liceat aliis creditoribus, qui ex anterioribus veniunt hypothecis, adversus eos venire et a posterioribus creditoribus secundum leges eas abstrahere vel per hypothecariam actionem vel per condictionem ex lege, nisi voluerint debitum eis offerre. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.7: Imperator Justinianus Contra ipsum tamen heredem, secundum quod saepius dictum est, qui quantitatem rerum hereditarium expenderit, nulla actio extendatur. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.8: Imperator Justinianus Sed nec adversus emptores rerum hereditariarum, quas ipse vendidit pro solvendis debitis vel legatis, venire alii concedatur, cum satis anterioribus creditoribus a nobis provisum est vel ad posteriores creditores vel ad legatarios pervenientibus et suum ius persequentibus. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.9: Imperator Justinianus In computatione autem patrimonii damus ei excipere et retinere, quidquid in funus expendit vel in testamenti insinuationem vel inventarii confectionem vel in alias necessarias causas hereditatis approbaverit sese persolvisse. sin vero et ipse aliquas contra defunctum habebat actiones, non eae confundantur, sed similem aliis creditoribus per omnia habeat fortunam, temporum tamen praerogativa inter creditores servanda. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.10: Imperator Justinianus Licentia danda creditoribus seu legatariis vel fideicommissariis, si maiorem putaverint esse substantiam a defuncto derelictam, quam heres in inventario scripsit, quibus voluerint legitimis modis quod superfluum est approbare, vel per tormenta forsitan servorum hereditariorum secundum anteriorem nostram legem, quae de quaestione servorum loquitur, vel per sacramentum illius, si aliae probationes defecerint, ut undique veritate exquisita neque lucrum neque damnum aliquod heres ex huiusmodi sentiat hereditate: illo videlicet observando, ut, si ex hereditate aliquid heredes subripuerint vel celaverint vel amovendum curaverint, postquam fuerint convicti, in duplum hoc restituere vel hereditatis quantitati computare compellantur. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.C c.]
CJ.6.30.22.11: Imperator Justinianus Donec tamen inventarium conscribitur, vel si res praesto sint, intra tres menses , vel si afuerint, intra annale spatium secundum anteriorem distinctionem, nulla erit licentia neque creditoribus neque legatariis vel fideicommissariis eos inquietare vel ad iudicium vocare vel res hereditarias quasi ex hypothecarum auctoritate vindicare, sed sit hoc spatium ipso iure pro deliberatione heredibus concessum, nullo scilicet ex hoc intervallo creditoribus hereditariis circa temporalem praescriptionem praeiudicio generando. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.12: Imperator Justinianus Sin vero, postquam adierint vel sese immiscuerint, praesentes vel absentes inventarium facere distulerint, et datum iam a nobis tempus ad inventarii confectionem effluxerit, tunc ex eo ipso, quod inventarium secundum formam praesentis constitutionis non fecerunt, et heredes esse omnimodo intellegantur et debitis hereditariis in solidum teneantur nec legis nostrae beneficio perfruantur, quam contemnendam esse censuerunt. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.13: Imperator Justinianus Et haec quidem de his sancimus, qui deliberationem nullam petendam curaverint, quam putamus quidem penitus post hanc legem esse supervacuam et debere ei derogari: cum enim liceat et adire hereditatem et sine damno ab ea discedere ex praesentis legis auctoritate, quis locus deliberationi relinquitur? [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.13a: Imperator Justinianus Sed quia quidam vel vana formidine vel callida machinatione pro deliberando nobis supplicandum esse necessarium existimant, quatenus eis liceat annale tempus tergiversari et hereditatem inspicere et alias contra eam machinationes excogitare et eandem deliberationem flebilibus adsertionibus repetita prece saepius accipere: ne quis nos putaverit antiquitatis penitus esse contemptores, indulgemus quidem eis petere deliberationem vel a nobis vel a nostris iudicibus, non tamen amplius ab imperiali quidem culmine uno anno, a nostris vero iudicibus novem mensibus, ut neque ex imperiali largitate aliud tempus eis indulgeatur, sed et, si fuerit datum, pro nihilo habeatur: semel enim et non saepius eam peti concedimus. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.14: Imperator Justinianus Sin autem hoc aliquis fecerit et inventarium conscripserit ( necesse enim est omnimodo deliberantes inventarium cum omni subtilitate facere), non liceat ei post tempus praestitutum, si non recusaverit hereditatem, sed adire maluerit, nostrae legis uti beneficio, sed in solidum secundum antiqua iura omnibus creditoribus teneatur. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.14a: Imperator Justinianus Cum enim gemini tramites inventi sunt, unus quidem ex anterioribus, qui deliberationem dederunt, alter autem rudis et novus a nostro numine repertus, per quem et adeuntes sine damno conservantur, electionem ei damus vel nostram constitutionem eligere et beneficium eius sentire vel, si eam aspernandam existimaverit et ad deliberationis auxilium convolaverit, eius effectum habere: et si non intra datum tempus recusaverit hereditatem, omnibus in solidum debitis hereditariis teneatur et non secundum modum parimonii, sed etsi exiguus sit census hereditatis , tamen quasi heredem eum in totum obligari, et sibi imputet, qui pro novo bene ficio vetus elegit gravamen. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.14b: Imperator Justinianus Et ideo et in ipsam deliberationis dationem et divinum rescriptum super hoc promulgandum hoc adici volumus, ut sciant omnes, quod omnimodo post petitam deliberationem, si adierint vel pro herede gesserint vel non recusaverint hereditatem, omnibus in solidum hereditariis oneribus teneantur. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.14c: Imperator Justinianus Si quis autem temerario proposito deliberationem quidem petierit, inventarium autem minime conscripserit et vel adierit hereditatem vel minime eam repudiaverit , non solum creditoribus in solidum teneatur, sed etiam legis falcidiae beneficio minime utatur. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.14d: Imperator Justinianus Quod si post deliberandum recusaverit inventario minime conscripto, tunc res hereditatis creditoribus vel his qui ad hereditatem vocantur legibus reddere compelletur, quantitate earum sacramento res accipientium manifestanda, cum taxatione tamen ab iudice statuenda. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.15: Imperator Justinianus Notissimum autem est ex hac constitutione, quae omnes casus continet, nostris constitutionibus iam pro eisdem capitulis promulgatis esse derogatum, quarum alteri et gordianae constitutionis sensus continebatur. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.30.22.16: Imperator Justinianus Cum enim ampliore tractatu habito melior exitus inventus est et tribus constitutionibus in unum congregatis unus apparet et in milites et in alios omnes iuris probabilis articulus, quapropter ex anterioribus inquietari nostro subiectos imperio patimur? scilicet ut milites, etsi propter simplicitatem praesentis legis subtilitatem non observaverint, in tantum tamen teneantur, quantum in hereditate invenerint. quam patres conscripti, in huiusmodi casibus in posterum obtinere sancimus. [a 531 d.V k.Dec.Post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.31.0. De repudianda vel abstinenda hereditate.
CJ.6.31.1: Imperator Antoninus Si paterna hereditate te abstinuisse constiterit et non ut heredem in domo, sed ut inquilinum vel custodem vel ex alia iusta ratione habitasse liquido fuerit probatum, ex persona patris conveniri te procurator meus prohibebit. * ant. a. muciano. * [a 214 pp.Id.Iul.Messala et sabino conss.]
CJ.6.31.2: Imperator Antoninus Si paterna hereditate abstinuisti, non ideo, quod a creditoribus fundos comparasti, si modo id bona fide fecisti, a posterioribus, qui sub isdem obligationibus pecuniam crediderint, iure conveniris. * ant. a. severo. * [a 215 pp.V k.Iul.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.31.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Suus heres exceptione pacti, qui testamentum iniustum adseverans postea nihil se de paterna successione petiturum non ex causa donationis, sed transigendi animo in iure professus est, cum respuere quaesitam nequiret hereditatem et transactio nullo dato vel retento seu promisso minime procedat, submoveri non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodotiano. * [a 294 sine die et cc. conss.]
CJ.6.31.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sicut maior quinque et viginti annis, antequam adeat, delatam repudians successionem post quaerere non potest, ita quaesitam renuntiando nihil agit, sed ius quod habuit retinet nec, quod confessos pro iudicatis habere placuit, ad vocem repudiantis hereditatem, sed ad certam quantitatem deberi confitentem pertinet. * diocl. et maxim. aa. et cc. modestino mil. * [a 293 s.V k.Ian.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.31.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Pupillorum repudiatio delatae hereditatis sine tutore auctore facta nihil eis nocet. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudianae. * [a 293 s.Prid.K.Ian.Sirmi aa.Conss.]
CJ.6.31.6pr.: Imperator Justinianus Si quis suus recusaverit paternam hereditatem, deinde maluerit eam adire, cum fuerat indistincte ei permissum, donec res paternae in eodem statu manent, hoc facere et post multum tempus licebat ei ad eandem hereditatem redire, hoc corrigentes sancimus, si quidem res iam venumdatae sint, ut nullus aditus ei ad hereditatem reservetur: quod et antiquitas observabat. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.31.6.1: Imperator Justinianus Sin autem res alienatae non sint, si quidem maior annis constitutus est et tempora restitutionis nulla ei supersint, intra trium annorum spatium tantummodo huiusmodi ei detur licentia. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.31.6.2: Imperator Justinianus Sin autem vel minor est vel in utili tempore constitutus, tunc post completum quadriennium, quod spatium pro utili anno qui restitutionibus dabatur praestitum est, aliud triennium ei indulgeri, intra quod potest rebus in suo statu manentibus adire hereditatem et suam abdicationem revocare. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.31.6.3: Imperator Justinianus Quo tempore transacto nullus aditus penitus ad paternam hereditatem ei reservetur, nisi forte adhuc in minore aetate eo constituto res venditae sunt. tunc etenim per in integrum restitutionem non denegatur ei adire hereditatem et res recuperare et creditoribus paternis satisfacere. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.32.0. Quemadmodum aperiantur testamenta et inspiciantur et describantur.
CJ.6.32.1: Imperator Alexander Severus Ut testamentum, quod dicis factum, proferatur et publice recitetur, competens iudex iubebit. * alex. a. proculae. * [a 223 pp. ii k. april. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.32.2: Imperatores valer., gallien. Testamenti tabulas ad hoc tibi a patre datas, ut in patria proferantur, adfirmans potes illic proferre, ut secundum leges moresque locorum insinuentur, ita scilicet, ut testibus non praesentibus adire prius vel pro tribunali vel per libellum rectorem provinciae procures ac permittente eo honestos viros adesse facias , quibus praesentibus aperiantur et ab his rursum obsignentur. * valer. et gallien. aa. alexandro. * [a 256 pp. xii k. ian. maximo ii et glabrione conss.]
CJ.6.32.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eius, quod ad causam novissimi patris vestri iudicii pertinet, de calumnia tibi iuranti praeter partem, quam aperiri defunctus vetuit vel ad ignominiam alicuius pertinere dicitur, inspiciendi ac describendi praeter diem et consulem tibi rector provinciae facultatem fieri iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. aristoteli. * [a 294 d. vi k. mai. cc. conss.]
CJ.6.32.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Codicillos seu scripturam quolibet tenore formatam ea oportebit observatione in publicum proferri, qua testamenta panduntur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hesperium pp. * [a 379 d. iii k. aug. mediolano ausonio et olybrio conss.]
CJ.6.33.0. De edicto divi hadriani tollendo et quemadmodum scriptus heres in possessionem mittatur.
CJ.6.33.1: Imperatores Severus, Antoninus Cum inter institutum et substitutum controversia moveatur, eum, qui primo loco institutus est, induci in possessionem oportet. * sev. et ant. aa. lucillo. * [a 196 pp. xii k. dec. dextro et prisco conss.]
CJ.6.33.2: Imperator Alexander Severus Quamvis quis se filium defuncti praeteritum esse adleget aut falsum vel inofficiosum testamentum seu alio vitio subiectum vel servus defunctus esse dicatur, tamen scriptus heres in possessionem mitti solet. * alex. a. eutacto. * [a 223 pp. vi k. nov. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.33.3pr.: Imperator Justinianus Edicto divi hadriani, quod sub occasione vicesimae hereditatum introductum est, cum multis ambagibus et difficultatibus et indiscretis narrationibus penitus quiescente, quia et vicesima hereditatis a nostra recessit re publica, antiquatis nihilo minus et aliis omnibus, quae circa repletionem vel interpretationem eiusdem edicti promulgata sunt, sancimus, ut, si quis ex asse vel ex parte competenti iudici testamentum ostenderit non cancellatum neque abolitum neque ex quacumque suae formae parte vitiatum, sed quod prima figura sine omni vituperatione appareat et depositionibus testium legitimi numeri vallatum sit, mittatur quidem in possessionem earum rerum, quae testatoris mortis tempore fuerunt, non autem legitimo modo ab alio detinentur, et eam cum testificatione publicarum personarum accipiat. * iust. a. iuliano pp. * [a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.33.3.1: Imperator Justinianus Sin autem aliquis contradictor extiterit, tunc in iudicio competenti causae in possessionem missionis et subsecutae contradictionis ventilentur et ei possessio adquiratur, qui potiora ex legitimis modis iura ostenderit, sive qui missus est qui antea detinens contradicendum putavit. [a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.33.3.2: Imperator Justinianus Nullis angustiis temporum huiusmodi missione coartanda, sed sive tardius sive praemature aliquis missus est, legis tantummodo arbitrium requiratur et causa, unde vel missio vel contradictio exoritur. [a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.33.3.3: Imperator Justinianus Sive enim post annale tempus sive post maioris aeui curricula aliquis fuerit missus, si tantum ex legitime formato testamento missio procedat, nullum ei temporis obiciatur obstaculum, nisi tantum temporis effluxerit, quod possit vel possessori plenissime securitatem et super dominio praestare, vel ipsi qui missus est omnem intentionem excludere. [a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.33.3.4: Imperator Justinianus Si enim vel ex una parte vel ex utroque latere temporis prolixitas occurrit, manifestissimum est non solum missionem, sed etiam ipsam principalem causam esse sopitam. [a a. 531 d. xii k. april. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.34.0. Si quis aliquem testari prohibuerit vel coegerit.
CJ.6.34.1: Imperator Alexander Severus Civili disceptationi crimen adiungitur, si testator non sua sponte testamentum fecit, sed compulsus ab eo qui heres est institutus, vel quoslibet alios quos noluerit scripserit. * alex. a. severae. * [a 229 s.Xv k.Ian.Alexandro a.Iii et dione conss.]
CJ.6.34.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eos, qui, ne testamentum ordinetur, impedimento fuisse monstrantur, velut indignas personas a successionis compendio removeri celeberrimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. nicagorae. * [a 285 pp.K.Ian.Diocletiano ii et aristobulo conss.]
CJ.6.34.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Iudicium uxoris postremum in se provocare maritali sermone non est criminosum. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychidi. * [a 294 d.V k.Ian.Cc.Conss.]
CJ.6.35.0. De his quibus ut indignis auferuntur et ad senatus consultum silanianum.
CJ.6.35.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus Heredes, quos necem testatoris inultam omisisse constitit, fructus integros cogantur reddere. neque enim bonae fidei possessores ante controversiam illatam videntur fuisse, qui debitum officium pietatis scientes omiserint. * sev. et ant. aa. celeri. * [a 204 d.Xv k.April.Cilone et libone conss.]
CJ.6.35.1.1: Imperatores Severus, Antoninus Ex hereditate autem rerum distractarum vel a debitoribus acceptae pecuniae post motam litem bonorum usuras inferant. [a 204 d.Xv k.April.Cilone et libone conss.]
CJ.6.35.1.2: Imperatores Severus, Antoninus Quod in fructibus quoque locum habere, quos in praediis hereditariis inventos aut exinde perceptos vendiderint, procul dubio est. [a 204 d.Xv k.April.Cilone et libone conss.]
CJ.6.35.1.3: Imperatores Severus, Antoninus Usuras autem semisses dependere satis est. [a 204 d.Xv k.April.Cilone et libone conss.]
CJ.6.35.2pr.: Imperatores Severus, Antoninus Polla quidem liberam habuit administrandi patrimonii sui potestatem nec idcirco, quod pupillus illi heres extitit, ea quae ab ipsa finita sunt revocari in disceptationem oportet. * sev. et ant. aa. vero. * [a 208 pp.Vii k.Mai.Antonino a.Iii et geta iii conss.]
CJ.6.35.2.1: Imperatores Severus, Antoninus Sed si pupilli nomine falsum dicere vis testamentum, de quo per pollam transactum est, potes experiri, dum memineris, si in causa non obtinueris, et portionem, quam ex eo testamento pupillus habet, te ei salvam facturum, quam adimi pupillo necesse erit secundum iuris formam, et de calumnia tua praesidem deliberaturum, quamvis pupilli nomine agere videaris, cum retractas ea quae finita sunt per coheredem. [a 208 pp.Vii k.Mai.Antonino a.Iii et geta iii conss.]
CJ.6.35.3: Imperator Alexander Severus Si ea quaestio infertur filiis eius, quam consobrinam tuam dicis, quod tabulae testamenti patris eorum, qui a familia interfectus dicebatur, priusquam quaestio de servis haberetur, apertae et recitatae sunt, propter amplissimi ordinis consultum hereditas a fisco vindicatur et ideo agi causa apud procuratorem meum debet, quia non eo tempore pupilli fuerunt. * alex. a. antiochiano. * [a 222 pp.Ii non.April.Alexandro a. cons.]
CJ.6.35.4: Imperator Alexander Severus Hereditas in testamento data per epistulam vel codicillos adimi non potuit. quia tamen testatrix voluntatem suam non mereri unum ex heredibus declaraverat, merito eius portio non iure ad alium translata fisco vindicata est. libertates autem in eadem epistula datae peti poterunt. * alex. a. philomuso. * [a 223 pp.Ii k.Dec.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.35.5: Imperator Alexander Severus Non oportet ut indignis heredibus successiones auferri praetextu, quod in sepultura supremis defunctorum obtemperatum non fuisset. * alex. a. tyranno. * [a 224 pp. vii id. mart. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.35.6pr.: Imperator Alexander Severus Minoribus quinque et viginti annis heredibus non obesse crimen inultae mortis placuit. * alex. a. venusto et clementino. * [a 229 pp.Xv k.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.6.35.6.1: Imperator Alexander Severus Cum autem vos etiam accusationem pertulisse et quosdam ex reis punitos proponatis, licet is qui mandasse caedem dicitur provocaverit, vereri non debetis, ne quam hereditatis paternae a fisco meo quaestionem patiamini. convenit enim pietati vestrae respondere causam appellationis reddenti. [a 229 pp.Xv k.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.6.35.6.2: Imperator Alexander Severus Quod si maioris aetatis fuissetis, etiam ex necessitate provocationis certamen implere deberetis, ut possitis adire hereditatem. [a 229 pp.Xv k.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.6.35.7: Imperator Alexander Severus Si ideo ultio necis testatoris non est desiderata, quia caedis auctores reperiri non potuerunt, obesse heredibus, in quo nulla eorum culpa detegitur, non oportet. * alex. a. vitaliae. * [a 232 pp.Id.Mart.Lupo et maximo conss.]
CJ.6.35.8: Imperator Gordianus Alia causa est eius, qui falsi instituta accusatione ad finem usque quod insimulabat perduxit et contrariam sententiam meruit, alia eius, qui inchoatam accusationem non pertulit, cum in illius quidem partem succedat fiscus, hic autem, qui contrariam iudicis sententiam non sustinuit, suae partis non perdat persecutionem. * gord. a. tatiae. * [a 239 pp.Xv k.Febr.Gordiano a.Et aviola conss.]
CJ.6.35.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum fratrem tuum veneno peremptum esse adseveras, ut effectus successionis eius tibi non auferatur, mortem eius ulcisci te necesse est. licet enim hereditatem eorum, qui clandestinis insidiis perimuntur, hi qui iure vocantur adire non vetantur, tamen, si interitum non fuerint ulti, successionem obtinere non possunt. * diocl. et maxim. aa. aelianae. * [a 291 pp. tiberiano et dione conss.]
CJ.6.35.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sororem fratris necem iure licito vindicantem evincere ab uxore scripta recte successionem non convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. silvanae. * [a 294 d. xii k. mai. sirmi cc. conss.]
CJ.6.35.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Secundum quae, si fiduciam innocentiae geris et neque dolo malo tuo maritum necatum neque alias indignam te successione posse probari confidis, adversus omnem calumniam maximam habes securitatem. [a 294 d. xii k. mai. sirmi cc. conss.]
CJ.6.35.11pr.: Imperator Justinianus Cum silanianum senatus consultum et a nobis tam laudandum quam corroborandum est nec non divi marci oratio, quae circa id facta est, invenimus autem in ea nullam mentionem libertatis factam et veteres movit quaedam de libertatibus relictis in testamento necati testatoris quaestio, necessarium nobis visum est etiam haec dirimere. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.35.11.1: Imperator Justinianus Ii enim, qui libertate fuerant in hoc testamento donati et si eam accepissent, lucrum, quod eis in medio accidit, poterant sibi adquirere, interea autem procrastinatione propter necis vindictam habita hoc minime ad eos pervenit et postea in libertatem deducti periclitabantur. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.35.11.2: Imperator Justinianus Ne medium tempus fuerit eis damnosum, et maxime si ancillae in medio pepererint et postea hereditas adita sit, bellissimum nobis videtur divi marci prudentissimi principis orationem et in libertatibus producere, ne princeps philosophiae plenus aliquid videatur imperfectum sanxisse: sed ita in hereditatibus et in legatis et in fideicommissis et maxime in libertatibus, quas semper philosophia amplectitur, extendatur eius oratio, ut et lucrum quod in medio accidit eis post libertatem acceptam restituatur et partus liber et ingenuus esse intellegatur nullaque machinatione huiusmodi praepeditio damnum aliquod inrogare concedatur et libera eorum posteritas, si in medio fuerint ab hac luce subtracti, suorum gen itorum commodum consequatur. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.35.11.3: Imperator Justinianus Merito enim nobis sanctissimi marci per omnia constitutionem replere placuit: nihil etenim actum esse credimus, dum aliquid addendum superest. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.35.12pr.: Imperator Justinianus Talis de antiquo iure dubietas nostrae serenitati suggesta est propter senatus consultum silanianum et servos, qui supplicio adficiuntur sub eodem tecto commorantes et non suum auxilium domino per insidias occiso praebentes. veteres enim certum non faciunt, qui intellectus de verbis " sub eodem tecto" significatur, sive in eodem cubiculo sive in triclinio vel porticu vel in aula haec appellatio accipi debeat, adicientes, si dominus in via vel in agro fuerit interfectus, eos servos puniri, qui praesto erant et non auxilium ad prohibendum periculum praebuerunt, nulla distinctione super qualitate praesentiae utentes. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.35.12.1: Imperator Justinianus Nos igitur omnem eis occasionem ad declinanda supplicia super neglegentia salutis domini sui amputantes sancimus omnes servos, ex quocumque loco sive in domo sive in via sive in agro possint clamorem exaudire vel insidias sentire et non auxilium tulerint, supplicio senatus consulti subiacere. oportet enim eos, ubicumque senserint dominum periclitantem, ad prohibendas insidias concurrere. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.36.0. De codicillis.
CJ.6.36.1pr.: Imperator Alexander Severus Rupto quidem testamento postumi agnatione codicillos quoque ad testamentum pertinentes non valere in dubium non venit. * alex. a. mocimo et aliis. * [a 233 pp. iii k. iul. maximo et paterno conss.]
CJ.6.36.1.1: Imperator Alexander Severus Sed cum post ruptum testamentum patrem pupillorum vestrorum litteras emisisse proponatis, quibus praecedens iudicium confirmavit, praetor nihil contra ius fecit, si novissimam eius voluntatem secutus relictum testamento rei publicae fideicommissum ut ex codicillis relictum praestandum esse pronuntiavit. [a 233 pp. iii k. iul. maximo et paterno conss.]
CJ.6.36.2pr.: Imperator Philippus Hereditatem quidem neque dari neque adimi codicillis posse manifestum est: verbis tamen precariis per huiuscemodi etiam novissimi iudicii ordinationem iura non faciunt irritas voluntates. * philipp. a. et philipp. c. asclepiodotae. * [a 244 pp. id. oct. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.6.36.2.1: Imperator Philippus Unde inefficaciter te codicillis rogatam esse, ut quibusdam rebus contenta portionem quam testamento fueras consecuta aliis restitueres, falso tibi persuasum est. [a 244 pp. id. oct. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.6.36.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum proponatis pupillorum vestrorum matrem diversis temporibus ac dissonis voluntatibus duos codicillos ordinasse, in dubium non venit id, quod priori codicillo inscripserat, per eum in quem postea secreta voluntatis suae contulerat, si a prioris tenore discrepat et contrariam voluntatem continet, revocatum esse. * diocl. et maxim. aa. hyacintho et aliis. * [a 290 pp. vi id. sept. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.36.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non idcirco minus, quod intestato te absente codicillos mater tua fecit, ii, quibus precariis verbis adscripta sunt, relicta capiunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratonico. * [ sine die et consule.]
CJ.6.36.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec codicillos quidem furentem posse facere certissimi iuris est. si igitur scriptura velut codicillorum patris tui fuit prolata, ut aliquid ex hac peti possit , adseverationi tuae mentis eum compotem fuisse negantis fidem adesse probari convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. flaviae. * [a 294 d. vi k. dec. divelli cc conss.]
CJ.6.36.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sive initio quae fuerat codicillis relicturus generaliter, sive novissime relicta servari mandaverit, confirmatione munitus nullam iustam gerere sollicitudinem potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. demostheni. * [a 294 d. iii id. dec. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.36.7: Imperator Constantinus Si idem codicilli quod testamenta possent, cur diversum his instrumentis vocabulum mandaretur, quae vis ac potestas una sociasset? igitur specialiter codicillis instituendi ac substituendi potestas iuris auctoritate data non est. * constant. a. ad maximum pp. * [a 332 d. iii... iun. pacatiano et hilariano conss.]
CJ.6.36.8pr.: Imperator Theodosius Si quis agere ex testamento quolibet modo sive scripto sive sine scriptura confecto de hereditate voluerit, ad fideicommissi persecutionem adspirare cupiens, minime permittatur. * theodos. a. asclepiodoto pp. * [a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.]
CJ.6.36.8.1: Imperator Theodosius Tantum enim abest, ut aditum cuiquam pro suo migrandi desiderio concedamus, ut etiam illud sanciamus, ut, si testator faciens testamentum in eodem pro codicillis etiam id valere complexus sit, qui hereditatem petit, ab ipsis intentionis exordiis utrum velit eligendi habeat potestatem, sciens se unius electione alterius sibi aditum praeclusisse: ita ut, sive bonorum possessionem secundum tabulas aut secundum nuncupationem ceterasque similes postulaverit, aut certe mitti se ad possessionem ex more petierit, statim inter ipsa huius iuris auspicia propositum suae intentionis explanet. [a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.]
CJ.6.36.8.1a: Imperator Theodosius Illud quoque pari ratione servandum est, ut testator, qui decreverit facere testamentum, si id implere nequiverit, intestatus videatur esse defunctus nec traducere liceat ad fideicommissi interpretationem velut ex codicillis ultimam voluntatem, nisi id ille complexus sit, ut vim etiam codicillorum scriptura debeat obtinere: illo iure electionis videlicet perdurante, ut, qui ex testamento agere voluerit, ad fideicommissum migrare non possit. [a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.]
CJ.6.36.8.2: Imperator Theodosius Si quis vero ex parentibus utriusque sexus ac liberis usque ad gradum quartum agnationis vinculis adligatus vel cognationis nexu constrictus ad tertium scriptus heres fuerit vel nuncupatus, in eo videlicet testamento, quod testator vicem quoque codicillorum voluit obtinere, licebit ei, si de hereditate ex testamento secundum mortui voluntatem agens fuerit forte superatus vel certe ipse sponte voluerit, ad fideicommissi subsidium convolare. non enim par eademque ratio videtur amittere debita et lucra non capere. [a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.]
CJ.6.36.8.3: Imperator Theodosius In omni autem ultima voluntate excepto testamento quinque testes vel rogati vel qui fortuitu venerint in uno eodemque tempore debent adhiberi, sive in scriptis sive in sine scriptis voluntas conficiatur. testibus videlicet, quando scriptura voluntas componitur, subnotationem suam accommodantibus. [a 424 d. x k. mart. constantinopoli victore vc. cons.]
CJ.6.37.0. De legatis.
CJ.6.37.1: Imperator Antoninus Quamvis verbis his:" ut quoad cum claudio iusto morati essetis", alimenta vobis et vestiarium legatum sit, tamen hanc fuisse defuncti cogitationem interpretor, ut et post mortem iusti eadem vobis praestari voluerit. * ant. a. pius libertis sextiae basiliae.* [a sine die et consule ]
CJ.6.37.2: Imperatores Severus, Antoninus Quamvis heres institutus hereditatem vendiderit, tamen legata et fideicommissa ab eo peti possunt et quod eo nomine datum fuerit, venditor ab emptore vel fideiussoribus eius petere poterit. * sev. et ant. aa. sabiniano. * [a 197 pp.X k.Sept.Laterano et rufino conss.]
CJ.6.37.3: Imperatores Severus, Antoninus Qui post testamentum factum praedia quae legavit pignori vel hypothecae dedit, mutasse voluntatem circa legatariorum personam non videtur: et ideo, etiam si in personam actio electa est, recte placuit ab herede praedia liberari. * sev. et ant. aa. victorino. * [a 211 pp.Vi k.Mai.Gentiano et basso conss.]
CJ.6.37.4: Imperator Antoninus Servis testamento dominorum non data libertate legatum seu fideicommissum relictum non valet nec convalescere potest, licet post mortem testatoris libertatem aliqua ratione consecuti sunt. * ant. a. sulpicio. * [a 213 pp.V k.Iul.Antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.37.5: Imperator Antoninus Non est dubium denegari actionem legatorum ei pro portione competenti in his rebus, quas subtraxisse eum de hereditate apparuerit. * ant. a. donato. * [a 213 pp.V id.Sept.Antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.6.37.6: Imperator Antoninus Si legata relicta primus legatarius agnovit, substitutio eorum in personam pontianae facta evanuit. * ant. a. iulio. * [a 215 pp.Viii k.Mai.Romae laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.37.7pr.: Imperator Antoninus Si fortidianum fundum primo pater tuus fratribus per praeceptionem ac mox tibi legavit, concursu dominium eius tibi quoque quaeritur. * ant. a. fausto. * [a 215 pp.V id.Iul.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.37.7.1: Imperator Antoninus Error autem nominum in scriptura factus, si modo de mancipiis vel de possessionibus legatis non ambigitur, ius legati dati non minuit. [a 215 pp.V id.Iul.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.37.8: Imperator Antoninus Ab administratione tutelae religio sacramenti Marcellum, quem vobis a patre tutorem datum testamento proponitis, eripit. quae res, quominus legatum consequatur , non impedit: nec enim iuste ab ea petitione repellitur, cum, etiam si vellet, tutelam administrare prohibeatur. * ant. a. demetrio. * [a 216 pp.Viii id.Mart.Romae sabino ii et anullino conss.]
CJ.6.37.9: Imperator Alexander Severus Si in fraudem eorum quae testamento relicta sunt admissus est accusator, qui testamentum falsum diceret, praeses provinciae secundum iurisdictionis formam solvi legata iubebit, interposita cautione, si evicta fuerit hereditas, ea restituturum, quamvis alias cautioni tunc locus sit, cum sine controversia legata solvantur. * alex. a. antiocho. * [a 223 pp.Vii id.Febr.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.37.10: Imperator Alexander Severus Cum alienam rem quis reliquerit, si quidem sciens, tam ex legato quam ex fideicommisso ab eo qui legatum seu fideicommissum meruit peti potest. quod si suam esse putavit, non aliter valet relictum, nisi proximae personae vel uxori vel alii tali personae datum sit, cui legaturus esset, et si scisset rem alienam esse. * alex. a. ingenuae. * [a 227 pp.V k.Febr.Albino et maximo conss.]
CJ.6.37.11: Imperator Alexander Severus Filia legatorum non habet actionem, si ea, quae ei testamento reliquit, pater vivus postea in dotem dedit. * alex. a. albiniano. * [a 231 pp.V non.Mart.Pompeiano et peligno conss.]
CJ.6.37.12pr.: Imperator Alexander Severus Cum responso viri prudentissimi papiniani, quod precibus insertum est, praeceptionis legatum et omissa parte hereditatis vindicari posse declaratur, intellegis desiderio tuo iuxta iuris formam esse consultum. * alex. a. muciano. * [a 240 pp.Constitutio v id.Iul.Sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.37.12.1: Imperator Alexander Severus Verba vero responsi haec sunt: filiae mater praedium ita legavit: " praecipito sumito extra partem hereditatis": cum hereditati matris filia renuntiasset, nihilo minus eam recte legatum vindicare visum est. [a 240 pp.Constitutio v id.Iul.Sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.37.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Proprias tuas res legari vel fideicommitti tibi non potuisse manifestum est. * diocl. et maxim. aa. severae. * [a 286 pp.Xv k.Mai.Maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.37.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Monumenta quidem legari non posse manifestum est, ius autem mortuum inferendi legare nemo prohibetur. * diocl. et maxim. aa. tatiano. * [a 286 pp.Ii k.Sept.Maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.37.15pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si universae facultates, quas pater vester reliquit, debito fiscali aut privato absumuntur, nihil ex his, quae testamento eius adscripta sunt, valere potest. * diocl. et maxim. aa. terentio. * [a 290 pp.Iii k.Oct.Ipsis iiii et iii aa.Conss.]
CJ.6.37.15.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quod si deducto debito in relictis bonis superfluum est, libertates impediri iuris ratio non permittit, quando etiam legata nec non fideicommissa salva lege falcidia praestanda sunt. [a 290 pp.Iii k.Oct.Ipsis iiii et iii aa.Conss.]
CJ.6.37.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus Creditor, si a debitore suo rem, quam pignoris nomine susceperat, legatum sibi contendit, etiam debito ab heredibus eius oblato, quominus restituat, defendi potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. scyllae. * [a 294 s.Xviii k.Febr.Sirmi cc. conss.]
CJ.6.37.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus Datum legatum adimi tam pure quam sub condicione, non libertis tantum, sed etiam ingenuis placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychiano. * [a 294 d iii non.Mart.Cc. conss.]
CJ.6.37.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex legato nominis, actionibus ab his qui successerunt non mandatis, directas quidem actiones legatarius habere non potest, utilibus autem suo nomine experietur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iustino. * [a 294 d.Vi id.Dec.Cc. conss.]
CJ.6.37.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non tantum duum mensuum, sed etiam minoris temporis maritus uxori testamento scriptus succedit, nec legata vel fideicommissa seu donationes temporis huius angustia capi prohibet. * diocl. et maxim. aa. et cc. niconi. * [a 294 d. v id. dec. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.37.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus Uxor patrui tui si testata decesserit, res tuas tantum usum fructum earum habens legare non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychiano. * [a 294 d.Vii k.Ian.Cc. conss.]
CJ.6.37.21: Imperator Constantinus In legatis vel fideicommissis verborum necessaria non sit observantia, ita ut nihil prorsus intersit, quis talem voluntatem verborum casus exceperit aut quis loquendi usus effuderit. * constant. a. ad pop. * [a 339 d.K.Febr.Constantio ii et constante conss.]
CJ.6.37.22: Imperator Justinianus In annalibus legatis vel fideicommissis, quae testator non solum certae personae , sed etiam eius heredibus praestari voluit, eorum exactionem omnibus heredibus et heredum heredibus conservari pro voluntate testatoris praecipimus. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.37.23pr.: Imperator Justinianus Cum quaestio talis de significatione verborum animos veterum movit, si quis cuidam agrum puta cornelianum vel alium quendam in solidum legaverit, deinde alii partem eius dimidiam, quantam portionem primus, quantam secundus legatarius consequitur ( simili dubitatione et in hereditate et in fideicommissis habita) , cumque computationes multae introducebantur et multis ratiocinatoribus dignae: nos huiusmodi computationes quasi superfluas et contrarias voluntati testatorum omnes esse sopiendas censemus. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.23.1: Imperator Justinianus Cum enim manifestissimum est eum, qui ab initio duodecim uncias rei cuidam reliquit, alii autem postea sex, recessisse quidem a priore voluntate, voluisse autem minui eam sex unciis, cum alii eas obtulit, et praesens casus exitum apertissimum inveniet. [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.23.1a: Imperator Justinianus Si quis itaque vel agrum vel hereditatem reliquerit, primo quidem in totum, secundo autem in partem dimidiam, utrumque in sex uncias esse vel dominum rei legatae vel heredem. [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.23.1b: Imperator Justinianus Et si primo re tota relicta tertiam partem secundo reliquerit, secundum praedictum modum octo quidem uncias vel agri vel hereditatis apud primum remanere, tertiam autem partem vel quattuor uncias ad secundum migrare. [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.23.1c: Imperator Justinianus Et sic in omnibus statuendum est, id est in hereditatibus vel legatis vel fideicommissis: vestigia enim voluntatis testatoris non aliter nisi per huiusmodi viam aestimanda sunt. [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.23.2: Imperator Justinianus ( 1) sed et aliam disceptationem iuris antiqui non absimilem constitutam decidere nobis humanum esse apparuit. agitabatur enim, si quis agrum cornelianum vel forte alium vel quandam rem cuidam legaverit et postea iterum vel saepius ei eandem rem per legatum vel fideicommissum dederit, post talia autem verba testamenti sempronio eundem agrum vel aliam rem legaverit, ut saepius quidem titii fuisset mentio, semel autem sempronii, quid statuendum est, et quid iuris sit, si coniunctim an separatim eis relinquatur, sive in legato hoc consistat sive in hereditate? [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.23.2a: Imperator Justinianus Huiusmodi igitur decidentes antiquam controversiam sancimus, cuicumque fuerit vel hereditas vel ager in memoratis casibus sive coniunctim sive soli sive saepius eidem relictus, aequa lance et hereditatem et agrum et aliam quamcumque rem dividi et ad dimidiam partem unumquemque vocari, nisi specialiter expresserit et dixerit testator tantas quidem partes velle unum, tantas autem alterum habere. in omnibus etenim testatoris voluntatem, quae legitima est, dominari censemus. [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.37.24pr.: Imperator Justinianus Cum quidam suum filium familias impuberem exheredatum fecit aliis heredibus scriptis, eidem autem pupillo alium substitutum reliquit, maximam scilicet ostendens ad filium suum adfectionem, cui nihil quidem emolumenti reliquit, sed post exheredationis iniuriam etiam substitutionem ei addidit et a substituto legatum reliquit, quaerebatur, si huiusmodi legatum vel fideicommissum potest valere. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.37.24.1: Imperator Justinianus Sed et si legatum eidem exheredato filio pater reliquerit et substituerit ei exheredato facto aliquem extraneum, iterum certabatur, si saltem per eundem modum fideicommissum potest relinquere. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.37.24.2: Imperator Justinianus Cum igitur antiquitas quidem haec diverse tractare maluit, nobis autem huiusmodi iurgia supervacua esse videntur, sancimus nullo legato nullo fideicommisso huiusmodi substitutum qui exheredato pupillo datus est praegravari, nec si ipsam rem quam pupillo legavit a substituto eius vel legare vel fideicommittere voluit. [a 531 d. ii k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.37.25pr.: Imperator Justinianus Si legatarius celaverit testamentum et postea hoc in lucem emerserit, an possit legatum sibi derelictum is qui celaverit ex eo testamento vindicare, dubitabatur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.37.25.1: Imperator Justinianus Quod omnimodo inhibendum esse censemus, ut non accipiat fructum suae calliditatis, qui heredem voluit hereditate defraudare: sed huiusmodi legatum illi quidem auferatur, maneat autem quasi pro non scripto apud heredem, ut, qui alii nocendum esse existimavit, ipse suam sentiat iacturam, quemadmodum, si legatarius, cui propter tutelam gerendam aliquid derelictum sit, non subierit tutelam, ei quidem legatum aufertur, pupillo autem adsignatur, cui ille utilis esse noluit. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.37.26pr.: Imperator Justinianus Illud, quod de legatis vel fideicommissis temporalibus utpote irritis a legum conditoribus definitum est, emendare prospeximus sancientes et talem legatorum vel fideicommissorum speciem valere et firmitatem habere. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.37.26.1: Imperator Justinianus Cum enim iam constitutum est fieri posse temporales donationes et contractus, consequens est etiam legata vel fideicommissa, quae ad tempus relicta sunt, ad eandem similitudinem confirmari: post completum videlicet tempus ad heredem isdem legatis vel fideicommissis remeantibus, necessitatem habente legatario vel fideicommissario cautionem in personam heredis exponere, ut post transactum tempus res non culpa eius deterior facta restituatur. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.38.0. De verborum et rerum significatione.
CJ.6.38.1pr.: Imperator Antoninus Praediis instructis legatis, quamvis ex fructibus oleum et vinum in eodem fundo habuerit, tamen si id venale fuit, item ea, quae ad tempus propter incursionem latronum tutelae causa in praedium translata sunt, legato non cedere iuris auctoribus placuit. * ant. a. antipatrae. * [a 213 pp. vi id. aug. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.6.38.1.1: Imperator Antoninus Vinum vero, quod in apothecis fuit, si ideo illic habuit, ut, cum in praedium venisset mater familias, eo uteretur, legato cedere ignorare non debes. [a 213 pp. vi id. aug. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.6.38.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Fundo " sicut instructus est" legato sive per fideicommissum relicto vilicum hominesque et omnia, quae vel, ut ipse pater familias, cum ibi ageret, vel fundus esset instructus, non temporis causa habuit in eo, relicta esse iuris auctoritate definitum est: ea etiam, quae tam fructuum colligendorum quam servandorum. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * [a 293 d. non. oct. sirmi aa. conss.]
CJ.6.38.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Item pecora stercorandi vel pascendi causa ibi constituta, ut fructus de his capiantur vel ut fundus sit instructior, fideicommisso cedere certi iuris est. [a 293 d. non. oct. sirmi aa. conss.]
CJ.6.38.3: Imperator Justinianus Sancimus cautionis nomine vel asphaleias non esse fideiussoris dationem interpretandam, nisi hoc specialiter vel in graecis vel in latinis verbis scriptum fuerit: nisi enim vel generaliter de satisdatione vel de fideiussione specialiter sit nominatum, cautione vel cautela vel asphaleia minime fideiussionem, sed nudam promissionem significari. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d. k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4pr.: Imperator Justinianus Cum quidam sic vel institutionem vel legatum vel fideicommissum vel libertatem vel tutelam scripsisset: " ille vel ille heres mihi esto" vel " illi aut illi do lego" vel " dari volo", vel " illum aut illum liberum" vel " tutorem esse volo" vel " iubeo", dubitabatur, utrumne inutilis sit huiusmodi institutio et legatum et fideicommissum et libertas et tutoris datio, an occupantis melior condicio sit, an ambo in huiusmodi lucra vel munia vocentur et an secundum aliquem ordinem admittantur, an uterque omnimodo, cum alii primum in institutionibus quasi institutum admitti, secundum quasi substitutum, alii in fideicommissis posteriorem solum accepturum fideicommissum existimaverunt, quasi recentiore voluntate testatoris utentem. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. prid. k. mai. constantinop oli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4.1: Imperator Justinianus Et si quis eorum altercationes singillatim exponere maluerit, nihil prohibet non leve libri volumen extendere, ut sic explicari possit tanta auctorum varietas, cum non solum iuris auctores, sed etiam ipsae principales constitutiones, quas ipsi auctores rettulerunt, inter se variasse videntur. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4.1a: Imperator Justinianus Melius itaque nobis visum est omni huiusmodi verbositate explosa coniunctionem " aut" " pro" " et" accipi, ut videatur copulativo modo esse prolata et magis sit paradiazeuxis, ut et primam personam inducat et secundam non repellat. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4.1b: Imperator Justinianus Quemadmodum enim verbi gratia in interdicto quod vi aut clam " aut" coniunctio pro " et" apertissime posita est, ita et in omnibus huiusmodi casibus sive institutionum sive legatorum sive fideicommissorum vel libertatum seu tutelarum hoc esse intellegendum, et ambo veniant aequa lance ad hereditatem, ambo legata similiter accipiant, fideicommissum in utrumque dividatur, libertas utrumque capiat , tutoris ambo fungantur officio. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4.1c: Imperator Justinianus Sic nemo defraudetur a commodo testatoris, sic maior providentia pupillis inferatur, ne, dum dubitatur, apud quem debet esse tutela, in medio res pupillorum depereant. sed haec quidem sancimus, cum in personas huiusmodi proferatur scriptura. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4.2: Imperator Justinianus Sin autem una quidem est persona, res autem ita derelictae: " illam aut illam rem illi do lego", vel " per fideicommissum relinquo", tunc secundum veteres regulas et antiquas definitiones vetustatis iura maneant incorrupta, nulla innovatione eis ex hac constitutione introducenda. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.4.3: Imperator Justinianus Quod etiam in contractibus locum habere censemus. [a 531 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.38.5pr.: Imperator Justinianus Suggestioni illyricianae advocationis respondentes decernimus familiae nomen talem habere vigorem: parentes et liberos omnesque propinquos et substantiam, libertos etiam et patronos nec non servos per hanc appellationem significari. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.38.5.1: Imperator Justinianus Et si quis per suum elogium fideicommissum familiae suae reliquerit, nulla speciali adiectione super quibusdam certis personis facta, non solum propinquos, sed etiam his deficientibus generum et nurum. et hos enim nobis humanum esse videtur ad fideicommissum vocari, ita videlicet, si matrimonium morte filii vel filiae fuerit dissolutum. nullo etenim modo possint gener vel nurus filiis viventibus ad tale fideicommissum vocari, cum hi procul dubio eos antecedant: et hoc videlicet gradatim fieri, ut post eos liberti veniant. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.38.5.2: Imperator Justinianus Hoc eodem valente, et si quis rem immobilem cuidam legaverit vel fideicommiserit eamque alienari prohibuerit adiciens, ut, si hoc fideicommissarius praeterierit , familiae suae res adquiratur. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.38.5.3: Imperator Justinianus In aliis autem casibus nomen familiae pro substantia oportet intellegi, quia et servi et aliae res in patrimonio uniuscuiusque esse putantur. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.39.0. Si omissa sit causa testamenti.
CJ.6.39.1: Imperatores Severus, Antoninus Si in fraudem legatorum transmissam hereditatem ad substitutum probatura es, utilis actio adversus eum, cum quo fraudis consilium participatum est, competit. plane si pecunia accepta omisit aditionem, legata et fideicommissa praestare cogitur. * sev. et ant. aa. ianuariae. * [a 196 accepta k. oct. dextro ii et prisco conss.]
CJ.6.39.2pr.: Imperator Philippus Eum, qui, cum testamento posset obtinere hereditatem, ab intestato ius successionis voluit amplecti, libertatibus eodem testamento datis obesse non posse iam pridem placuit. * philipp. a. et philipp. c. victoriae. * [a 245 pp. k. ian. philippo a. et titiano conss.]
CJ.6.39.2.1: Imperator Philippus Quod si, cum neque adiri ex testamento hereditas neque bonorum possessio peti possit, iudicium defuncti non usurpabitur, sed ad irritum iuris ratione vocatum est, petitio relictorum nullo iure procedit. [a 245 pp. k. ian. philippo a. et titiano conss.]
CJ.6.39.2.2: Imperator Philippus Sin vero iure facto testamento cessante herede scripto alter ab intestato adiit hereditatem, neque libertates neque legata ex testamento posse praestari manifestum est. [a 245 pp. k. ian. philippo a. et titiano conss.]
CJ.6.39.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si proculina patri vestro, cuius estis heredes, testamento quid reliquit et scripti iure secundum eius iudicium vel omissa causa testamenti successerunt ab intestato, aditus competens iudex, quatenus legis falcidiae modus patitur, vobis relicta restitui iubebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. apro et piae. * [a 293 d. xv k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.40.0. De indicta viduitate et de lege iulia miscella tollenda.
CJ.6.40.1: Imperator Gordianus Legatum alii sub condicione sic relictum, si uxor nuptui se post mortem mariti non collocaverit, contractis nuptiis condicione deficit ideoque peti legatum nequaquam potest. * gord. a. bono. * [a 241 pp. xiii k. aug. gordiano a. ii et pompeiano conss.]
CJ.6.40.2pr.: Imperator Justinianus Ambiguitates legis iuliae miscellae generali lege tollentes nullum concedimus fieri iuramentum secundum praedictam legem, sed penitus ea cum muciana cautione super hac causa quiescente licere mulieribus, etiam maritorum suorum interminatione spreta, quae viduitatem eis indicit, et non dato sacramento procreandae subolis gratia, tamen ad secundas migrare nuptias, poena huiusmodi cessante, sive habeat liberos, sive non, et percipere ea, quae maritus dereliquit ( quorum omnium manifestissimum est dominium minime eas liberis existentibus habere usu fructu tantummodo apud eas manente et ad liberos prioris tori proprietate eorum deferenda secundum ea, quae de secundis nuptiis lucrisque ex his mulieribus statuta sunt), ne ex necessitate legis et sacramento colorato periurium committatur. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.40.2.1: Imperator Justinianus Cum enim mulieres ad hoc natura progenuit, ut partus ederent, et maxima eis cupiditas in hoc constituta est, quare scientes prudentesque periurium committi patimur ? [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.40.2.2: Imperator Justinianus Tale igitur iuramentum conquiescat et lex iulia miscella cedat cum muciana cautione super hoc introducta, a re publica separata. augeri etenim magis nostram rem publicam et multis hominibus progenitis frequentari quam impiis periuriis adfici volumus, cum satis esse inhumanum videtur per leges, quae periuria puniunt, viam periuriis aperiri. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.40.3pr.: Imperator Justinianus Legem iuliam miscellam quemadmodum in feminis sustulimus, ita et in masculis esse sublatam pertinere quidem ad sensum nostrae legis, quam super hoc promulgavimus, non est incertum. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.40.3.1: Imperator Justinianus Ne tamen quaedam ambiguitas simplices animos moveat, etiam expressim sancimus legem iuliam miscellam et senatus consulta, quae circa eam facta sunt, nec non mucianam cautionem, quae super talibus nuptiis introducta est, non solum in feminis, sed etiam in masculis cessare. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.40.3.2: Imperator Justinianus Sed quia apud ulpianum in libris sabinianis invenimus quaedam verba, quae effugiunt legis miscellae observationem, ne quis et ea sublata esse putaverit, sancimus, cum huiusmodi verbis mulieribus aliquid relinquatur: " si vidua erit" vel " cum vidua erit" vel " quotiens vidua erit", vel e contrario maribus: " si amiserint uxores" vel " quando ad caelibatum pervenerint", non vetari ea vindicare vel legitimo modo sumere, quae eis derelicta sunt. neque enim ut permaneant vel feminae in viduitate vel masculi in caelibatu relictum esse videtur, ut locum vel ante nostram legem habeat lex iulia miscella, quae iam perempta est: sed cum primum hoc evenerit, ilico competat talibus personis eius quod relictum est persecutio, quia sub condicione relictum esse videtur, sive semel sive in annos si ngulos haec liberalitas fuerit conscripta, quasi pro solacio suae tristitiae. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.41.0. De his quae poenae nomine in testamento vel codicillis relinquuntur.
CJ.6.41.1pr.: Imperator Justinianus Supervacuam observationem veterum legum, per quam voluntates testatorum ad effectum duci impediebantur, amputamus praecipientes nullum valere, dicendo poenae nomine quaedam esse relicta vel adempta in supremis testantium voluntatibus, ea infirmare, sed licere testanti pro implenda sua voluntate vel pecunias dari praecipere vel aliam pecuniariam poenam inferre quibus voluerit, tam in adimendis hereditatibus vel legatis vel fideicommissis vel libertatibus, quam in praecipiendo ad alias personas ea transferri ab eo, cui relicta ab initio sunt, vel aliquid aliis ab eo dari, si minus dispositionibus suis heres vel legatarius vel libertate donatus paruerit. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. ian. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.41.1.1: Imperator Justinianus Quod si aliquid facere vel legibus interdictum vel alias probrosum vel etiam impossibile iussus aliquis eorum fuerit, tunc sine ullo damno etiam neglecto testatoris praecepto servabitur. [a 528 d. k. ian. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.42.0. De fideicommissis.
CJ.6.42.1: Imperator Antoninus Si probaveris demetrium petisse de matre heredeque sua, ut tibi alimenta menstrua et vestiarium annuum praestaret, eamque secutam voluntatem filii sui per multum temporis, id est non minus in tali causa triennio, ea praestitisse: ut in futurum quoque ea praestentur et, si qua in praeteritum praestita non sunt, exsolvantur, impetrabis. * ant. a. demetrio. * [a 212 pp.Xvii k.Sept.Duobus aspris conss.]
CJ.6.42.2: Imperator Antoninus Etsi inutiliter fideicommissum relictum est, tamen si heredes comperta voluntate defuncti praedia ex causa fideicommissi avo tuo praestiterunt, frustra ab heredibus de ea re quaestio tibi movetur, cum non ex ea sola scriptura, sed ex conscientia relicti fideicommissi satis defuncti voluntati factum esse videatur. * ant. a. eupatrio. * [a 215 pp.Vi k.Aug.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.42.3: Imperator Antoninus Cum secundum voluntatem defunctae chrysidem puellam ab heredibus manumissam eamque, priusquam ei restitueretur hereditas, intestatam vita functam proponas, ad manumissores eius successio pertinet. qui si adierint eius hereditatem, confusis actionibus fideicommisso sunt liberati. * ant. a. rufino. * [a 215 pp.V id. dec.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.42.4: Imperator Alexander Severus Voluntas patris prohibentis liberos fundos extra familiam vendere vel pignori dare fratrem sorori donare prohibuisse non videtur. * alex. a. victorino. * [a 223 pp.V k.Iul.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.42.5: Imperator Alexander Severus Si frater tuus, posteaquam patri heres extitit, pubes iam sine liberis decessit, ex pupillari substitutione tibi hereditas eius delata non est. sed si verbis fideicommissi aliqua parte testamenti confirmata est, fideicommissum ab heredibus petere non prohiberis. * alex. a. reginae. * [a 224 pp.Xv k.Febr.Iuliano et crispino conss.]
CJ.6.42.6pr.: Imperator Alexander Severus Praedia obligata per legatum vel fideicommissum relicta heres luere debet, maxime cum testator condicionem eorum non ignoravit aut, si scisset, legaturus tibi aliud, quod non minus esset, fuisset. * alex. a. nilo. * [a 224 pp.Xvi k.Mart. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.42.6.1: Imperator Alexander Severus Sin vero a creditore distracta sunt, pretium heres exsolvere cogetur, nisi contraria defuncti voluntas ab herede ostendatur. [a 224 pp.Xvi k.Mart. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.42.7: Imperator Alexander Severus Voluntatis defuncti quaestio in aestimatione iudicis est. * alex. a. septimo. * [a 225 pp.Xv k.Mart.Fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.42.8: Imperator Alexander Severus Qui fideicommissariam libertatem meruit, legata seu fideicommissa a defuncto sibi data suo iure persequitur. * alex. a. mascello. * [a 225 pp.Xv k.Iun.Fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.42.9: Imperator Gordianus Ab eo, qui neque legatum neque fideicommissum neque hereditatem vel mortis causa donationem accepit, nihil per fideicommissum relinqui potest. * gord. a. paulinae. * [a 238 pp. xvii k. oct. pio et pontiano conss.]
CJ.6.42.10: Imperator Gordianus Verbum " volo" licet desit, tamen quia additum perfectum sensum facit, pro adiecto habendum est. * gord. a. firmo. * [a 239 pp. iii id. dec. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.42.11: Imperator Gordianus Quotiens ab omnibus, qui alienatione facta ad fideicommissi petitionem adspirare possint, venditio celebratur aut quibusdam vendentibus alii consenserint, auctoritas contractus convelli nequaquam potest. * gord. a. papiniano. * [a 241 pp. ii k. ian. gordiano a. ii et pompeiano conss.]
CJ.6.42.12: Imperator Philippus Post mortem suam rogatam restituere hereditatem defuncti iudicio et antequam fati munus impleat posse satisfacere ( id est restituere hereditatem) quarta parte vel retenta vel omissa, si voluerit, explorati iuris est. * philipp. a. et philipp. c. rufino. * [a 244 pp. id. oct. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.6.42.13: Imperator Philippus Quotiens principali loco heres institutus testatori succedit, legata seu fideicommissa a substituto data posci iure non possunt. * philipp. a. et c. sempronio. * [a 246 pp. viii k. mart. praesente et albino conss.]
CJ.6.42.14pr.: Imperatores valer., gallien. Ea, quam frater tuus instituerat, sive quaesita sive non quaesita hereditate decesserit, cum tamen simpliciter, antequam duodecimum annum aetatis implesset, verbis precativis testamento facto nonnullos ei voluerit substitutos, nihil prohibet fideicommissum peti vel ab ipsius heredibus, qui bona intestati tenent. * valer. et gallien. aa. falconi. * [a 255 pp. xiiii k. sept. valeriano iii et gallieno ii aa. c onss.]
CJ.6.42.14.1: Imperatores valer., gallien. Tunc enim locum habet, quod regulariter traditur ea quae in testamento relinquuntur, si ex testamento non adeatur hereditas, non valere, cum verbis relicta directis adiri potuit hereditas, non cum illa ipsa sic data est, ut esset etiam ab intestato successoribus postulanda. [a 255 pp. xiiii k. sept. valeriano iii et gallieno ii aa. c onss.]
CJ.6.42.14.2: Imperatores valer., gallien. Quod rescripsimus sequentes adseverationem tuam, quasi scripta heres non fuerit iure adoptata. alioquin si in familia relicta heres facta decessit, et consequenter ipsius heredes petitioni fideicommissi respondere coguntur. [a 255 pp. xiiii k. sept. valeriano iii et gallieno ii aa. c onss.]
CJ.6.42.15: Imperatores valer., gallien. Quamvis simpliciter te ac fratrem tuum aliquis instituerit heredes eiusque hereditatis commodum pater ex tua fratrisque persona pro portionibus vestris potestatis ratione quaesierit, tamen quia inferioribus verbis testamenti vos sui iuris facere testator curavit, intellegi potest restituendi hereditatis commodi fideicommisso patrem obstrictum esse. * valer. et gallien. aa. philocrati. * [a 256 pp. vi id. oct. romae maximo ii et glabrione conss.]
CJ.6.42.16pr.: Imperatores carus, carinus, numer. Cum virum prudentissimum papinianum respondisse non ignoramus etiam legata huiusmodi fideicommisso contineri, id est ubi heres rogatus fuerat, quidquid ex hereditate pervenerit, post mortem restituere, animadvertis etiam praeceptionis compendium testatoris verbis comprehensum esse. * carus carinus et numer. aaa. isidorae. * [a 283 pp. prid. id. nov. caro et carino aa. conss.]
CJ.6.42.16.1: Imperatores carus, carinus, numer. Sane quoniam in fideicommissis voluntas magis quam verba plerumque intuenda sunt , si quas pro rei veritate praeterea probationes habes ad commendandam hanc patris voluntatem, quam fuisse adseveras, apud praesidem experiri non vetaris. [a 283 pp. prid. id. nov. caro et carino aa. conss.]
CJ.6.42.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si creditoris voluntas iure subnixa liberari te debito volentis doceri potest, et antequam sollemniter tibi liberatio a successore praestetur, exceptionem tibi ex voluntate descendentem competere manifestum est. * diocl. et maxim. aa. fortunato. * [a 286 pp. xii k. mai. maximo ii et aquilino conss.]
CJ.6.42.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum necessitatem reddendae rationis defunctus remittendam tibi esse petierit, manifesti iuris est voluntatem defuncti immotam esse debere. * diocl. et maxim. aa. apolausto. * [a 290 pp. id. mart. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.6.42.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus Clari et aperti iuris est in fideicommissis posteriores voluntates esse firmiores. * diocl. et maxim. aa. ampliato. * [a 290 pp.Viii id.Sept.Ipsis iiii et iii aa.Conss.]
CJ.6.42.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus Etiam a pupillorum tutoribus velut ab ipsis relicta fideicommissa debentur. * diocl. et maxim. aa. iuliano. * [a 290 pp.Iii non.Dec.Ipsis iiii et iii aa.Conss.]
CJ.6.42.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si in persona patris tui, cui te successisse proponis, fideicommissi dies utiliter cessit, licet tempore quo fuerat datum necdum te natum probetur, uxorem patrui, quem contendis patri tuo rogatum, si sine liberis decesserit, ab avo relicta restituere, si ei successit, de fideicommisso convenire debes. nam si patrui etiam hereditas tibi quaesita est, non de fideicommisso quaerendum, sed hereditas ab ea vindicanda est. * diocl. et maxim. aa. et cc. tiberio. * [a 293 d.Vi id.Febr.Aa. conss.]
CJ.6.42.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus Et in epistula vel brevi libello vel sine scriptura, immo etiam nutu fideicommissum relinqui posse adhibitis testibus nulla dubitatio est. * diocl. et maxim. aa. et cc. planciano. * [a 293 d.Id.April.Byzantii aa. conss.]
CJ.6.42.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si veritas vel sollemnitas iuris deest nec amplexus parentis voluntatem relicta dedisti vel transactionis causa stipulantibus promisisti negotiumque integrum est, ad solutionem urgueri non potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratonico. * [a 293 d.V k.Febr.Aa.Conss.]
CJ.6.42.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus Instrumenta praediorum per fideicommissum relictorum, quae ad probationem originis eorum pertinent, heredes praestare necesse non habent: tamen cautionem praestare debent, quod, si opus fuerit legatario seu fideicommissario, ipsa, si habent, proferant. * diocl. et maxim. aa. et cc. menestrato. * [a 293 d.K.Dec.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.42.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus Heredum etiam res proprias per fideicommissum relinqui posse non ambiguitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulianae. * [a 294 d.Ii.K.Mart.Cc.Conss.]
CJ.6.42.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex repudiatione fideicommissi doli mali exceptio iusta causa intercedente tunc opponitur, quando ipse, cui fideicommissum relictum est, repudiatione usus fuerit. unde cum hoc non te, sed patrem fecisse adseveras, qui tibi nocere non potuit, nihil tibi obesse potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaiano. * [a 294 d.Ii id.April.Sirmi cc. conss.]
CJ.6.42.27: Imperatores Diocletianus, Maximianus Fideicommissum eius qui reliquerat paenitentia probata successores numquam praestare compelluntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. olympiadi. * [a 294 d.V k.Oct.Viminacii cc. conss.]
CJ.6.42.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex fideicommisso sub condicione sine libertate servis propriis inutiliter dato libertas peti non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaio. * [a 294 d.Xv k.Nov.Trans mare cc. conss.]
CJ.6.42.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex testamento, quod iure non valet, nec fideicommissum quidem, si non intestato quoque succedentes rogati probentur, peti potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. achilleo. * [a 294 d.Viii id.Dec.Cc.Conss.]
CJ.6.42.30: Imperator Justinianus Cum acutissimi ingenii vir et merito ante alios excellens papinianus in suis statuit responsis, si quis filium suum heredem instituit et restitutionis post mortem oneri subegit, non aliter hoc videri disposuisse, nisi cum filius eius sine subole vitam reliquerit: nos huiusmodi sensum merito mirati plenissimum ei donamus eventum, ut, si quis haec disposuerit, non tantum filium heredem instituens , sed etiam filiam, vel ab initio nepotem vel neptem, pronepotem vel proneptem vel aliam deinceps posteritatem, et eam restitutionis post obitum gravamini subiugaverit, non aliter hoc sensisse videatur, nisi hi qui restitutione onerati s unt sine filiis vel filiabus vel nepotibus vel pronepotibus fuerint defuncti, ne videatur testator alienas successiones propriis anteponere. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 recitata septimo in novo consistorio palatii iustiniani.D.Iii k.Nov.Decio vc.Cons.]
CJ.6.42.31pr.: Imperator Justinianus Quidam filium suum a sacris paternis remisit et postea testamento condito eum praeteriit nullo ei penitus relicto, aliis heredibus derelictis, ipsum autem, quem neque heredem neque exheredatum fecit, fideicommisso praegravavit. quaerebatur, si utile est huiusmodi fideicommissum. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.42.31.1: Imperator Justinianus Tota igitur antiqua dubietate super hoc explosa nobis in hoc casu placuit, ut emancipatus utpote iniuria a patre adflictus non compellatur fideicommissum a sua persona relictum praestare. [a 531 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.42.31.2: Imperator Justinianus Quod etiam in aliis personis, quas exheredari necesse est, locum habere censemus. [a 531 d.Prid.K.Mart.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.42.32pr.: Imperator Justinianus Quaestionem ex facto emergentem resecantes et voluntati defunctorum prospicientes sancimus, si sine scriptura et praesentia testium fideicommisso derelicto fideicommissarius elegerit iuramentum heredis vel forsitan legatarii vel fideicommissarii, quotiens ab eo relictum est fideicommissum, sive universitatis sive speciale, necesse habere heredem vel legatarium vel fideicommissarium prius iureiurando de calumnia praestito vel sacramentum subire et omni inquietudine sese relaxare vel, si recusandum existimaverit sacramentum aut certam quantitatem manifestare fideicommissario derelictam noluerit, si forsitan maiorem fideicommissarius expetat, omnimodo exactioni fideicommissi subiacere et eum ad satisfacti onem compelli, cum ipse sibi iudex et testis invenitur, cuius religio et fides a fideicommissario electa est, nullis testibus nullisque aliis adventiciis probationibus requisitis, sed sive quinque sint testes vel minores vel nemo, causam per illius sacramentum vel dandum vel recusandum suam habere tam firmitatem quam exactionem, sive pater sit, qui fideicommissum dederit, sive extraneus, ut aequitatis ratio communiter in omnes procedat. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis. vv.Cc.]
CJ.6.42.32.1: Imperator Justinianus Cum enim res per testium sollemnitatem ostenditur, tunc et numerus testium et nimia subtilitas requirenda est. lex etenim, ne quid falsitatis incurrat per duos forte testes compositum, maiorem numerum testium expostulat, ut per ampliores homines perfectissima veritas reveletur. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis. vv.Cc.]
CJ.6.42.32.2: Imperator Justinianus Cum autem is, qui quid ex voluntate defuncti lucratur, et maxime ipse heres, cui summa auctoritas totius causae commissa est, dicere compellitur veritatem per sacramenti religionem, qualis locus testibus relinquatur vel quemadmodum ad extraneam fidem decurratur, propria et indubitata relicta? cum et in leges respeximus, quae iustis dispositionibus testatorum omnimodo heredes oboedire compellunt et sic strictius causam exigunt, ut etiam amittere lucrum hereditatis sanciant eos, qui testatoribus suis minime paruerunt. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis. vv.Cc.]
CJ.6.43.0. Communia de legatis et fideicommissis et de in rem missione tollenda.
CJ.6.43.1pr.: Imperator Justinianus Cum ii, qui legatis vel fideicommissis honorati sunt, personalem plerumque actionem habere noscuntur, quis vel vindicationis vel sinendi modo aliorumque generum legatorum subtilitatem prono animo admittet, quam posteritas optimis rationibus usa nec facile suscepit nec inextricabiles circuitus laudavit? quis in rem missionis scrupulosis utatur ambagibus? * iust. a. demostheni pp. * [a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.]
CJ.6.43.1.1: Imperator Justinianus Rectius igitur esse censemus in rem quidem missionem penitus aboleri, omnibus vero tam legatariis quam fideicommissariis unam naturam imponere et non solum personalem actionem praestare, sed etiam in rem, quatenus eis liceat easdem res, vel per quodcumque genus legati vel per fideicommissum fuerint derelictae, vindicare in rem actione instituenda, et insuper utilem servianam ( id est hypothecariam) super his quae fuerint derelicta in res mortui praestare. [a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.]
CJ.6.43.1.2: Imperator Justinianus Cum enim hoc iam iure nostro increbuit licere testatori hypothecam rerum suarum in testamento quibus voluerit dare, et iterum novellae constitutiones in multis casibus et tacitas hypothecas induxerunt, non ab re est etiam nos in praesenti casu hypothecariam donare, quae et nullo verbo praecedente possit ab ipsa lege induci. [a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.]
CJ.6.43.1.3: Imperator Justinianus Si enim testator ideo legata vel fidecommissa dereliquit, ut omnimodo personae ab eo honoratae ea percipiant, apparet ex eius voluntate etiam praefatas actiones contra res testatoris esse instituendas, ut omnibus modis voluntati eius satisfiat, et praecipue cum talia sint legata vel fidecommissa, quae piis actibus sunt deputata. [a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.]
CJ.6.43.1.4: Imperator Justinianus Et haec disponimus, non tantum si ab herede fuerit legatum derelictum vel fideicommissum, sed et si a legatario vel fideicommissario vel alia persona, quam gravare fideicommisso possumus, fideicommissum cuidam relinquatur. cum enim non aliter valeat, nisi aliquid lucri offerat ei a quo derelictum est, nihil est grave etiam adversus eum non tantum personalem, sed etiam in rem et hypothecariam extendere actionem in rebus, quas a testatore consecutus est. [a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.]
CJ.6.43.1.5: Imperator Justinianus In omnibus autem huiusmodi casibus in tantum et hypothecaria unumquemque conveniri volumus, in quantum personalis actio adversus eum competit, et hypothecam esse non ipsius heredis vel alterius personae quae gravata est fideicommisso rerum, sed tantummodo earum, quae a testatore ad eum pervenerint. [a 529 d.Xv k.Oct.Chalcedone decio vc.Cons.]
CJ.6.43.2pr.: Imperator Justinianus Omne verbum significans testatoris legitimum sensum legare vel fideicommittere volentis utile atque validum est, sive directis verbis, quale est " iubeo" forte , sive precariis utetur testator, quale est " rogo" " volo" " mando" " fideicommitto", sive iuramentum posuerit, cum et hoc nobis audientibus ventilatum est, testatore quidem dicente " enorkw", partibus autem huiusmodi verbum huc atque illuc lacerantibus. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.2.1: Imperator Justinianus Sit igitur secundum quod diximus ex omni parte verborum non inefficax voluntas secundum verba legantis vel fideicommittentis et omnia, quae naturaliter insunt legatis, ea et fideicommissis inhaerere intellegantur et e contrario, quidquid fideicommittitur, hoc intellegatur esse legatum, et si quid tale est, quod non habet natura legatorum, hoc ei ex fideicommissis accommodetur, et sit omnibus perfectus eventus, ex omnibus nascantur in rem actiones, ex omnibus hypothecariae , ex omnibus personales. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.2.2: Imperator Justinianus Ubi autem aliquid contrarium in legatis et fideicommissis eveniat, hoc fideicommisso quasi humaniori adgregetur et secundum eius dirimatur naturam. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.2.3: Imperator Justinianus Et nemo moriens putet suam legitimam voluntatem reprobari, sed nostro semper utetur adiutorio, et quemadmodum viventibus providimus, ita et morientibus prospiciatur: et si specialiter legati tantummodo faciat testator mentionem, hoc et legatum et fideicommissum intellegatur, et si fidei heredis vel legatarii aliquid committatur, hoc et legatum esse videatur. nos enim non verbis, sed ipsis rebus leges imponimus. [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3pr.: Imperator Justinianus Si duobus vel tribus hominibus vel pluribus forte optio servi vel alterius rei relicta fuerit, vel si uni quidem legatario optio servi vel alterius rei relicta est, ipse autem moriens plures sibi reliquerit heredes, dubitabatur inter veteres, si inter legatarios vel heredes legatarii fuerit certatum et alter alterum servum vel aliam rem eligere velit, quid sit statuendum. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque in omnibus huiusmodi casibus rei iudicem fortunam esse, sortem etenim inter altercantes adhibendam, ut, quem sors praetulerit, is quidem habeat potestatem eligendi, ceteris autem aestimationem praestet contingentium eis partium: id est in servis quidem et ancillis maioribus decem annis, si sine arte sint, viginti solidis aestimandis, minoribus videlicet decem annis non amplius quam decem solidis computandis: sin autem artifices sunt, usque ad triginta solidos aestimatione eorum procedente, sive masculi sive feminae sunt, exceptis notariis et medicis utriusque sexus, cum notarios quinquaginta solidis aestimari volumus, medicos autem et obstetrices sexaginta: eunuchis minoribus quidem decem annis usque ad triginta solidos valentibus, maioribus vero usque ad quinquagin ta, sin autem artifices sint, usque ad septuaginta. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.1a: Imperator Justinianus Sed et si quis optionem servi vel alterius rei reliquerit non ipsi legatario, sed quem titius forte elegerit, titius autem vel noluerit eligere vel morte fuerit praeventus, et in hac specie dubitabatur apud veteres, quid statuendum sit, utrumne legatum expirat, an aliquid inducitur ei adiutorium, ut viri boni arbitratu procedat electio. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.1b: Imperator Justinianus Censemus itaque, si intra annale tempus ille qui eligere iussus est hoc facere supersederit vel minime potuerit vel quandocumque decesserit, ipsi legatario videri esse datam electionem, ita tamen, ut non optimum ex servis vel aliis rebus quicquam eligat, sed mediae aestimationis, ne dum legatarium satis esse fovendum existimamus, heredis commoda defraudentur. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.2: Imperator Justinianus Sed quia nostra maiestas per multos casus legatariis et fideicommissariis prospexit et actiones tam personales quam in rem et hypothecarias dedimus et in rem missionis tenebrosissimus error abolitus est, et ad hanc legem pervenimus. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.2a: Imperator Justinianus Nemo itaque ea, quae per legatum vel pure vel sub certo die relicta sunt vel quae restitui aliis disposita sunt vel substitutione posita, secundum veterem dispositionem putet esse in posterum alienanda vel pignoris vel hypothecae titulo adsignanda vel mancipia manumittenda, sed sciat, quod hoc quod alienum est non ei liceat utpote sui patrimonii existens alieno iuri applicare, quia satis absurdum est et inrationabile rem, quam in suis bonis pure non possidet, eam ad alios posse transferre vel hypothecae pignorisve nomine obligare vel manumittere et alienam spem decipere. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.3: Imperator Justinianus Sin autem sub condicione vel sub incerta die fuerit relictum legatum vel fideicommissum universitatis vel speciale vel substitutione vel restitutione, melius quidem faciat, et si in his casibus caveat ab omni venditione vel hypotheca, ne se gravioribus oneribus evictionis nomine supponat. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.3a: Imperator Justinianus Sin autem avaritiae cupidine propter spem condicionis minime implendae ad venditionem vel hypothecam prosiluerit, sciat, quod condicione impleta ab initio causa in irritum devocetur et sic intellegenda est, quasi nec scripta nec penitus fuerat celebrata, ut nec usucapio nec longi temporis praescriptio contra legatarium vel fideicommissarium procedat. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.3b: Imperator Justinianus Quod similiter censemus in huiusmodi legatis, quae sive pure sive sub die certo sive sub condicione sive sub incerta die relicta sint: sed in his omnibus casibus legatario quidem vel fideicommissario omnis licentia pateat rem vindicare et sibi adsignare, nullo obstaculo ei a detentatoribus opponendo. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.43.3.4: Imperator Justinianus Emptor autem sciens rei gravamen adversus venditorem actionem habeat tantummodo ad restitutionem pretii, neque dupli stipulatione neque melioratione locum habente, cum sufficiat ei saltem pro pretio, quod sciens dedit pro aliena re, sibi satisfieri: creditori nihilo minus pigneraticia contraria actione adversus debitorem competente, ut ex omni parte omnique studio id, quod semper properamus, ad effectum perducatur, ut ultima elogia defunctorum legitimum finem sortiantur : bonae fidei procul dubio emptoribus integra iura et nullo modo ex hac constitutione deminuta contra venditores habentibus. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.44.0. De falsa causa adiecta legato vel fideicommisso.
CJ.6.44.1: Imperator Antoninus Verba testamenti, quae inseruisti, aut solutam pecuniam debitam testatori declarant aut voluntatem eius liberare volentis debitorem manifeste ostendunt. et ideo aut peti quod solutum est non potest aut ex causa fideicommissi, ut debitor liberaretur, agendum est, nisi liquido probari possit eum non liberari debitorem voluisse, sed errore lapsum solutam sibi pecuniam existimasse. * ant. a septimio. * [a 213 pp.Vii k.Mart.Antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.6.44.2: Imperator Alexander Severus Etiam si veritas debiti non subest, falsa demonstratio non perimit legatum et ex testamento eius quoque nomine competit actio. * alex. a. faustinae. * [a 222 pp.Vii id.Nov.Alexandro a. cons.]
CJ.6.44.3pr.: Imperator Alexander Severus Si non designata certa quantitate dotem tibi legavit maritus, sed quodcumque ad eum dotis nomine pervenisset perventurumve esset, et id ex testamento petis, necessaria probatio est numeratae pecuniae. * alex. a. verinae. * [a 223 pp.Non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.44.3.1: Imperator Alexander Severus Quod si quantitatem expressit, debetur et si in dotem datum non est, quasi aliud legatum, non eo iure, quo dos fungitur. [a 223 pp.Non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.44.4: Imperator Gordianus Si dotem, ut proponis, defuncta in matrimonio uxore tua patri eius reddidisti, vel etiam ea non reddita testamenti verbis, ut adseveras, munitus es, quibus recepisse dotem universam quondam socer tuus significavit, ne hoc nomine conveniaris, sollicite agere non debes, cum aut soluta dote nulla supersit actio aut non reddita adversus petentem iuxta defuncti voluntatem parata sit exceptio. * gord. a. alexandro. * [a 240 pp.Xv k.Iun.Sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.44.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Refert largiter, dotem reddi maritus tibi, an quae instrumento dotali conscripta sunt, legati seu precariis verbis statuit, quippe superiore quidem casu datum probanti repeti tantum, posteriore vero nihil nocente falsa demonstratione significatum instrumento postulari possit. * diocl. et maxim. aa. et cc. severae. * [a 294 s.Xiiii k.Dec.Cc.Conss.]
CJ.6.45.0. De his quae sub modo legata vel fideicommissa relinquuntur.
CJ.6.45.1: Imperator Antoninus In legatis quidem et fideicommissis etiam modus adscriptus pro condicione observatur. sed si per te non stat, quominus voluntati testatoris pareas, sed per eum , cui nubere iussa es, quominus id quod tibi relictum est retineas, non oberit. * ant. a. saturninae. * [a 211 pp.V k.Ian.Gentiano et basso conss.]
CJ.6.45.2pr.: Imperator Gordianus Ex his verbis: " titio decem millia vel insulam relinquo, ita ut quinque millia ex his vel eandem insulam mevio restituat", licet antea neque legati neque fideicommissi petitio nascebatur, tamen in libertate a divo severo hoc admissum est. * gord. a. ammonio. * [a 240 pp. vi id. aug. sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.45.2.1: Imperator Gordianus Sed in pecuniariis causis voluntatis tuendae gratia non immerito recipiendum est , ut etiam ex huiusmodi verbis, sive ad condicionem sive ad modum respiciunt, sive ad dandum vel faciendum aliquid, fideicommissi actio omnifariam nascatur, videlicet in condicionibus post exitum earum. [a 240 pp. vi id. aug. sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.45.2.2: Imperator Gordianus Sin vero legato aut fideicommisso relicto testator legatarium seu fideicommissarium prohibuerit heredem suum vel alium quendam debitum exigere, habet debitor adversus legatarium seu fideicommissarium agentem usque ad quantitatem relicti fideicommissi sive legati exceptionem. [a 240 pp. vi id. aug. sabino ii et venusto conss.]
CJ.6.46.0. De condicionibus insertis tam legatis quam fideicommissis et libertatibus.
CJ.6.46.1: Imperatores Severus, Antoninus Cum testatorem fideicommissum trallianis ab eo, quem pro parte heredem instituerat, ita reliquisse proponas, si sine liberis institutus diem obisset, isque nepotem, quem ex filia susceperat, heredem instituerat, condicionem adscriptam fideicommisso defecisse manifestum est, nisi alia defuncti voluntas evidenter probabitur. * sev. et ant. aa. claudiae. * [a 197 pp. non. dec. laterano et rufino conss.]
CJ.6.46.2pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum patrem familias fideicommissi nomine, quod in diem certam reliquit, ita cavere praecepisse proponas, si a marito non divertisset, iurisdictionis originem perinde servari aequum est, ac si nihil super ea re scriptum fuisset. * sev. et ant. aa. gallicano. * [a 205 pp. antiochiae xi k. aug. antonino a. ii et geta ii conss.]
CJ.6.46.2.1: Imperatores Severus, Antoninus Nec exemplum legati vel hereditatis, in quibus condicio divortii nonnumquam remitti solet, huic rei comparandum est, cum absurdum sit ideo perpetui edicti neglegi formam, quia patris sui voluntati non obtemperatur. [a 205 pp. antiochiae xi k. aug. antonino a. ii et geta ii conss.]
CJ.6.46.3: Imperator Antoninus Si ea condicione auluzanus legata testamento praestari voluit, si cum focaria sua matreque eius moraretur, et per eum stetit, quominus voluntati testatoris pareret, cum sponte scripturae testamenti non obtemperaverit, ad petitionem non admittitur. * ant. a. aurelio mil. * [a 215 pp. vi id. iul. laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.46.4: Imperator Alexander Severus Legatum sive fideicommissum a patruo tuo relictum tibi sub condicione, si filio eius nupsisses, cum mortuo filio, priusquam matrimonium cum eo contraheres, condicio defecerit, nulla ratione tibi deberi existimas. * alex. a. liciniae. * [a 226 pp. k. dec. alexandro a. et Marcello conss.]
CJ.6.46.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si uxorem tuam tempore nuptiarum in patria potestate fuisse monstretur, fideicommissi commodum ei relicti, cum nupserit, nullo alio diem eius cedere prohibente patri quaesitum non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. faustino. * [a 294 s. vi k. febr. sirmi cc. conss.]
CJ.6.46.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quod si a patre ante nuptias emancipata fuerit ac postea decesserit, superstite patre et marito ac liberis actionem fideicommissi sibi competentem ad heredes suos transmisit. [a 294 s. vi k. febr. sirmi cc. conss.]
CJ.6.46.6pr.: Imperator Justinianus Cum quidam testamento condito libertatem suo servo dereliquit sub condicione, si suo heredi certum numerum solidorum praestet vel aliam quandam speciem vel vicarium servum, ille autem servus non in eodem loco constitutus, ubi etiam heres fuerat, herili testamento cognito properabat ad heredem cum ipso, quod iussus erat dare heredi, sed in medio latronum vel hostium incursione peremptum est quod portabat: quaerebatur inter antiquos, si praepeditur libertas, quia hoc dare servus non potest propter memoratum fortuitum casum. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.46.6.1: Imperator Justinianus Itaque veterum dubietate quiescente nobis placuit, ut et libertas omnimodo competat et commodum, quod heredi vel extraneo relinquitur, non abstrahatur. [a 532 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.46.6.2: Imperator Justinianus Ex quacumque igitur causa impediatur, sive per heredem sive per eum, cui dare aliquid iussus est, sive per fortuitos casus, in libertatem quidem ipse omnimodo perveniat, nisi ipse servus noluit adimplere condicionem: obnoxius tamen constituatur post libertatem heredi vel ei cui dare iussus est, nisi et ipse oblatas pecunias non suscepit ( quod enim semel repudiatum est ab eo, redintegrari minime concedimus), quatenus hoc quod dare iussus est omnimodo adimplere compellatur vel in ipso mancipio, si extat, vel in aestimatione eius non amplius quam in quindecim solidos imputanda, vel in alia re, si et ipsa appareat, vel si non existat, vera eius aestimatione praestanda. [a 532 d. prid. k. mai. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.46.7pr.: Imperator Justinianus Si plures personae unam condicionem implere fuerint iussae, apud ulpianum dubitabatur, utrumne omnes simul eandem facere debent, an singuli quasi soli implere eam compelluntur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. iii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.46.7.1: Imperator Justinianus Videtur autem nobis unumquemque necessitatem habere condicionem implere et pro portione sibi contingente accipere, quidquid ex hoc commodum est, ut hi quidem, qui compleverint iussa, ad lucrum vocentur, qui autem neglexerint, sibi imputent , si ab huiusmodi commodo repellentur. [a 531 d. iii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.47.0. De usuris et fructibus legatorum vel fideicommissorum.
CJ.6.47.1: Imperatores Severus, Antoninus Legatorum seu fideicommissorum usuras ex eo tempore, quo lis contestata est, exigi posse manifestum est. sed et fructus rerum et mercedes servorum, qui ex testamento debentur, similiter praestari solent. * sev. et ant. aa. maximo. * [a 199 proposita prid. k. aug. anullino et frontone conss.]
CJ.6.47.2pr.: Imperator Antoninus Adversus eos, qui sub obtentu legis falcidiae legata morantur, notissimum est iuris auxilium. * ant. a. libertis cassiani. * [a 212 pp. xvi k. iun. duobus aspris conss.]
CJ.6.47.2.1: Imperator Antoninus Si igitur proposita stipulatione cavere cum satisdatione potestis vos restituturos, quanto amplius quam per eam legem licet acceperitis, iudex qui fideicommissis ius dicit solida vobis legata praestari iubebit. [a 212 pp. xvi k. iun. duobus aspris conss.]
CJ.6.47.2.2: Imperator Antoninus Quod si satisdationem implere non poteritis, arbitro dato diem vobis praefiniet, intra quem altera parte cessante partibus suis fungetur. et si constiterit legi falcidiae locum non esse, et usuras et fructus post litem contestatam percipietis. [a 212 pp. xvi k. iun. duobus aspris conss.]
CJ.6.47.3: Imperator Alexander Severus Si homines certi per fideicommissum tibi relicti fuerunt, post moram periculo debitoris fideicommissi fuerunt. * alex. a. paterno. * [a 224 proposita xii k. april. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.47.4: Imperator Gordianus In legatis et fideicommissis fructus post litis contestationem, non ex die mortis sequuntur, sive in rem sive in personam agatur. * gord. a. dionysio. * [a 239 pp. non. sept. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.49.0. Ad senatus consultum trebellianum.
CJ.6.49.1: Imperatores Severus, Antoninus Si ex senatus consulto partem quartam hereditatis retinuisti et dodrantem fideicommissi restituisti, quod creditoribus hereditariis pro novem unciis praestiteris, a fideicommissario petere potes. * sev. et ant. aa. probo. * [a 197 pp. xv k. april. laterano et rufino conss.]
CJ.6.49.2: Imperator Philippus Ad eum, cui ex trebelliano senatus consulto pars hereditatis restituitur, successionis onera seu legatorum praestationem pro competenti portione spectare indubitati iuris est. * philipp. a. et philipp. c. iuliano. * [a 244 pp. xviii k. nov. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.6.49.3: Imperatores carus, carinus, numer. Si per fideicommissum hereditas rei publicae relicta est, ex trebelliano senatus consulto, quod ab intestato quoque locum habet, quartae partis et fructus eius vobis restitutio competit. * carus carinus et numer. aaa. zotico. * [ sine die et consule.]
CJ.6.49.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non iustam te gerere sollicitudinem per fideicommissum relictae portionis hereditatis perspicimus verentem, ne fructum amittas relicti fideicommissi, quoniam avia testatoris ex parte scripta heres et tibi rogata restituere calliditate ac fraude repudiavit, ut ad alium nepotem eundemque coheredem devolvatur portio, a quo tibi nominatim non fuerat fideicommissum relictum, et coacta suspectam hereditatem adire, priusquam pro herede gereret, rebus sit humanis exempta: cum divo antonino parenti nostro deberi etiam a substitutis fideicommissum contemplatione iudicii testatoris quasi tacite ab his repetitum iam dudum placuerit. neque enim quartae retentionem, quam illa quae repudiaverit hereditatem, adire coacta suspectam retinere non potuit, timere debes. * diocl. et maxim. aa.Et cc. quint iano. * [a 293 s.Vi id.Iul philippopoli aa. conss. ]
CJ.6.49.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Et sine scriptura per fideicommissum hereditas recte relinquitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. ver. * [a 294 s.V k.Mai.Sirmi cc. conss.]
CJ.6.49.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Igitur si te uxor tua et privignum suum in discrimine mortis constituta designavit velle successionem obtinere, usque ad dodrantem eius voluntatem ratam servari convenit, cum intestato ei succedentes de restituendo fideicommisso conventos ultra quartam ( aere alieno deducto), quam penes eos sententia senatus consulti relinqui praecepit, tantum obtinere posse praestiterit. [a 294 s.V k.Mai.Sirmi cc. conss.]
CJ.6.49.6pr.: Imperator Zeno Iubemus, quotiens pater vel mater, filio seu filiis, filia seu filiabus ex aequis partibus vel inaequis heredibus institutis, invicem seu simpliciter quosdam ex his aut quendam rogaverit, qui prior sine liberis decesserit, portionem hereditatis suae superstiti seu superstitibus restituere, ut modis omnibus retenta quarta pro auctoritate trebelliano senatus consulti, non per imputationem redituum, licet hoc testator rogaverit vel iusserit, sed in ipsis rebus hereditariis, dodrans restituatur. * zeno a. dioscure pp. * [a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.]
CJ.6.49.6.1: Imperator Zeno Idemque in retinenda legis flacidiae portione obtinere iubemus, et si pater vel mater filio seu filia institutis ( sicut supra dictum est) heredibus rogaverit eos easve nepotibus vel neptibus, pronepotibus vel proneptibus suis ac deinceps restituere hereditatem. [a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.]
CJ.6.49.6.1a: Imperator Zeno In supra dictis autem casibus fideicommissorum servandorum satisdationem cessare iubemus, si non specialiter eandem satisdationem testator exigi disposuerit et cum pater vel mater secundis existimant nuptiis non abstinendum: in his etenim duobus casibus, id est cum testator specialiter satisdari voluerit vel cum secundis se pater vel mater matrimoniis iunxerint, necesse est, ut eadem satisdatio pro legum ordine praebeatur. [a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.]
CJ.6.49.6.2: Imperator Zeno Sin autem is, qui fideicommissaria restitutione gravatus est, uno filio superstite vel nepote ex filio seu ex filia nato, vel pronepote vel postumo relicto decesserit, non videtur extitisse condicio et ideo deficit fideicommissi petitio. [a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.]
CJ.6.49.6.3: Imperator Zeno Illud etiam admonemus ea, quae de falcidiae portione non per reditus, sed per ipsas res hereditarias retinenda et de satisdatione fideicommissorum ( sicut supra dictum est) concedenda diximus, non ulterius quam in his personis et casibus, quorum superius mentio facta est, oportere produci. [a 489 pp.K.Sept.Constantinopoli eusebio cons.]
CJ.6.49.7pr.: Imperator Justinianus Sancimus licentiam esse etiam soli tutori recte fieri fideicommissi nomine universitatis restitutionem, quod pupillo relictum est, et sine onere fideiussionis, ubi tamen pupillus fari non possit vel abesse noscitur, ne, dum nimia subtilitate circa res utimur pupillares, ipsa subtilitas ad perniciem eorum revertatur. * iust. a. iohanni pp. * [a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.49.7.1: Imperator Justinianus Idemque iuris esse oportet, et si furioso fideicommissaria debeatur hereditas, ut restitutio curatori eius soli, nomine scilicet furiosi, celebretur. quis enim sensus, quae vox certa furioso esse intellegitur, cum in utroque casu restituentes plenissimam consequantur ex nostra lege securitatem? [a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.49.7.1a: Imperator Justinianus Hoc eodem observando, et si ipsi pupilli vel furiosi restitutione gravati sunt. [a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.49.7.1b: Imperator Justinianus Cum autem aliquis hereditatem restituere iussus est et dolo malo vel post litem contestatam vel antea sese contumaciter celaverit, vel si suppositus fideicommissariae restitutioni, antequam restitueret hereditatem, ab hac luce subtractus est nullo herede vel successore existente, vel si fideicommissarius, cui restituta est ex trebelliano hereditas, alii per fideicommissum restituere iussus fuerit res hereditarias: quemadmodum actionum translatio celebretur in tribus istis casibus, apud veteres dubitabatur: et domitius ulpianus constituendum esse super his putavit. [a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.49.7.1c: Imperator Justinianus Sancimus itaque, ut, sive per contumaciam afuerit is, cui restitutio imposita est, sive morte praeventus nullo relicto successore fuerit, sive a primo fideicommissario in secundum translatio celebrari iussa est, ipso iure utiles actiones transferantur. [a 530 d.X k.Nov.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.49.8pr.: Imperator Justinianus Quidam testamento condito iussit heredem omnem hereditatem quam ei dereliquit alii restituere, speciale autem fideicommissum alteri adscripsit. et quaerebatur, specialis fideicommissarius id quod ei derelictum est a quo consequi debeat, utrumne ab herede, ut post retentionem eius alias res universitatis fideicommissarius accipiat, an una cum aliis rebus oporteat et hoc generali fideicommissario adgregari, ut ipse speciali fideicommissario hoc tradat, sive in rebus sive in pecuniis sit fideicommissum. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d.Xv k.Nov.Constant inopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.Anno secundo.]
CJ.6.49.8.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque totam quidem substantiam secundum senatus consulti trebelliani auctoritatem restitui generali fideicommissario, illum autem speciali fideicommissario id quod ei derelictum est dependere. [a 532 d.Xv k.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.Anno secundo.]
CJ.6.50.0. Ad legem falcidiam.
CJ.6.50.1: Imperatores Severus, Antoninus Scire debes omissa falcidia, quo pleniorem fidem portionis restituendae exhiberes, non videri plus debito solutum esse. * sev. et ant. aa. prisco. * [a 197 pp.Iii id.Mai.Laterano et rufino conss.]
CJ.6.50.2: Imperatores Severus, Antoninus Falcidiae rationem adversus omnes pro modo legatorum et fideicommissorum locum habere certi et explorati iuris est. * sev. et ant. aa sanctiano. * [a 197 pp.K.Iul.Laterano et rufino conss.]
CJ.6.50.3: Imperator Alexander Severus Etiamsi tacitum fideicommissum heredem administrasse apparuerit, legata tamen seu fideicommissa, quae testamento relicta sunt, praestanda esse ambigi non oportet, ad eum videlicet modum, quem lex falcidia patiatur, cum quartam, quae aufertur heredi, qui contra legem fidem suam obtulit, legatariis proficere non placuit. * alex. a. hermagorae. * [a 222 pp.Id.Oct.Alexandro a. cons.]
CJ.6.50.4: Imperator Alexander Severus Et in legatis principi datis legem falcidiam locum habere merito divo hadriano placuit. * alex. a. philetiano. * [a 222 pp.V k.Ian.Alexandro a.Cons.]
CJ.6.50.5: Imperator Alexander Severus Si mortis causa immodicas donationes in sororem tuam matrem contulisse probare potes, legis falcidiae ratione secundum constitutionem divi severi avi mei uti potes. * alex. a. samosatae. * [a 223 pp.Xv k.Nov.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.50.6pr.: Imperator Alexander Severus In ponenda ratione legis falcidiae omne aes alienum deducitur, etiam quod ipsi heredi mortis tempore debitum fuerit, quamvis aditione hereditatis confusae sint actiones. * alex. a. secundinae. * [a223 s.V k.Ian.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.50.6.1: Imperator Alexander Severus Omnia autem legata, quamvis in operibus publicis conficiendis statuisque ponendis data sint, ad contributionem dodrantis pro rata suae cuiusque quantitatis revocantur. [a223 s.V k.Ian.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.50.6.2: Imperator Alexander Severus Nec si quid ultro solidum heres praestiterit aut perfecerit, legitimae computationi praeiudicatur. [a223 s.V k.Ian.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.50.7: Imperator Alexander Severus In testamento quidem militis ius legis falcidiae cessat. sed ea, quae ad vos pertinentia defunctus tenuit, bonorum eius videri minime possunt et ideo recte rationem eorum ut aeris alieni haberi desiderabitis. * alex. a. pomponio. * [a 226 pp.K.Mai.Alexandro ii et Marcello conss.]
CJ.6.50.8pr.: Imperator Alexander Severus Irritum quidem propterea testamentum fratris tui esse non potest, quod ex causa fideicommissi obligatus fuit, ut, si sine liberis prior decederet, paternam tibi hereditatem redderet. * alex. a. aurelio. * [a 223 pp.Id.Sept.Maximo ii et paterno conss.]
CJ.6.50.8.1: Imperator Alexander Severus Sed licet te heredem scripserit, in ponenda tamen legatorum ratione, quibus te oneratum esse suggeris, fideicommissum debitum aeris alieni loco deduci oportet insuperque in residuo legis falcidiae beneficium vindicabis. [a 223 pp.Id.Sept.Maximo ii et paterno conss.]
CJ.6.50.9: Imperator Gordianus Error facti quartae ex causa fideicommissi non retentae repetitionem non impedit. is autem, qui sciens se posse retinere universum restituit, condictionem non habet: quin etiam, si ius ignoraverit, cessat repetitio. * gord. a. mestriano. * [a 238 pp.Xv k.Nov.Pio et pontiano conss.]
CJ.6.50.10: Imperator Gordianus Quamquam pater tuus fratrem tuum rogaverit, ut, si sine liberis diem suum fungeretur, portionem hereditatis tibi restitueret, tamen intestato eodem diem suum functo id, quod beneficio legis falcidiae habere potuit, ad successorem intestati pertinere ideoque non immerito sororem tuam, quae simul tecum ab intestato ei successit, emolumenti quod retineri potuit portionem sibi vindicare manifestum est. * gord. a. diogenio. * [a 241 pp.V id.Nov.Gordiano a.Ii et pompeiano conss.]
CJ.6.50.11: Imperator Gordianus Si, ut adlegas, pater tuus eam portionem , ex qua te fecit heredem, fratribus tuis restituere iussit certisque speciebus pro falcidia praecepit esse contentam, auxilium legis falcidiae, quod imploras, apud suum iudicem non prohiberis flagitare. * gord. a. maximae. * [a 243 pp.Vii k.Nov.Arriano et papo conss.]
CJ.6.50.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus In donationibus inter virum et uxorem factis legem falcidiam habere locum, quando fideicommissi partibus funguntur, nonnullis iuris placitis comprehensum est. * diocl. et maxim. aa. iustino. * [a 290 pp.Xvi k.Iul.Ipsis aa.Iiii et iii conss.]
CJ.6.50.13pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si ea, cuius filium tuum servum significas, ex iudicio defuncti, quem dicis fideicommissariam libertatem ei reliquisse, aliquid consecuta est, ad restituendam fideicommissariam libertatem non immerito obnoxia constituta debet urgueri. * diocl. et maxim. aa. et cc. zetho. * [a 293 s.V k.Mai.Heracliae aa.Conss.]
CJ.6.50.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nam fideicommissum ei relictum usque ad eum modum potest petere, quod deducto pretio servorum, quos fuerat rogata manumittere, relictorum substantia patitur. [a 293 s.V k.Mai.Heracliae aa.Conss.]
CJ.6.50.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Licet adieris patris hereditatem et confusione pro parte qua eidem successeris extinguatur actio, quam tibi competere eo, quod ex administratione tutelae multa eum debuisse contendis, pro residuis tamen partibus coheredes convenire non prohiberis et fundum a te relictum eatenus, quod deducta quarta residui substantia patitur, praestare necesse habes. * diocl. et maxim. aa. et cc. faustinae. * [a 293 d.Vi k.Oct.Viminacii aa.Conss.]
CJ.6.50.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si praediorum dotis apud te iure remanentis instrumenta verbis precariis vel testamento vel codicillis uxor tibi dari mandavit, eius iudicium successores implere compellentur, cum instrumentis praediorum domino relictis falcidiae nulla potest intervenire quaestio. * diocl. et maxim. aa. et cc. pomponio. * [a 294 supposita xvi k.Febr.Sirmi cc.Conss.]
CJ.6.50.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus Successores legata vel fideicommissa, si aes alienum hereditarium defuncti substantiae fines occupaverit, falcidiae legis iussio peti, item trebelliani senatus consulti praeceptum exigi non concedit. * diocl. et maxim. aa. et cc.Diomedi. * [a 294 s.Xvi k.Febr.Sirmi cc.Conss.]
CJ.6.50.17: Imperatores Diocletianus, Maximianus A coheredibus relicta legata, quatenus modus lege falcidia praestitutus patitur, posse petere certissimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaio. * [a 294 supposita v k.Nov.Anchiali cc. conss.]
CJ.6.50.18pr.: Imperator Justinianus Si quis quadringentorum forte solidorum habens substantiam iusserit heredem non aliter adire hereditatem, nisi prius trecentos octuaginta solidos cuidam persolvat vel aliam quantitatem, quae diminuere falcidiae rationem potest, sancimus heredem, si adierit, legis falcidiae beneficio sustentatum repleri quidem quod ad falcidiam deest, et prius eo dato vel retento ( sive una datio est, quae celebrari disposita fuerit, sive in multas dividitur personas) praefatae legis immutilatum habere beneficium. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d.K.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.50.18.1: Imperator Justinianus Si enim, cum mortis causa donatio procedat et haec modum legis falcidiae excedat , heres post aditionem repetit eam pecuniam, quae ultra modum falcidiae corporaliter quidem data est, lege autem in patrimonio testatoris permansit, quare non in praesenti casu et viventibus et morientibus providemus, et eorum ultima elogia conservantes et commodum hereditarium non minuentes? [a 531 d.K.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.]
CJ.6.50.19: Imperator Justinianus Cum certum sit heredem, qui plenam fidem testatori exhibet, in solidum legata dependentem non posse postea rationem legis praetendentem falcidiae repetitione uti, quia videtur voluntatem testatoris sequi, iubemus hoc simili modo firmum haberi, et si cautionem super integra legatorum solutione fecerit: quod veteribus legibus in ambiguitatem deductum est. in utroque etenim casu, id est sive solverit sive super hoc cautionem fecerit, aequitatis ratio similia suadere videtur. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d.Xv k.Nov.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc.Anno secundo.]
CJ.6.51.0. De caducis tollendis.
CJ.6.51.1pr.: Imperator Justinianus Et nomen et materiam caducorum ex bellis ortam et auctam civilibus, quae in se populus romanus movebat, necessarium duximus, patres conscripti, in pacificis nostri imperii temporibus ab orbe romano recludere, ut, quod belli calamitas introduxit, hoc pacis lenitas sopiret. * iust. a. senatui urb. constantinopolit. et urb. romae. * [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.1: Imperator Justinianus Et quemadmodum in multis capitulis lex papia ab anterioribus principibus emendata fuit et per desuetudinem abolita, ita et a nobis circa caducorum observationem invidiosum suum amittat vigorem, qui et ipsis prudentissimis viris displicuit , multas invenientibus vias, per quas caducum ne fieret. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.1a: Imperator Justinianus Sed et ipsis testamentorum conditoribus sic gravissima caducorum observatio visa est, ut et substitutiones introducerent, ne fiant caduca et, si facta sint, apud certas personas recurrere disponerent, vias recludentes, quas lex papia posuit in caducis: quod et nos fieri concedimus. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.1b: Imperator Justinianus Et cum lex papia ius antiquum, quod ante eam in omnibus simpliciter versabatur, suis machinationibus et angustiis circumcludens solis parentibus et liberis testatoris usque ad tertium gradum, si scripti fuerant heredes, suum imponere iugum erubuit antiquum intactum eis conservans, nos omnibus nostris subiectis sine differentia personarum concedimus. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.1c: Imperator Justinianus Cum igitur materiam et exordium caducorum lex papia ab aditionibus, quae circa defunctorum hereditates procedebant, sumpsit et ideo non a morte testatoris, sed ab apertura tabularum dies cedere legatorum senatus consulta, quae circa legem papiam introducta sunt, concesserunt, ut, quod in medio deficiat, hoc caducum fiat, primum hoc corrigentes et antiquum statum revocantes sancimus omnes habere licentiam a morte testatoris adire hereditates similique modo legatorum vel fideicommissorum pure vel in diem relictorum diem a morte testatoris cedere. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.2: Imperator Justinianus Et cum triplici modo ea, quae in ultimis elogiis relinquuntur, contingebat deficere, consentaneum est et tempora eorum et nomina manifeste exponere, ut, quod vel tollitur vel reformatur, non sit incognitum. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.2a: Imperator Justinianus Ea enim vel his relinquebantur, qui in rerum natura tunc temporis, cum condebantur extrema elogia, non fuerant, forte hoc ignorantibus testatoribus, et ea pro non scripto esse leges existimabant: vel vivo testatore is, qui aliquid ex testamento habuit, post testamentum ab hac luce subtrahebatur, vel ipsum relictum expirabat, forte quadam condicione, sub qua relictum erat, deficiente, quod veteres appellabant in causa caduci: vel mortuo iam testatore hoc quod relictum est deficiebat, quod aperta voce caducum nuncupabatur. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.3: Imperator Justinianus In primo itaque ordine, ubi pro non scriptis efficiebantur ea, quae personis iam ante testamentum mortuis testator donasset, statutum fuerat, ut ea omnia maneant apud eos, a quibus fuerant derelicta, nisi vacuatis vel substitutus suppositus vel coniunctus fuerat adgregatus: tunc enim non deficiebant, sed ad illos perveniebant: nullo gravamine nisi perraro in hoc pro non scripto superveniente. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.3a: Imperator Justinianus Quod et nostra maiestas quasi antiquae benevolentiae consentaneum et naturali ratione subnixum intactum atque illibatum praecipit custodiri in omne aevum valiturum. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.4: Imperator Justinianus Pro secundo vero ordine, in quo ea vertuntur, quae in causa caduci fieri contingebat, vetus ius corrigentes sancimus ea, quae ita evenerint, simili quidem modo manere apud eos, a quibus sunt derelicta, heredes forte vel legatarios vel alios, qui fideicommisso gravari possunt, nisi et in hunc casum vel substitutus vel coniunctus eos antecedat: sed omnes personas, quibus lucrum per hunc ordinem defertur, eas etiam gravamen quod ab initio fuerat complexum omnimodo sentire, sive in dando sit constitutum sive in quibusdam faciendis vel in modo vel condicionis implendae gratia vel alia quacumque via excogitatum. neque enim ferendus est is, qui lucrum quidem amplectitur, onus autem ei adnexum contemnit. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.5: Imperator Justinianus In novissimo autem articulo, ubi proprie caduca fiebant, secundum quod praediximus, et clausis tabulis tam existere heredes quam posse adire, sive ex parte sint sive ex asse instituti, censemus et dies legatorum et fideicommissorum secundum quod praediximus a morte defuncti cedere: hereditatem etenim, nisi fuerit adita, transmitti nec veteres concedebant nec nos patimur, exceptis videlicet liberorum personis, de quibus theodosiana lex super huiusmodi causis inducta loquitur: his nihilo minus, quae super his, qui deliberantes ab hac luce migrant, a nobis constituta sunt, in suo robore mansuris. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.6: Imperator Justinianus Libertatibus procul dubio et post praesentem sanctionem propter sui naturam, quae aditionem heredis expectat, ab adita hereditate una cum aliis, quae servis in testamento manumissis vel aliis legatis relicta sunt, competentibus. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.6a: Imperator Justinianus Excepto etiam usu fructu, qui sui natura ad heredes legatarii transmitti non patitur et neque a morte testatoris neque ab adita hereditate, quantum ad transmissionem, dies eius cedit. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.6b: Imperator Justinianus Sed haec quidem omnia in his observari sancimus secundum praefatam dispositionem , quae pure vel in diem certum relicta fuerint. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.7: Imperator Justinianus Sin autem aliquid sub condicione relinquatur vel casuali vel potestativa vel mixta, quarum eventus ex fortuna vel ex honoratae personae voluntate vel ex utroque pendeat, vel sub incerta die, expectare oportet condicionis eventum, sub qua fuerit derelictum, vel diem, ut tunc cedat, cum vel condicio impleatur vel dies incertus extiterit. quod si in medio is, qui ex testamento lucrum sortitus est, decedat vel eo superstite condicio defecerit, hoc, quod ideo non praevaluit, manere disponimus simili modo apud eos, a quibus relictum est, nisi et hic vel substitutus relictum accipiat vel coniunctus sive heres sive legatarius hoc sibi adquirat, cum certi iuris sit et in institutionibus et legatis et fideicommissis et mortis causa donationibus posse substitui. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.8: Imperator Justinianus Sed ut manifestetur, pro qua parte manere oportet hoc, quod fuerit defectum, apud eos, ex quibus sit derelictum, sancimus, si quidem ad heredes lucrum perveniat, pro parte hereditaria fieri eius distributionem, cum et ab ipsis simili modo , si valuisset, praestaretur, nisi nominatim ab uno vel ex certis heredibus fuerat relictum: tunc enim, quemadmodum solus vel soli praestabant, ita et lucrum sentiant. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.8a: Imperator Justinianus Sin autem legatarii vel fideicommissarii sint vel mortis causa donatione honorati vel alia forte persona, quae fideicommisso praegravari potest, et hoc evanescat, manere hoc apud enumeratas personas sancimus pro virili omnimodo portione, id est pro numero personarum. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.9: Imperator Justinianus Ne autem hoc, quod non ineleganter summi ingenii vir ulpianus in hac parte cum omni subtilitate disposuit, praetereatur, nostra sanctione hoc apertius inducimus. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.9a: Imperator Justinianus Cum enim iam statuimus haec cum suis oneribus ad eum qui lucretur pervenire, sancimus, si quidem condicio vel aliud gravamen in dando sit constitutum, hoc omnimodo lucrantes pro modo lucri agnoscere. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.9b: Imperator Justinianus Sin autem in faciendo aliquid impositum est, si quidem hoc et per alium impleri possit, simili modo et a lucrante agnosci, puta si honorata persona iubeatur insulam vel monumentum vel aliud tale suis sumptibus facere vel heredi vel legatario vel alii forte, quem testator voluerit, vel rem ab herede testatoris emere vel locationem vel fideiussionem subire, et si quid huiusmodi facti simile sit: nihil etenim refert, sive per eum, de quo testator locutus est, sive per alium eiusdem lucri successorem adimpleatur. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.9c: Imperator Justinianus Sin vero talis est verborum conceptio et facti natura, ut quod relictum est ab alio adimpleri non possit, tunc, etsi lucrum ad aliquem pervenerit, non tamen et gravamen sequi, quia hoc neque ipsa natura concedit neque testator voluerit. quid enim, si iusserit eum in locum certum abire vel liberalibus studiis imbui vel domum suis manibus extruere vel pingere vel uxorem ducere? quae omnia testatoris voluntas in ipsius solius persona intellegitur conclusisse, cui et suam munificentiam relinquebat. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.9d: Imperator Justinianus In omnibus videlicet hoc obtinente, ut pro simili parte et lucrum sentiant et gravamen, ubi hoc possit procedere, subeant. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.9e: Imperator Justinianus Et hoc locum habere omni quidem modo in his, quae in causa caduci vel caduca secundum quod supra dictum est fiebant: in pro non scriptis autem non omnibus, sed quibusdam, quia eorum quaedam, etsi talia sunt, tamen cum suo onere veniebant, quae et nos in novi iuris compositione specialiter enumerari iussimus, ne quis veteris iuris prolixitatem quasi rebus necessariam vel pro eorum revolvat scientia. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.10: Imperator Justinianus His ita definitis, cum in superiore parte nostrae sanctionis in plurimis locis coniuncti fecimus mentionem, necessarium esse duximus omnem inspectionem huiusmodi articuli latius et cum subtiliore tractatu dirimere, ut sit omnibus et hoc apertissime constitutum. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.10a: Imperator Justinianus Non enim tantum coniunctivo modo quaedam relinquuntur, sed etiam disiunctivo. in his itaque, si quidem coheredes sunt omnes coniunctim vel omnes disiunctim et vel instituti vel substituti, hoc, quod fuerit quoquo modo vacuatum, si in parte hereditatis vel partibus consistat, aliis coheredibus cum suo gravamine pro hereditaria parte, etiamsi iam defuncti sunt, adquiratur. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.10b: Imperator Justinianus Et hoc et nolentibus ipso iure adcrescat, si suas portiones iam agnoverint, cum sit absurdum eiusdem hereditatis partem quidem agnoscere, partem vero respuere, secundum quod et in divinis nostri numinis decisionibus statutum est. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.10c: Imperator Justinianus Sin vero quidam ex heredibus institutis vel substitutis permixti sunt et alii coniunctim alii disiunctim nuncupati sunt, si quidem ex coniunctis aliquis deficiat, hoc omnimodo ad solos coniunctos cum suo veniat onere, id est pro parte hereditatis, quae ad eos pervenit. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.10d: Imperator Justinianus Sin autem ex his, qui disiunctim scripti sunt, aliquis evanescat, hoc non ad solos disiunctos, sed ad omnes tam coniunctos quam disiunctos similiter cum suo onere pro portione hereditatis perveniat. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.10e: Imperator Justinianus Haec ita tam varie, quia coniuncti quidem propter unitatem sermonis quasi in unum corpus redacti sunt et partem coniunctorum sibi heredum quasi suam praeoccupant, disiuncti vero ab ipso testatoris sermone apertissime sunt discreti et suum quidem habent, alienum autem non soli appetunt, sed cum oneribus suis coheredibus accipiunt. et haec in heredibus tantummodo statuenda sunt. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11: Imperator Justinianus Ubi autem legatarii vel fideicommissarii duo forte vel plures sunt, quibus aliquid relictum sit, si quidem coniunctim hoc relinquatur et omnes veniant ad legatum, pro sua portione quisque hoc habeat. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11a: Imperator Justinianus Sin vero pars quaedam ex his deficiat, eam omnibus, si habere maluerint, pro virili portione cum omni suo onere adcrescere vel, si omnes noluerint, tunc apud eos remanere, a quibus derelictum est: cum vero quidam voluerint, quidam noluerint, volentibus solummodo id totum accedere. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11b: Imperator Justinianus Sin autem disiunctim fuerit relictum, si quidem omnes hoc accipere et potuerint et maluerint, suam quisque partem pro virili portione accipiat et non sibi blandiantur, ut unus quidem rem, alii autem singuli solidam eius rei aestimationem accipere desiderent, cum huiusmodi legatariorum avaritiam antiquitas varia mente suscepit, in uno tantummodo genere legati eam accipiens, in aliis respuendam esse existimans, nos autem omnimodo repellimus, unam omnibus naturam legatis et fideicommissis imponentes et antiquam dissonantiam in unam trahentes concordiam. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11c: Imperator Justinianus Haec autem ita fieri sancimus, nisi testator apertissime et expressim disposuerit, ut uni quidem res solida, aliis autem aestimatio rei singulis in solidum praestetur. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11d: Imperator Justinianus Sin vero non omnes legatarii, quibus separatim res relicta sit, in eius adquisitionem concurrant, sed unus forte eam accipiat, haec solida eius sit, quia sermo testatoris omnibus prima facie solidum adsignare videtur, aliis supervenientibus partem a priore abstrahentibus, ut ex aliorum quidem concursu prioris legatum minuatur, sin vero nemo alius veniat vel venire potuerit, tunc non vacuatur pars quae defecit nec alii adcrescit, ut eius qui primus accepit legatum augere videatur, sed apud ipsum qui habet solida res maneat nullius concursu deminuta. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11e: Imperator Justinianus Et ideo si onus fuerit in personam eius, apud quem remanet legatum, adscriptum, hoc omnimodo adimpleat, ut voluntati testatoris pareatur. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11f: Imperator Justinianus Sin autem ad deficientis personam onus fuerit collatum, hoc non sentiat is, qui non alienum, sed suum legatum imminutum habet. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.11g: Imperator Justinianus Et varietatis non in occulto sit ratio, cum ideo videtur testator disiunctim haec reliquisse, ut unusquisque suum onus, non alienum agnoscat. nam si contrarium volebat, nulla erat difficultas coniunctim ea disponere. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.12: Imperator Justinianus Quae autem antiquis legibus dicta sunt de his quae ut indignis auferuntur, et nos simili modo intacta servamus, sive in nostrum fiscum sive in alias personas perveniant. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.13: Imperator Justinianus Cum autem in superiore parte legis non aditam hereditatem minime quibusdam personis ad heredes transmitti disposuimus, necesse est, si quis solidam hereditatem non adierit, hanc, si quidem habeat substitutum, ad eum, si voluerit et potuerit, pervenire. quod si hoc non sit, vel ab intestato successores eam accipiant vel, si nulli sint vel accipere nolunt vel aliquo modo non capiant, tunc ad nostrum aerarium devolvatur. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.14: Imperator Justinianus Haec autem omnia locum habere censemus tam in testamentis sive scriptis sive sine scriptis habitis quam in codicillis et omni ultimo elogio vel si quid ab intestato fuerit derelictum nec non in mortis causa donationibus. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.14a: Imperator Justinianus Tantum etenim nobis superest clementiae, quod scientes etiam fiscum nostrum ultimum ad caducorum vindicationem vocari, tamen nec illi pepercimus nec augustum privilegium exercemus, sed quod communiter omnibus prodest, hoc rei privatae nostrae utilitati praeferendum esse censemus, nostrum esse proprium subiectorum commodum imperialiter existimantes. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.15: Imperator Justinianus Locum autem huic legi constituimus in his defunctorum elogiis, quae posthac composita fuerint: anteriores etenim casus suo marte discurrere concedimus. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.51.1.16: Imperator Justinianus Haec omnia ad vos, patres conscripti, duximus esse sancienda, ut nemini maneat incognitus nostrae benivolentiae labor, sed edictis ex sollemnitate a nostris magistratibus propositis omnibus innotescat. [a 534 d.K.Iun.Constantinopoli dn.Iustiniano pp.A.Iiii et paulino vc.Conss.]
CJ.6.52.0. De his qui ante apertas tabulas hereditates transmittunt.
CJ.6.52.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Per hanc iubemus sanctionem in posterum filios seu filias, nepotes aut neptes, pronepotes aut proneptes a patre vel a matre, avo vel avia, proavo vel proavia scriptos heredes, licet non sint invicem substituti, seu cum extraneis seu soli sint instituti et ante apertas tabulas defuncti, sive se noverint scriptos heredes sive ignoraverint, in liberos suos, cuiuscumque sint sexus vel gradus, derelictam sibi hereditariam portionem posse transmittere memoratasque personas, si tamen hereditatem non recusant, nulla huiusmodi praescriptione obstante sibi tamquam debitam vindicare: quod scilicet etiam super legatis seu fideicommissis a patre vel matre, avo vel avia, proavo vel proavia derelictis locum habet: si quidem perindignum est fortuitas ob causas vel casus humanos nepotes aut neptes, pronepotes aut proneptes avita vel proavita successione fraudari aliosque adversus avitum vel proavitum desiderium vel institutum insperato legati commodo vel hereditatis gaudere. habeant vero solacium tristitiae suae, quibus est merito consulendum. * theodos. et valentin. aa. hormisdae pp. * [a 450 d. iii non. april. post consulatum protogenis et asterii.]
CJ.6.53.0. Quando dies legati vel fideicommissi cedit.
CJ.6.53.1: Imperatores Severus, Antoninus Si competenti iudici annua legata vel fideicommissa tibi relicta probaveris, ab initio cuiusque anni exigendi ea habebis facultatem. * sev. et ant. aa. agrippae. * [a 198 supposita iii k. iun. saturnino et gallo conss.]
CJ.6.53.2: Imperatores Severus, Antoninus Agrum pluribus relictum nominatim animadvertimus et cautum, ut ad eum qui supervixisset res pertineret. quicumque igitur is fuit, ad heredem suum dominium transmisit nec tali fideicommisso adstringitur. * sev. et ant. aa. prisco. * [a 204 pp. xv k. aug. cilone et libone conss.]
CJ.6.53.3: Imperatores Severus, Antoninus Si pontianilla pervenit ad eam aetatem, cui legatum aut fideicommissum delatum erat, petitionem ad heredes transmisit, licet ante decesserit, quam consequeretur legatum vel fideicommissum. * sev. et ant. aa. aeliae. * [a 204 pp. v k. aug. cilone et libone conss.]
CJ.6.53.4: Imperatores Severus, Antoninus Cum uxori usus fructus fundi legatur et eius proprietas, cum liberos habuerit, nato filio statim proprietatis legati dies cedit nec quicquam obest, si is decedat. * sev. et ant. aa. ammiae. * [a 208 pp. k. aug. antonino a. iii et geta item iii conss. ]
CJ.6.53.5pr.: Imperator Alexander Severus Ex his verbis: " do lego aeliae severinae filiae et secundae decem, quae legata accipere debebit, cum ad legitimum statum pervenerit", non condicio fideicommisso vel legato inserta, sed petitio in tempus legitimae aetatis dilata videtur. * alex. a. maximo. * [a 226 pp. xiii k. ian. alexandro a. ii et Marcello conss.]
CJ.6.53.5.1: Imperator Alexander Severus Et ideo si aelia severina filia testatoris, cui legatum relictum est die legati cedente vita functa est, ad heredem suum actionem transmisit, scilicet ut eo tempore solutio fiat, quo severina, si rebus humanis subtracta non fuisset, vicesimum quintum annum aetatis impleret. [a 226 pp. xiii k. ian. alexandro a. ii et Marcello conss.]
CJ.6.53.5.2: Imperator Alexander Severus Non coeptum enim annum, sed impletum, si de emolumento relicti fideicommissi tractetur, expectandum esse prudentibus placuit. [a 226 pp. xiii k. ian. alexandro a. ii et Marcello conss.]
CJ.6.53.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si fideicommissum ab intestato fuerit sorori tuae relictum codicillis et, posteaquam dies fideicommissi cessit, ignorans fideicommissum decessit, actionem huiusmodi adquiri potuisse dissimulare non potueris, salva scilicet ab intestato succedenti quarta portione. * diocl. et maxim. aa. et cc. eusebio. * [a 293 supposita k.Mai.Trallis aa. conss.]
CJ.6.54.0. Ut in possessionem legatorum vel fideicommissorum servandorum causa mittatur et quando satisdari debet.
CJ.6.54.1: Imperator pius Quoniam nihil actor amplius postulat, quam ut fideicommissi nomine satisdetur, non debet is qui iuri dicendo praeest subtiliter cognoscere, debetur nec ne fideicommissum, sed tantum decernere, ut satisdetur. * divus pius salvio. * [ sine die et consule.]
CJ.6.54.2: Imperator marcus Ipsis rerum experimentis cognovimus ad publicam utilitatem pertinere, ut satisdationes, quae voluntatis defunctorum tuendae gratia in legatis, item fideicommissis inductae sunt, eorundem voluntate remitti possint. quocumque enim indicio voluntatis cautio legati seu fideicommissi remitti potest. * divus marcus stratonicae. * [ sine die et consule.]
CJ.6.54.3: Imperatores Severus, Antoninus Si postquam servandi legati seu fideicommissi gratia in possessionem inductus es , pignoris obligatio aut venditio ab herede intervenit, praecedere causam tuam, quam iure praetorio velut pignus habuisti, manifestum est. * sev. et ant. aa. symphoro. * [a 196 pp.Xi k.Dec.Dextro et prisco conss.]
CJ.6.54.4pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum artemidoram patri pupillorum tuorum heredem extitisse proponas, quamvis, ut fideicommissam hereditatem his cum moreretur restitueret, petita sit, nullam tamen adversus debitores hereditarios habent pupilli tui actionem. * sev. et ant. aa. protagorae. * [a 215 pp.Iii k.Iul.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.54.4.1: Imperatores Severus, Antoninus Plane ut satis fideicommissorum artemidora det, si modo testator id fieri non prohibuerit, apud suum iudicem conveni. [a 215 pp.Iii k.Iul.Laeto ii et cereale conss.]
CJ.6.54.5: Imperator Alexander Severus Qui legati sive fideicommissi causa in possessionem mittuntur, non proprietatem nanciscuntur, sed ius pignoris. ut autem et post acceptum pignus satisfiat defuncti voluntati, competens iudex te adeunte providebit. * alex. a. paulinae. * [a 224 pp. iii id. aug. iuliano et crispino conss.]
CJ.6.54.6: Imperator Alexander Severus Certa est forma iurisdictionis, qua fideicommissi servandi causa in possessionem rerum, quae in causa hereditaria sunt aut dolo malo esse desierint, is, cui legati vel fideicommissi nomine satis non datur, mittitur vel in proprias res heredis, si fideicommisso satis non fit post sex menses, quam peti coeperit, secundum divi antonini patris mei constitutionem. * alex. a. donato. * [a 225 pp. vi id. ian. fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.54.7: Imperator Alexander Severus Scire debetis fideicommissi quidem et legati satisdationem remitti posse divum marcum et divum commodum constituisse: ut autem boni viri arbitratu is, cui usus fructus relictus est, utatur fruatur, minime satisdationem remitti testamento posse. * alex. a. proculiano. * [a 225 pp. x k. mart. fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.54.8: Imperator Alexander Severus Contra eos sive successores eorum, qui rem publicam administrantes per officii necessitatem civitati sub condicione relicti fideicommissi satis accipere debuerunt, quanti rei publicae interest satis acceptum non esse, dirigendam certum est actionem. * alex. aa. et cc. iulio et zenodoro. * [a 294 supposita vii k. mart. cc. conss.]
CJ.6.55.0. De suis et legitimis liberis et ex filia nepotibus ab intestato venientibus.
CJ.6.55.1: Imperatores Severus, Antoninus Si fratri tuo legitima heres esse potes, centum dierum praefinitione non excluderis ad adquirendam hereditatem. * sev. et ant. aa. crispinae. * [a 205 pp. iii non. nov. antonino a. ii et geta ii conss.]
CJ.6.55.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nepotes ex diversis filiis varii numeri avo succedentes ab intestato non virilibus portionibus, sed ex stirpibus succedunt. * diocl. et maxim. aa. aviae. * [a 290 s. iii k. mart. hadrianopoli ipsis aa. iiii et iii conss.]
CJ.6.55.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ut intestato defuncto filius ac nepos ex alio, qui mortis eius tempore in rebus humanis non invenitur, manentes in sacris pariter succedant, evidenter lege duodecim tabularum cavetur. quod et honorarii iuris observatio sequitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. frontoni. * [a 293 s. xv k. iul. aa. conss.]
CJ.6.55.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Intestato defuncto postumum suum heredem quam sororem licet consanguineam haberi potiorem ordo successionum lege duodecim tabularum factus nimis evidenter demonstrat. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcellae. * [a 293 s. vi id. dec. aa. conss.]
CJ.6.55.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si te parens, in cuius fuisti potestate, sollemniter in adoptionem dedit, cum filiis naturalibus adoptivi patris ante vel post quaesitis defuncto intestato succedere potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. appiano. * [a 293 d. vi k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.6.55.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex libera conceptus et servo velut spurius habetur nec ut decurionis filius, quamvis pater eius naturalis manumissus et natalibus suis restitutus hunc fuit adeptus honorem, defendi potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. posidonio. * [a 294 supposita vi id. febr. cc. conss.]
CJ.6.55.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Filium habere suum libertus in potestate non prohibetur, cum ob praeteritum statum ex legitimis nuptiis ingenuorum exemplo filios habere liberto non sit interdictum. * diocl. et maxim. aa. et cc. aemilianae. * [a 294 s. xvi k. mart. sirmi cc. conss.]
CJ.6.55.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Apud hostes patre defuncto filia communis vobis, quo casu scientia mortis non postulatur, heres extitit sua et ad te transmisit successionem. * diocl. et maxim. aa. et cc. catoniae. * [a a. 294 s. xii k. dec. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.55.9pr.: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Si defunctus cuiuscumque sexus aut numeri reliquerit filios et ex filia diem functa cuiuscumque sexus aut numeri nepotes, eius partis, quam defuncta filia superstes patri inter fratres suos fuisset habitura, duas partes consequantur nepotes ex eadem filia, tertia pars fratribus sororibusve eius quae defuncta est, id est filiis filiabusque eius, de cuius bonis agitur, avunculis scilicet sive materteris eorum, quorum commodo legem sancimus, adcrescat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. constantino pp.Galliarum. * [a 389 d.V k.Mart.Mediolani timasio et promoto conss.]
CJ.6.55.9.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Haec eadem, quae de avi materni bonis constituimus, de aviae maternae sive etiam paternae simili aequitate sancimus: nisi forte avi ad elogia inurenda impiis nepotibus iusta se motos ratione dixerint et hoc fuerit legibus approbatum. [a 389 d.V k.Mart.Mediolani timasio et promoto conss.]
CJ.6.55.9.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Non solum autem si intestatus avus aviave defecerit, haec nepotibus quae sancimus iura servamus, sed et si avus vel avia, quibus huiusmodi nepotes erunt, testati obierint et praeterierint nepotes aut exheredaverint, easdem et de iniusto avorum testamento et si quae filiae poterant vel de re vel de lite competere actiones nepotibus deferimus secundum iustum nostrae legis modum, quae de parentum inofficiosis testamentis competunt filiis. [a 389 d.V k.Mart.Mediolani timasio et promoto conss.]
CJ.6.55.10: Imperatores Honorius, Theodosius Ubi aviarum successio morte interveniente discutitur, capitis deminutio materna quaerenda non est. tunc enim in huiusmodi hereditatibus filiorum status aut persona spectatur, quotiens de eius bonis, qui potestatem familiae potuit habere, tractatur. * honor. et theodos. aa. maximo. pp. * [a 420 d.V k.Oct.Ravennae theodosio a.Viiii et constantio iii conss.]
CJ.6.55.11: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si matre superstite filius vel filia, qui moritur, filios dereliquerit, omnimodo patri suo matrive ipso iure succedant. quod sine dubio et de pronepotibus observandum esse censemus. * theodos. et valentin. aa. ad senatum urb. romae. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.55.12: Imperator Justinianus Quotiens aliquis vel aliqua intestatus vel intestata mortuus vel mortua fuerit nepotibus vel pronepotibus cuiuscumque sexus vel deinceps aliis descendentibus derelictis, quibus unde liberi bonorum possessio minime competit, et insuper ex latere quibuscumque agnatis, minime possint idem agnati quartam partem hereditatis mortuae personae sibi vindicare, sed soli descendentes ad mortui successionem vocentur. quod tantum in futuris, non etiam praeteritis negotiis servari decernimus. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.56.0. Ad senatus consultum tertullianum.
CJ.6.56.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Licet liberi matribus ab intestato ita demum per se heredes existant, si fari possint, tamen matres liberis, etiamsi infantes naturae concesserint, posse succedere nulla dubitatio est. * diocl. et maxim. aa. vivianae. * [a 291 pp. x k. april. tiberiano et dione conss.]
CJ.6.56.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus In successionem filii vel filiae communis sine liberis et fratribus vel sororibus morientis pater manumissor, quia ei sit vetus ius servatum, matri praefertur. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhesae. * [a 294 s. vi id. dec. cc. conss.]
CJ.6.56.3: Imperator Constantinus Matres, quae puberes amiserunt filios, licet impuberibus eis tutores non petierunt, praescriptione non petiti tutoris ad excludendam eorum successionem minime debere praescribi certum est. * const. a. catullino procons. africae. * [a 315 d. vi k. aug. constantino a. iiii et licinio iiii conss.]
CJ.6.56.4pr.: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Si qua mulier nequaquam religionem priori viro, ex quo filios seu filias non habet, nuptiarum festinatione praestiterit, ex iure quidem notissimo sit infamis, nisi huiusmodi maculam imperiale beneficium ei remittat. * grat. valentin. et theodos. aaa. eutropio pp. * [a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.6.56.4.1: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Sin autem ei filii erunt seu filiae et impetraverit indulgentiam, infamiae abolitionem permittimus et ceterarum poenarum antiquationem, si facultatum omnium, quae fuerint tempore nuptiarum, medietatem filio filiaeve, filiis seu filiabus donaverit, quos habebat ex viro priore susceptos, pure scilicet et omni donationis sollemnitate completa nec retento quidem usu fructu. [a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.6.56.4.2: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Quem quidem semissem si duobus filiis seu filiabus pluribusve donaverit et sorte fatali unus vel una, seu alius vel alia ex isdem intestatus vel intestata obierit, semper ad superstites fratres vel sorores volumus pertinere. [a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.6.56.4.3: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Sin autem universae vel universi intestati diem obierint durae fortunae ad matrem solacia ex integro revertantur, ita scilicet, ut hunc semissem, quem filiis seu filiabus donaverat, intestato diem filiis seu filiabus obeuntibus rursus ipsa separatim ab ultimi filii vel filiae hereditate praesumat. [a 380 pp. xv k. ian. gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.6.56.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Mater, quae defuncto filio filiave sine liberis ex testamento vel ab intestato succedit, si matrimonum secundum post mortem filii vel filiae non contraxerit, omnia filii morte delata pleno iure conquirat. * theodos. et valentin. aa. ad senatum urb. romae. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.56.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sin vero alterius elegerit coniugium mariti, extrinsecus quidem quaesita filio filiaeve simili firmitate possideat, rerum vero paternarum defuncti solo usu fructu humanitatis contemplatione potiatur, proprietatem sorori et fratribus transmissura defuncti. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.56.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus Omnem matri sive ab intestato sive iure substitutionis, si filius impubes moritur, denegandam volumus successionem, si ea legitima liberorum tutela suscepta ad secundas contra sacramentum praestitum adspiraverit nuptias, antequam ei tutorem alium fecerit ordinari eique quod debetur ex ratione tutelae gestae persolverit. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. vi id. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.56.7pr.: Imperator Justinianus Si quis vel si qua matre superstite et fratre vel legitimo vel sola cognationis iura habente intestatus vel intestata decesserit, non excludi a filii successione matrem, sed una cum fratre mortui vel mortuae, si superstes vel filius vel privignus ipsius sit, ad eam pervenire ad similitudinem sororum mortui vel mortuae: ita tamen, ut, si quidem solae sorores agnatae vel cognatae et mater defuncti vel defunctae supersint, pro veterum legum tenore dimidiam quidem mater, alteram vero dimidiam partem omnes sorores habeant: sin vero matre superstite et fratre vel fratribus solis vel etiam cum sororibus intestatus quis vel intestata moriatur, in capita distribuatur eius hereditas nec liceat matri occasione soro rum mortui vel mortuae ampliorem partem sibi vindicare, quam rata portio capitum exigit: patruo scilicet mortui vel mortuae eius filio vel nepote nullum ius ad eius hereditatem matre herede existente habentibus nec ex veteribus legibus vel ex constitutionibus partem matris minui. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.56.7.1: Imperator Justinianus Sin autem defuncta persona non solum matrem et fratres et sorores superstites habeat, sed etiam patrem, si quidem sui iuris decessit, quia patris persona interveniens matris iura superare videtur, omnibus pio animo providentes sancimus fratres quidem et sorores mortuae personae ad successionem proprietatis solos pro virili parte vocari, patri autem et matri usus fructus totius successionis bessem competere aequa lance inter patrem et matrem dividendum, reliqua parte usus fructus apud fratres et sorores remanente. [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.56.7.2: Imperator Justinianus Sin vero defuncta persona in sacris patris constituta decesserit, pater quidem usum fructum, quem et vivente filio habebat, detineat donec vivat incorruptum, mater autem, quia hunc usum fructum habere vivente patre non potest totum apud patrem constitutum, una cum fratribus defunctae personae ad proprietatem vocetur , scilicet cum sororibus sola in dimidiam, cum fratribus vel promiscui generis secundum supra scriptam distributionem in virilem portionem. [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.56.7.3: Imperator Justinianus Omnibus videlicet, quae de mulieribus ad secundas nuptias migrantibus sancita sunt, in suo statu durantibus. [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. ii cons.]
CJ.6.57.0. Ad senatus consultum orfitianum.
CJ.6.57.1: Imperator Alexander Severus Si intestatae mulieris consanguinei existant et mater et filia, ad solam filiam ex senatus consulto orfitiano hereditas pertinet. * alex. a. euangelo. * [a 225 pp.Xv k.Febr.Fusco ii et dextro conss.]
CJ.6.57.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non pro numero superstitum mortis matris tempore, sed succedentium materna scinditur hereditas. * diocl. et maxim. aa. et cc. metrodorae. * [a 293 s.Vii k.April.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.57.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quapropter si mater vestra te et uno fratre emancipatis, duobus autem aliis in patria positis potestate superstitibus diem functa est et hi, qui in potestate patris fuerant, priusquam maternam hereditatem sibi quaererent, rebus humanis exempti sunt, inter duos tantum viriles non ambigitur factas portiones. [a 293 s.Vii k.April.Sirmi aa. conss.]
CJ.6.57.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Matri intestatae defunctae secundum orfitianum senatus consultum citra bonorum possessionem filia pro herede gerendo succedere non prohibetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. iulianae. * [a 293 s.Xii k.Nov.Aa. conss. ]
CJ.6.57.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Quotiens de emancipati filii filiaeve successione tractatur, filiis ex his genitis deferatur intacta pro solido successio neque ulla defunctae patri matrique concedatur intestatae successionis hereditas. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hilarianum pp. * [a 383 d. xi k. mart. mediolani merobaude ii et saturnino conss.]
CJ.6.57.5pr.: Imperator Justinianus Si qua illustris mulier filium ex iustis nuptiis procreaverit et alterum spurium habuerit, cui pater incertus sit, quemadmodum res maternae ad eos perveniant, sive tantummodo ad liberos iustos sive ad spurios, dubitabatur. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.6.57.5.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque, ut neque ex testamento neque ab intestato neque a liberalitate inter vivos habita iustis liberis existentibus aliquid penitus ab illustribus matribus ad spurios perveniat, cum in mulieribus ingenuis et illustribus, quibus castitatis observatio praecipuum debitum est, et nominari spurios satis iniuriosum, satis acerbum et nostris temporibus indignum esse iudicamus et hanc legem ipsi pudicitiae, quam semper colendam censemus, merito dedicamus. [a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.6.57.5.2: Imperator Justinianus Sin autem concubina liberae condicionis constituta filium vel filiam ex licita consuetudine ad hominem liberum habita procreaverit, eos etiam cum legitimis liberis ad materna venire bona, quae ea iure legitimo et in suo patrimonio possidet, nulla invidia est. [a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.6.57.6pr.: Imperator Justinianus Quidam ancillae suae per fideicommissum libertatem reliquit, eo autem, a quo libertas relicta est, moram in libertate praestanda faciente peperit ancilla. et esse quidem ingenuum puerum vel puellam, qui post moram nati sunt, omnes veteris iuris auctores consentiunt, dubitabatur autem inter eos, si matri morienti potest succedere. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d.K.Oct.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.57.6.1: Imperator Justinianus Huiusmodi itaque dubitationem eorum decidentes ulterius eam procedere non patimur, sed sancimus eandem matris progeniem heredem ab intestato posse ei existere, salvo iure legitimo ex auctoritate senatus consulti orfitiani proli servando et tam matre ex senatus consulto tertulliano quam prole ex orfitiano senatus consulto invicem ad suas hereditates venientibus. [a 530 d.K.Oct.Constantinopoli lampadio et oreste vv.Cc.Conss.]
CJ.6.58.0. De legitimis heredibus.
CJ.6.58.1: Imperator Alexander Severus In successione titulo consanguinitatis vel in bonorum possessione, quae proximitatis nomine competit, tam fratres quam sorores pari iure esse, licet non eadem matre susceptae sunt, ius certum est. nec huic derogatur, quod amitas vestras ab avo vestro dotatas fuisse proponitis. * alex. a. cassio et hermionae. * [a 223 pp.Non.Mai.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.6.58.2: Imperator Alexander Severus Si eius, quae vos heredes instituit, patri non quaesistis hereditatem posteaque mortuo patre ac repudiata eius hereditate defunctae successionem agnovistis, ea, quae bonorum sunt defunctae, ab his separari, quae patris vestri fuerunt, praeses provinciae non ignorabit. * alex. a. tatianae et aliis. * [a 239 pp.Vi id.April.Gordiano a. et aviola conss.]
CJ.6.58.3pr.: Imperator dec. Consanguinitatis iure et feminas ad intestatorum successionem admitti posse explorati iuris est. * dec. a. asclepiodotae. * [a 250 pp. ii non. dec. decio a. et grato conss.]
CJ.6.58.3.1: Imperator dec. Proinde cum fratris tui intestato mortui ad te consanguinitatis iure hereditas pertineat, nulla ratione alterius fratris tui filii ad eandem successionem adspirare desiderant: nam et cessante iure agnationis in persona omnium praetorii iuris beneficio ad te potius, quae secundum gradum obtines, hereditas pertinet quam ad fratris tui filios, qui tertio gradu constituti sunt. [a 250 pp. ii non. dec. decio a. et grato conss.]
CJ.6.58.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si aut nullum testamentum nepos patrui tui ordinavit aut intra quattuordecim annos constitutus fecit et agnationis iure successio eius tibi delata est, etiam citra bonorum possessionis subsidium legitimo iure subnixus es. * diocl. et maxim. aa. caecilio. * [a 290 pp. id. iul. ipsis aa. iiii et iii conss.]
CJ.6.58.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ad intestati successionem agnationis iure quam proximitatis venientes haberi potiores certum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. cyrillae. * [a 293 supposita xvi k. iul. sirmi aa. conss.]
CJ.6.58.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Defuncto, suis extantibus heredibus et abstinentibus vel repudiantibus hereditatem, frater iure consanguinitatis succedere potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. claudianae. * [a 293 s. prid. k. ian. aa. conss.]
CJ.6.58.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Patruo ac materterae tertio constitutis gradu non pariter intestati successio defertur, sed patris frater agnationis iure sorori matris anteponitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. ammiano. * [a 294 s. xvii k. mart. sirmi cc. conss.]
CJ.6.58.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si his, de quorum successione agitur, apud hostes defunctis secundum legis corneliae beneficium iure agnationis adita hereditate vel petita bonorum possessione successisti, substantiam eorum vindicare non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. silano. * [a 293 s. non. iul. sirmi aa. conss.]
CJ.6.58.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus In successione intestatae sororem quam avum maternum haberi potiorem non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. damagorae. * [a 294 s. vi k. iul. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.58.10: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sciant, qui ad successionem vocantur pupilli mortui, si defuncto eius patre tutorem ei secundum leges non petierint intra annum, omnem eis sive ab intestato sive iure substitutionis successionem eius, si impubes moritur, denegandam. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. vi id. iul. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.58.11: Imperator Anastasius Si ab eo, qui ex sacro rescripto secundum nostram constitutionem fieri postulaverit emancipationem liberorum, petitum sit, quatenus ei, qui emancipandus emancipandave est, minime legitima iura per emancipationem extinguantur, eadem iura tam emancipato vel emancipatae contra personas alias hoc modo sibi coniunctas quam aliis itidem contra eum vel eam in hereditatibus vel successionibus et tutelis nec non ceteris serventur intacta. * anastas. a. constantino pp. * [a 502 d. xv k. aug. constantinopoli probo et avieno iuniore conss.]
CJ.6.58.12pr.: Imperator Justinianus Si maior quinquagenaria partum ediderit, si debet huiusmodi suboles suo patri sua constitui et hereditatem eius nancisci, a caesariana advocatione interrogati sumus. * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. iix k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.58.12.1: Imperator Justinianus Et sancimus, licet mirabilis huiusmodi partus invenitur et raro contingit, nihil tamen eorum, quae probabiliter a natura noscuntur esse producta, respui, sed omne ius, quod ex quacumque lege liberis praestitum est, hoc merum atque immutilatum huiusmodi filiis vel filiabus servari in omnibus successionibus sive ex testamento sive ab intestato. [a 532 d. iix k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.58.12.2: Imperator Justinianus Et summatim non absimiles aliis fiant, quos similes natura effecit, maxime cum et anteriore nostra lege huiusmodi nuptias permisimus, impares eas videri minime concedentes. [a 532 d. iix k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.6.58.13pr.: Imperator Justinianus De emancipatis filiis, qui sacro rescripto patribus impertito hoc a suis genitoribus meruerunt, dubitatum est. cum enim anastasiana lex iura fratribus legitima noscitur servare, si quis ex his sine testamento et liberis decesserit, utrumne ad fratrem vel sororem eius successio devolvatur an ad superstitem patrem, dubitabatur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.13.1: Imperator Justinianus Huiusmodi dubitationem compendioso responso duximus esse finiendam ideoque sancimus ad similitudinem maternarum rerum aliarumque, de quibus a nobis iam lex posita est, et huiusmodi hereditatem iure quidem dominii ad fratres vel sorores pervenire in totum, usum fructum autem eius patri totum, sive torum priorem servaverit sive ad secundas migraverit nuptias, adquiri, sive per sacrum oraculum emancipatio procedat sive alio legitimo modo a sacris paternis fuerint absoluti. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.13.2: Imperator Justinianus Cum enim et pater utitur usu fructu et votum eius est ad alios filios suas res pervenire, quapropter, cum ex lege anastasiana in alium articulum fratribus prospectum est, non a nobis in hac specie plenius eis subvenitur, ut pater habeat usum fructum, fratres autem vel sorores dominium rerum relictarum? [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.13.3: Imperator Justinianus Exceptis maternis rebus, in quibus, si ex eadem matre fratres vel sorores sunt, eos solos vocari oportet: sin autem non supersint, tunc ad similitudinem aliarum rerum in totam fraternitatem dominium earum cedere, ut sit apertissimus in omnibus tractatus et non per differentiam personarum vel rerum vacillare noscatur. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14pr.: Imperator Justinianus Lege duodecim tabularum bene romano generi prospectum est, quae unam consonantiam tam in maribus quam in feminis legitimis et in eorum successionibus nec non libertis observandam esse existimavit, nullo discrimine in successionibus habito , cum natura utrumque corpus edidit, ut maneat suis vicibus immortale et alterum alterius auxilio egeat, ut uno semoto et alterum corrumpatur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.1: Imperator Justinianus Sed posteritas, dum nimia utitur subtilitate, non piam induxit differentiam, sicut iulius paulus in ipso principio libri singularis, quem ad senatus consultum tertullianum fecit, apertissime docuit. [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.2: Imperator Justinianus Qui enim ferendum est ab intestato successionibus suas quidem filias ad similitudinem masculae subolis in parentis vocari successionem et iterum germanas iure consanguinitatis eandem sibi vindicare praerogativam, deinceps autem legitimas feminarum personas, si iura consanguinitatis non possident, a successione legitima repelli, cum maribus eadem successio pateat? [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.3: Imperator Justinianus Quare enim patris soror non ad successionem filii fratris sui una cum masculis vocatur, sed aliud ius in amita, aliud in patruis observatur? vel qua ratione fratris filius ad successionem patrui vocatur, germana autem eius ab eadem successione recluditur? [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.4: Imperator Justinianus Huiusmodi itaque legis antiquae reverentiam et nos anteponi novitati legis censemus et sancimus omnes legitimas personas, id est per virilem sexum descendentes , sive masculini sive feminini generis sint, simili modo ad iura successionis legitimae ad successionem intestatorum vocari secundum gradus sui praerogativam non ideo excludendas, quia consanguinitatis iura secundum germanae observationem non habent. [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.5: Imperator Justinianus Cum enim unius sanguinis iura remanent per virilem sexum incorrupta, quare naturae offendimus et legitimo iuri derogamus? cum et aliam maximam iniuriam res in se continet plerisque quasi vulnus intestinum incognitum. cum enim ad earum mulierum successionem masculi iure agnationis vocantur, quis patiatur earum quidem hereditatem ad eos legitimo iure deferri, ipsas vero neque invicem sibi neque masculis posse eodem iure succedere, sed propter hoc solum puniri, quod feminae natae sunt, et paterno vitio ( si hoc vitium est) prolem innocentem gravari? [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.6: Imperator Justinianus ( 1) in his igitur casibus legem duodecim tabularum sequentes et novum ius novissimo iure corrigentes etiam unum gradum pietatis intuitu transferri ab iure cognationis in legitimam volumus successionem, ut non solum fratris filius et filia secundum quod iam definivimus ad successionem patrui sui vocentur, sed etiam germanae consanguineae vel sororis uterinae filius et filia soli et non deinceps personae una cum his ad iura avunculi sui perveniant, et mortuo eo, qui patruus quidem est fratris sui filiis, avunculus autem sororis suae suboli, simili modo ab utroque latere succedatur, tamquam si omnes legitimo iure veniant, scilicet ubi frater et soror superstites non sunt. his etenim personis praecedentibus et hereditatem admittentibus ceteri gradus remanent penitus semoti. [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.7: Imperator Justinianus Illo procul dubio observando, ut successio non ad stirpes, sed in capita dividatur et is gradus in ordinem legitimum transferatur: ceteris omnibus successionibus secundum ius usque ad praesens tempus observatum in suo statu manentibus. [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.14.8: Imperator Justinianus Si qui autem casus iam evenerunt, secundum quod pristina iura volebant, eorum fiat distributio. [a 531 d. v k. dec. post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.58.15pr.: Imperator Justinianus Meminimus antea divinam promulgasse constitutionem, per quam ad vestigia legis duodecim tabularum totam progeniem ex legitima subole descendentem sive masculinam sive femininam legitimo iure hereditatem adipisci sanximus, ut, quemadmodum ipsis a legitimis succeditur, ita et ipsae legitimarum personarum amplectantur successionem. * iust. a. iohanni pp. * [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.1: Imperator Justinianus In qua constitutione unum gradum ex cognatis in ius legitimum reduximus, id est germanae filios et filias et sororis uterinae filios ac filias: quam constitutionem in suo robore permanere censemus, cum et in nostris institutionibus tenor eius a nobis relatus est. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.1a: Imperator Justinianus Sed subtiliore tractatu habito necessarium duximus, et si quid ex praetoria iurisdictione frugi inventum est, et hoc cum perfectissima definitione posito nostras leges ampliari. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.1b: Imperator Justinianus Cum igitur praetor filium emancipatum, licet subtili iure capite fuerat deminutus, attamen in patris successione sine ulla deminutione vocare manifestissimus est, non eodem autem iure ad fratrum suorum successionem ab eo vocabatur, sed nec filii eius iure legitimo suis patruis succedebant, necessarium duximus hoc primum corrigere et legem anastasianam iusto incremento perfectam ostendere, ut emancipatus filius et filia non solum in paternis bonis ad suorum similitudinem succedant, sed etiam in fratrum vel sororum suarum successione, sive omnes emancipati sint sive permixti sui cum emancipatis, aequo iure invicem sibi succedant et non secundum legem anastasianam parte aliqua deminuta. et haec quidem de fi liis emancipatis sancire bellissimum nobis visum est. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.2: Imperator Justinianus Sed nec fratrem vel sororem uterinos concedimus in cognationis loco relinqui. cum enim tam proximo gradu sunt, merito eos sine ulla differentia, tamquam si consanguinei fuerant, cum legitimis fratribus et sororibus vocandos esse sancimus, ut secundo gradu constituti et legitima successione digni reperti aliis omnibus , qui sunt ulterioris gradus, licet legitimi sint, praecellant. et haec quidem de secundi gradus successione satis abundeque nobis cum summa utilitate disposita sunt. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.3: Imperator Justinianus Cum autem tertio gradui ex transversa linea fuerit locus, ubi patruis et filiis fratrum et sororum locum antiquitas dedicavit, una cum illis tam emancipati fratris quam emancipatae sororis filium tantummodo et filiam, sive emancipatos sive suos patribus constitutos, et neminem alium ulterius, nec non fratris uterini et sororis germanae vel uterinae filium et filiam tantummodo ex legitima linea invicem vocari censemus, sicut iam sanximus, ut omnes, qui vel ab antiquo iure vel a nostra liberalitate in legitimorum quidem positi sunt praerogativa, eodem autem tertio gradu sunt, simili iure vocentur. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.3a: Imperator Justinianus Successionis videlicet iure et in hac parte servando, ut, si qui ex secundo gradu vocati renuntiaverint hereditati et noluerint eam adire nullusque alius sit in secundo gradu, qui succedere et potest et vult, tunc hi, quos praesenti lege enumeravimus ex tertio gradu, in locum recusantium succedant. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.3b: Imperator Justinianus Illo etiam observando, ut successio non ad stirpes, sed in capita dividatur: ceteris omnibus successionibus secundum ius usque ad praesens tempus observatum procedentibus et nullo ex cognatis supra memoratos gradus ad iuris agnaticii formam redigendo, sed suum ordinem suamque proximitatem tenente incorruptam. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.4: Imperator Justinianus Quas autem personas ex iure cognationis in legitimas successiones transveximus, eas et tutelae gravamini vicissim supponimus, scilicet si et masculi sint et perfectae aetatis secundum nostrae constitutionis tenorem, ut non solum lucrum sentiant, sed etiam gravamini subiugentur. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.58.15.5: Imperator Justinianus Si qui autem casus iam evenerunt et per iudicialem sententiam vel amicalem transactionem sopiti sunt, nullam sentiant ex hac lege retractationem. [a 534 d. id. oct. constantinopoli dn. iustiniano a. pp. iiii et paulino vc. conss.]
CJ.6.59.0. Communia de successionibus.
CJ.6.59.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Scire debuisti fratre emancipato potiorem eam quae in familia mansit in alterius emancipati bonis non haberi, sed eos pariter, si sollemniter petierint bonorum possessionem, succedere. * diocl. et maxim. aa. et cc. varianae. * [a 294 s. xv k. iun. sirmi cc. conss.]
CJ.6.59.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si pater tuus propiori sobrino tuo agnato constituto et intestato defuncto iure civili adita hereditate, vel hoc ab initio non interveniente sive capitis deminutione perempto sollemniter bonorum possessione admissa successit ac tibi patris tui quaesita hereditas est, adire praesidem provinciae debes ac tutorem eius de tutela convenire. * diocl. et maxim. aa. et cc. apollinario. * [a 293 d. xiiii k. iun. veronae aa. conss.]
CJ.6.59.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Vitrico privigni successionem intestati civili vel honorario iure non deberi certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. ulpianae. * [a 294 s. xv k. mart. sirmi cc. conss.]
CJ.6.59.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Servus successores habere non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio asterio. * [a 294 d. non. april. cc. conss.]
CJ.6.59.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Amitae, cui successisse filios suos proponis, hereditatem tuo nomine non recte petis. * diocl. et maxim. aa. et cc. iustinae. * [a 294 s. xii k. mart. cc. conss.]
CJ.6.59.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sed quoniam hos etiam intestatos diem functos adseveras, si quidem hi, quos privignos eiusdem amitae dicis, eorum consanguinei fuerint fratres, tam agnationis quam cognationis iure secundo gradu constitutos tibi praeferri non ambigitur. nam si amitini tui alio etiam patre nati numquam eorum matri privigni sunt, admisisse te bonorum possessionem probans eorum vindica successionem. [a 294 s. xii k. mart. cc. conss.]
CJ.6.59.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Avunculo priori, qui est in tertio gradu, quam consobrino, qui sequentem occupat , deferri successionem intestati certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. publiciano. * [a 294 suppos. k. oct. cc. conss.]
CJ.6.59.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Adfinitatis iure nulla successio promittitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. nicolao. * [a 294 d. prid. non. oct. cc. conss.]
CJ.6.59.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Antequam scriptus cuiuscumque portionis capax repudiet hereditatem vel alia ratione quaerendae facultatem amittat, ei qui testamentum reliquit intestato nemo succedit. igitur perspicis, quod testamentariae successionis spe durante intestati bona defuncti non recte vindicentur. * diocl. et maxim. aa. et cc. .Tae. * [a 294 s. vi id. mart. retiariae cc. conss.]
CJ.6.59.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ancillae dominus liberi hominis, cum quo contubernium haec habuit, per hanc commixtionem successionem vindicare non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. sopatro. * [a 294 s. xv k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.6.59.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nutritoribus hoc nomine nec civili nec honorario iure defertur hereditas. * diocl. et maxim. aa. et cc. danuvio. * [a 294 s. vi k. ian. cc. conss.]
CJ.6.59.11pr.: Imperator Justinianus Sancimus, quemadmodum de his rebus, quae liberis in sacris constitutis ex occasione maritali adquisitae sunt, certus ordo destinatus est, ut, si quis ex his ab hac luce fuerit subtractus, pars eius, quam lucratus est, ad eius liberos vel nepotes vel pronepotes concedat, quibus non extantibus ad fratres suos ex eodem matrimonio progenitos vel, si etiam non supersint, ad fratres ex aliis nuptiis procreatos, cumque nemo eorum fuerit relictus, tunc ad patrem perveniat: ita et de his, quae materna linea per quascumque occasiones vel inter vivos vel per ultimas dispositiones vel ab intestato descendunt, similis ordo servetur, primo in filii vel filiae successione posteritate eius vocanda eaque non inventa frater no consortio eiusdem vel alieni matrimonii secundum praedictum ordinem arcessito , tunc ad ultimum locum pater a legibus conclametur et sui filii non gratam hereditatem relictam, sed triste lucrum sibi lugeat adquisitum. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.6.59.11.1: Imperator Justinianus In omnibus videlicet casibus, in superstite subole liberorum et fratribus adhuc viventibus, qui ad hereditatem defuncti patrem antecedunt, usu fructu rerum, quarum dominium ad eos pervenit, apud parentes remansuro. [a 529 d. xv k. oct. chalcedone decio vc. cons.]
CJ.6.60.0. De bonis maternis et materni generis.
CJ.6.60.1pr.: Imperator Constantinus Res, quae ex matris successione fuerint ad filios devolutae, ita sint in parentum potestate, ut fruendi dumtaxat habeant facultatem, dominio videlicet earum ad liberos pertinente. * const. a. conss. praett. tribb. plebis senatui salutem. * [a 319 d. xv k. aug. aquileia. recitata apud vettium rufinum pu. in senatu non. sept. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.6.60.1.1: Imperator Constantinus Parentes autem, penes quos maternarum rerum utendi fruendique tantum potestas est, omnem debent tuendae rei diligentiam adhibere et quod iure filiis debetur in examine per se vel per procuratorem poscere et sumptus ex fructibus impigre facere et litem inferentibus resistere atque ita omnia agere, tamquam solidum perfectumque dominium et personam gerant legitimam, ita ut, si quando rem alienare voluerint, emptor vel is cui res donatur observet, ne quam partem earum rerum, quas alienari prohibitum est, sciens accipiat vel ignorans. [a 319 d. xv k. aug. aquileia. recitata apud vettium rufinum pu. in senatu non. sept. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.6.60.1.2: Imperator Constantinus Docere enim pater debet proprii iuris eam rem esse, quam donat aut distrahit: et emptori, si velit, fideiussorem licebit accipere, quia nullam poterit praescriptionem opponere filiis quandoque rem suam vindicantibus. [a 319 d. xv k. aug. aquileia. recitata apud vettium rufinum pu. in senatu non. sept. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.6.60.2: Imperatores Arcadius, Honorius Quidquid avus avia, proavus proavia ex materna linea venientes nepoti nepti pronepoti pronepti testamento fideicommisso legato donatione vel alio quolibet titulo largitionis vel etiam intestati successione contulerint, pater filio filiaeve integra illibataque custodiat, ut vendere donare relinquere alteri obligare, sicut nec materna bona, non possit usu fructu dumtaxat ad eum pertinente, ita ut , quemadmodum ipse super his licentiam totius potestatis amittit, defuncto eo filio filiaeve praecipua computentur nec ab illis, qui ex patre sunt coheredes, vindicentur. * arcad. et honor. aa. florentino pu. * [a 395 d. id. oct. mediolani olybrio et probino conss.]
CJ.6.60.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si viva matre emancipati sunt filii et postea mater decesserit, quoniam omni commodo destituitur pater nec retinet usum fructum, viriles ei inter filios, sive unus seu plures sunt, usus fructus tribuimus portiones. * theodos. et valentin. aa. ad senatum urb. romae. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si vero mulier moriens alios ex filiis emancipatos a patre, alios in patria potestate dimiserit, in casu dispari utitur maritus defunctae beneficio, quod casui utrique praescripsimus, id est circa eorum quidem portionem, quos adhuc in sacris retinet, usum fructum ex legum auctoritate retinebit et praemium delatae, cum volet, emancipationis accipiet, in eorum vero parte, quos exisse de potestate viva matre constiterit, usum fructum virilis inter eos portinnis secundum praescripta percipiet. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus In nepotibus etiam vel neptibus hoc observandum esse censemus, ut maritus, qui uxore mortua, non extantibus filiis, cum solis nepotibus vel neptibus ex hac lege ad emolumentum vocandus est, si unus vel una pluresve nepotes ex filio uno vel pluribus, qui in potestate defecerunt, procreati sunt, hoc iure utatur, quod de filiis constitutum est. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.2a: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nam licet hoc novum praesens lex constituat in nepotes, non est tamen ab re, ut in hoc casu deteriores esse nepotibus filii non sinantur. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.2b: Imperatores Theodosius, Valentinianus Habeat igitur avus veniens cum nepotibus in potestate durantibus usum fructum bonorum omnium, quae ex defunctae aviae successione delata sunt. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.2c: Imperatores Theodosius, Valentinianus Cum vero his quoque libertatem emancipatione largitur, similiter et ab ipsis, sicut de filiis constitutum est, praemium manumissionis accipiat, vel si ex pluribus alteros manumittit alteros retinet, ex parte manumissorum legitimum praemium, ex parte vero in potestate manentium retineat usum fructum. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod si nepotes sint neptesve aut ex emancipato filio aut ex filia procreati aut ab ipso avia vivente sacris dimissis idem avus virilis cum ipsis portionis habeat usum fructum. si vero ex nepotibus neptibusve tempore, quo in aviae successionem vocantur, alii in avi sunt potestate, id est mariti defunctae, alii sui iuris sint, circa personam quidem eorum, qui in potestate consistunt, et in usu fructu consequendo et in emancipationis praemio conquirendo ratio supra dicta servetur: in his vero, qui sui iuris sunt, facultas capiendi usus fructus virilis inter eos portionis habeatur. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.3.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Eadem autem et de pronepotibus sexus utriusque sancimus, manente definitione, quae de singulis sancita est, si filii sint pariter ac nepotes. [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.60.4pr.: Imperator Leo Omnem ambiguitatis confusionem amputantes hac liquida et compendiosa lege sancimus circa usum fructum maternarum rerum nullam esse differentiam, sive in priore matrimonio pater, ex quo filios habuit, permanere voluerit sive novercam filiis superduxerit: legibus, quae de maternis bonis latae sunt, suam habentibus firmitatem. * leo a. callicrati pp. per illyricum. * [a 468 d. k. sept. anthemio a. ii cons.]
CJ.6.60.4.1: Imperator Leo Patres igitur usum fructum maternarum rerum, etiamsi ad secundas migraverint nuptias, sine dubio habere debebunt: nec ullam filiis vel quibuslibet ex persona eorum contra patres improbam vocem accusationemque posse competere. [a 468 d. k. sept. anthemio a. ii cons.]
CJ.6.61.0. De bonis, quae liberis in potestate constitutis ex matrimonio vel aliter adquiruntur, et eorum administratione.
CJ.6.61.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Cum venerandae leges vetuerint patribus iure potestatis adquiri, quidquid eorum filiis avus avia proavus proavia a linea materna venientes quocumque titulo contulissent, hoc quoque convenit observari, ut, quidquid vel uxor marito non emancipato vel maritus uxori in potestate positae quocumque titulo vel iure contulerit seu transmiserit, hoc patri nullatenus adquiratur: atque ideo in eius tantum , cui delatum est, iure durabit. * theodos. et valentin. aa. ad senatum. * [a 426 d. viii id. nov. ravennae theodosio xii et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.6.61.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Constitutionis novae capitulum clariore interpretatione sancimus, ut, quae per filios nepotes pronepotes itemque filias neptes proneptes, quamvis in potestate sint, minime adquiri decrevimus a marito vel uxore quocumque titulo collata sive ultima voluntate transmissa, nullus ad id quoque pertinere existimet, quod ab ipso parente datum vel ante nuptias donationis causa pro una ex memoratis personis praestitum fuerat, ut minime ad eum, si casus tulerit, revertatur ( prospiciendum est enim, ne hac iniecta formidine parentum circa liberos munificentia retardetur) : sed ut his potestatis iure ad parentes reversis cetera, quae ex substantia speciali coniugis ad superstitem devenerunt, quamvis idem in sacris sit , fructu tamen solo atque usu parentibus deputato, dominium ei qui a coniuge vel quae meruit reservetur, parente pro emancipationis etiam beneficio, si voluerit , sicut in maternis rebus vel quae per eanden lineam veniunt, praemium habituro. * theodos. et valentin. aa. hierio pp. * [a 428 d. x k. mart. felice et tauro conss.]
CJ.6.61.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod scitis prioribus continetur nec a filia quae in potestate est donationem ante nuptias patri nec a filio dotem adquiri, eo addito confirmamus, ut, defunctis his adhuc in potestate patris, si liberis extantibus moriantur, ad liberos eorum eaedem res iure hereditatis, non ad patres iure peculii transmittantur nec per nepotes avo videlicet adquirendae. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. vii id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss. ]
CJ.6.61.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sin autem idem nepos superstitibus tam patre quam avo paterno diem suum sine liberis obierit, eorum dominium, quae ad ipsum ex matre vel ab eius linea pervenerunt, non ad avum, sed ad patrem eius perveniat: usu fructu videlicet et in huiusmodi casibus avo, dum supererit, servando. [a 439 d. vii id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss. ]
CJ.6.61.4pr.: Imperatores Leo, Anthemius Quaecumque res ad filium vel filiam, nepotes sive pronepotes utriusque sexus in potestate constitutos ex priore vel secundo aut tertio seu coniugio numerosiore pervenerint ex dote vel quacumque donatione seu hereditate legato vel fideicommisso, earum usque in diem vitae suae pater vel avus vel proavus usum fructum habeant: easdem res quocumque modo alienandi vel pignoris seu hypothecae iure obligandi facultate eis penitus interdicta, dominio videlicet earum ad filios et nepotes sive pronepotes utriusque sexus permanente, etiamsi ex eodem matrimonio procreati non sint, ex quo eaedem res ad parentes eorum, qui quaeve in potestate sunt, fuerint devolutae. * leo et anthem. aa. erythrio pp. * [a 472 d. v k. mart. marciano cons.]
CJ.6.61.4.1: Imperatores Leo, Anthemius Eo videlicet observando, ut morientium fratrum sororumve portiones, qui quaeve ex eodem matrimonio progeniti vel progenitae sunt, primo quidem ad liberos eorum , ut dictum est, si tamen fuerint, deinde his non extantibus ad superstites tantummodo fratres vel sorores eorum perveniant aut ad superstitem, si ex isdem fratribus sive sororibus unus unave remanserit. [a 472 d. v k. mart. marciano cons.]
CJ.6.61.4.2: Imperatores Leo, Anthemius Omnibus autem, qui ex eodem coniugio fuerint procreati, defunctis tunc demum ad eos, qui ex alio matrimonio sunt editi, easdem res pro virili parte venire statuimus: nullo autem ex memoratis personis existente parentes eorum eas percipere. [a 472 d. v k. mart. marciano cons.]
CJ.6.61.4.3: Imperatores Leo, Anthemius Parentibus vero, quorum sub potestate sunt, usum fructum dumtaxat habituris memoratas res iure potestatis alienandi vel obligandi licentiam denegamus, non prohibendis isdem liberis, quandoque sui iuris fuerint, nulla temporali praescriptione obsistente easdem res omnibus modis vindicare, nisi forte, postquam potestate parentium eos contigerit liberari, tantum temporis effluxerit, ut ex continua et inconcussa tenentis possessione eorum excludatur intentio. [a 472 d. v k. mart. marciano cons.]
CJ.6.61.5pr.: Imperatores Leo, Anthemius Non sine ratione de negotio, quod inter matrem familias, cuius vestra suggestio meminit, et germanum eius vertitur, magnitudo tua diversis legibus ex utraque parte prolatis nostram credidit consulendam esse clementiam, cum mulier diversis iuris lectionibus idem intellegi maritum et sponsum niteretur probare, germanus mariti nomen illi soli, qui nuptias contraxerit, recitatione constitutionis divorum retro principum theodosii et valentiniani, qua cavetur, quidquid maritus vel uxor in potestate constituti invicem sibi reliquerint, non patri adquiri, sed ad eorum ius pertinere, imponere. * leo et anthem. aa. nepoti mag. mil. dalmatiae. * [a 473 d.K.Iun.Leone a.V.Cons.]
CJ.6.61.5.1: Imperatores Leo, Anthemius Quamvis ergo significatione nominis maritus vel uxor post coeptum matrimonium intellegatur, ex quo videlicet inducta est dubietas, attamen, quia consequens est ambiguas atque legum diversis interpretationibus titubantes causas benigne atque naturalis iuris moderamine temperare, non piget nos in praesenti quoque negotio, de quo sublimitas tua suggessit, aequitati convenientem iuliani tantae existimationis viri atque disertissimi iuris periti opinionem sequi. qui cum de dotali praedio tractatu proposito idem ius tam de uxore quam de sponsa observare arbitratus sit, licet lex iulia de uxore tantum loquatur: qua ratione tam spons aliciam donationem quam hereditatem, quam memoratus sponsus suam sponsam lucrari voluit, non adquiri patri, sed ad eam pervenire benignum esse perspeximus. [a 473 d.K.Iun.Leone a.V.Cons.]
CJ.6.61.6pr.: Imperator Justinianus Cum oportet similem providentiam tam patribus quam liberis deferri, invenimus autem in veteris iuris observatione multas esse res, quae extrinsecus ad filios familias veniunt et minime patribus adquiruntur, quemadmodum in maternis bonis vel quae ex maritali lucro ad eos perveniunt, ita et in his, quae ex aliis causis filiis familias adquiruntur, certam introducimus definitionem. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.1: Imperator Justinianus Si quis itaque filius familias vel patris sui vel avi vel proavi in potestate constitutus aliquid sibi adquisierit non ex eius substantia, cuius in potestate sit, sed ab aliis quibuscumque causis, quae ex liberalitate fortunae vel laboribus suis ad eum perveniant, ea suis parentibus non in plenum, sicut antea erat sancitum, sed usque ad solum usum fructum adquirat, et eorum usus fructus quidem apud patrem vel avum vel proavum, quorum in sacris sit constitutus, permaneat, dominium autem filiis familias inhaereat ad exemplum tam maternarum quam ex nuptialibus causis filiis familias adquisitarum rerum. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.1a: Imperator Justinianus Sic etenim et parenti nihil derogabitur usum fructum rerum possidenti et filii non lugebunt, quae ex suis laboribus sibi possessa sunt, ad alios transferenda adspicientes vel extraneos vel ad fratres suos, quod etiam gravius multis esse videtur. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.1b: Imperator Justinianus Exceptis castrensibus peculiis, quorum nec usum fructum patrem vel avum vel proavum habere veteres leges concedunt: in his enim nihil novamus, sed vetera iura intacta servamus. eodem observando etiam in his peculiis, quae quasi castrensia peculia ad instar castrensis peculii accesserunt. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.1c: Imperator Justinianus Sub hac tamen definitione hunc legis articulum inducimus, ut in successione quidem earum rerum, quae extrinsecus filiis familias adquiruntur, iura eadem observentur, quae in maternis et nuptialibus rebus statuta sunt. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.2: Imperator Justinianus Non autem hypothecam filii familias adversus res patris viventis adhuc seu iam mortui sperare audeant nec ratiocinia eis super administratione inferre, sed tantummodo alienatione vel hypotheca suo nomine patribus denegata rerum, habeat parens plenissimam potestatem uti fruique his rebus, quae per filios familias secundum praedictum modum adquiruntur. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.2a: Imperator Justinianus Et gubernatio earum sit penitus impunita et nullo modo audeat filius familias vel filia vel deinceps personae vetare eum, cuius in potestate sunt, easdem res tenere aut quomodo voluerit gubernare, vel si hoc fecerint, patria potestas in eos exercenda est: sed habeat pater vel aliae personae, quae superius enumeratae sunt, plenissimam potestatem uti frui gubernareque res praedicto modo adquisitas. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.2b: Imperator Justinianus Et si quid ex usu earum pater avus vel proavus collegerit, habeat licentiam quemadmodum cupit hoc disponere et in alios heredes transmittere, vel si ex earum rerum fructibus res mobiles vel immobiles vel se moventes comparaverit, eas etiam quomodo voluerit habeat et transmittat et in alios transferat sive extraneos sive liberos suos seu quamlibet personam. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.2c: Imperator Justinianus Sin autem res sibi memorato modo adquisitas parens noluerit tenere, sed apud filium vel filiam vel deinceps personas reliquerit, nullam post obitum eius licentiam habeant heredes alii patris avi vel proavi eundem usum vel quod ex hoc ad filios familias pervenit utpote patri debitum sibi vindicare, sed quasi diurna donatione in filium celebranda, qui usum fructum detinuit, quem patrem habere oportuerat, ita causa intellegatur et eundem usum fructum post obitum patris ipse lucretur, parente ius exactionis quasi sibi debitae a filio, qui usum fructum consensu eius possidebat, suae posteritati vel successioni minime transmittente, quatenus in omni pace inter se successio eius permaneat nec altercationis cuiu sdam maxime inter fratres oriatur occasio. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.3: Imperator Justinianus Cum autem constantiniana lege cautum erat, si filii familias ab his, qui eos in potestate habent, nexu paterno per emancipationem liberentur, debere patrem tertiam partem bonorum, quae adquiri non solent, quasi remunerationis gratia a filio accipere vel retinere, et ex hac causa iterum pars non minima substantiae liberorum adimebatur, sancimus huiusmodi casu interveniente et emancipatione liberis imposita non tertiam partem dominii rerum minime adquisitarum, sed dimidiam usus fructus apud maiores qui emancipationem donant residere: exceptis et in hoc casu castrensibus et quasi castrensibus tantummodo peculiis, quibus nihil nec ex hac causa diminuitur. sic enim nec liberis cuiuscumque sexus aliquid dominii auferetur et patribus amplioris patrimonii usus fructus adsignabitur. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.3a: Imperator Justinianus Hoc obtinente et si in emancipatione sibi parentes hoc minime servaverint: sed nisi specialiter vel in emancipatione huic praemio renuntiaverint vel donatione facta sese et ab huiusmodi beneficio alienaverint et in liberos hoc transtulerint, manere ad eos etiam tacentes ius et beneficium usus fructus retinendi, ut post obitum eorum et usus fructus in omnibus memoratis causis ad eos perveniat, quorum dominium est, scilicet secundum, quod iam diximus, in successionibus eorum omnibus servandis, quae de maternis et nuptialibus bonis consultissimis legibus definita sunt. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.6.4: Imperator Justinianus Sed cum tacitas hypothecas tam veteres leges in quibusdam certis casibus introduxerunt quam nos in maternis ceterisque, quas servare necesse est, et dubitabatur, ex quo hypothecas competere oportet, utrumne ab initio an ex eo tempore, ex quo male aliquid gestum est, compendiosa narratione interpretamur initium gerendae vel deserendae administrationis vel observationis esse spectandum et non tempus, ex quo male aliquid fuerit gestum. [a 529 recitata septimo miliario in novo consistorio palatii dn.Iustiniani. d.Iii k. nov. decio vc. cons. ]
CJ.6.61.7pr.: Imperator Justinianus Cum multa privilegia imperialibus donationibus iam praestita sunt, dignum incrementum et his offerre nostra dignata est clementia. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. proposit. xii k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.61.7.1: Imperator Justinianus Si quis igitur a serenissimo principe vel a piissima augusta sive masculus sive femina donationem sit consecutus vel consecuta sive mobilium sive immobilium seu se moventium rerum, in filiis familias tamen constitutus vel constituta, habeat huiusmodi res omni adquisitione absolutas et nemini eas adquirat neque earum usum fructum pater vel avus vel proavus sibi vindicet, sed ad similitudinem castrensis peculii omnem facultatem in eas filii vel filiae familias habeant. [a 530 d. proposit. xii k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.61.7.2: Imperator Justinianus Ut enim imperialis fortuna omnes supereminet alias, ita oportet et principales liberalitates culmen habere praecipuum. [a 530 d. proposit. xii k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.6.61.8pr.: Imperator Justinianus Cum non solum in maternis rebus, quae filiis familias deferuntur, sed etiam de aliis omnibus, quae adquisitionem effugiunt, et maxime post novellam nostri numinis legem, quae omnia, quae extrinsecus ad filios familias perveniunt et non ex paterna substantia, non esse adquirenda patribus statuit nisi tantummodo ad usum fructum, variae altercationes exortae sunt et varios eventus variosque continent tractatus et semper in iudiciis versantur, necesse est utiliter et apertissime omnia dirimere. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque in omnibus rebus, quae fugiunt quidem dominii adquisitionem, sed usus fructus tantummodo patri offertur vel aliis parentibus a filio familias cuiuscumque gradus vel sexus, sive pater adire filium familias integrae aetatis compellit et ille reclamandum existimat, sive filius familias adire cupit et pater in contrarium inclinat, liberam habere licentiam et patrem ipsum sibi adire hereditatem recusante filio et omne sive damnum sive lucrum in suam habere fortunam, nullo ex hoc praeiudicio filio generando: sive e contrario patre recusante filius adire hereditatem voluerit, nullam adquisitionem nec usum fructum patri offerri, sed ipsum filium sibi imputare, si quid ex hoc contigerit: nulla actione neque contra patrem danda, ubi adversus eius voluntatem filius hereditatem vel legatum vel fideicommissum vel aliud quidquid ex quocumque titulo sive donat ionis sive contractus sibi adquirere maluerit, neque adversus filium simili modo actione extendenda, ubi recusante eo pater sua auctoritate haec sibi vindicet, huiusmodi aditionis tramite ex praesenti lege patri competente. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.1a: Imperator Justinianus Sed habeat et pater omnem licentiam et actiones movere et ab aliis pulsari, ubi ad eum totum commodum pervenit, et filius simili modo in agendo et pulsando solus habeat et detrimentum et commodum, necessitate per officium patri imponenda tantummodo filio consentire vel agenti vel fugienti, ne iudicium sine patria voluntate videatur consistere. et haec quidem, si plenae aetatis filius est, qui paternam voluntatem sequi non patitur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.1b: Imperator Justinianus Sin autem in secunda aetate adhuc filius est et hereditate ei delata pater consentire adeunti hereditatem noluerit vel patre volente ipse reclamaverit, si quidem recusaverit filius, licentiam damus patri simili modo hereditatem adire et eam pleno iure habere, his omnibus quae superius diximus locum habentibus. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.1c: Imperator Justinianus Sin autem patre recusante filius adire maluerit, damus quidem licentiam ei hoc facere, patre autem nolente res filii gubernare propter causae necessitatem habeat facultatem filius adire competentem iudicem et ex eo petere curatorem hereditati dari, per quem gubernatio rerum in eum delatarum procedat: in utroque casu in integrum restitutionis auxilio minime ei denegando. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.2: Imperator Justinianus Similique modo et in milite filio familias, qui recusaverit aditionem hereditatis, quae ei ex castrensibus occasionibus perveniat, patri danda licentia adire hereditatem, ut ad ipsum perveniat pleno iure tam per usum fructum quam per dominium eandem hereditatem possessurum, quasi ipse pater ab initio fuisset heres institutus: eo videlicet subiacente omnibus oneribus hereditariis et omnia commoda habituro et ad filium nullo periculo redundante, et haec quidem in his casibus observanda sunt, quibus discordia inter patrem et filium vertitur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.3: Imperator Justinianus Ubi autem in unum voluntas eorum concurrit, et pater usum fructum et filius habeat proprietatem, et in agentibus et in fugientibus pater quidem suscipiat actiones et moveat, cuiuscumque aetatis filius inveniatur, adhibeatur autem etiam filiorum consensus, nisi adhuc in prima sunt aetate constituti vel longe absunt, sumptibus videlicet a patre propter rerum incrementa faciendis. cum enim nuda proprietas apud filium invenitur, ex qua substantia possibile est eum sumptus litis dependere? [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.4: Imperator Justinianus Sin autem aes alienum ex defuncti persona descendit, cum etiam apud veteres haec esse substantia intellegitur, quae post detractum aes alienum supersederit, habeat pater licentiam ex rebus hereditariis primum quidem mobilibus, sin autem non sufficiunt, et immobilibus sufficientem partem filii nomine venumdare, ut ilico reddatur aes alienum et non usurarum onere praegravetur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.4a: Imperator Justinianus Quod si pater hoc facere supersederit, ipse usuras vel ex reditibus vel ex sua substantia omnimodo dare compelletur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.4b: Imperator Justinianus Sin autem legata vel fideicommissa sive annalia sive semel relicta imminent huiusmodi personis, si quidem tales reditus sunt, qui sufficiunt ad annalia legata, pater ex huiusmodi reditibus haec dependere compelletur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.4c: Imperator Justinianus Sin autem non habet substantia sufficientem reditum ad legatorum vel fideicommissorum praestationem vel minime reditus vel alias accessiones contineat, sint tamen res mobiles vel immobiles, steriles quidem, non tamen inutiles, veluti domus in provinciis pretiosae vel ubicumque posita suburbana, ex quibus huiusmodi legata possunt explicari, licentia dabitur patri sufficientem partem eorum similiter filii nomine vendere et satisfacere legatis. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.4d: Imperator Justinianus Hoc procul dubio observando, ut et mancipia ipse usufructuarius aleret et omnia circa usum fructum faceret, quae nullo modo proprietatem possint deteriorem facere, paterna reverentia eum excusante et a ratiociniis et a cautionibus et ab aliis omnibus, quae usufructuarii extranei a legibus exiguntur, secundum nostrae constitutionis tenorem, quam iam super huiusmodi casibus tulimus. ipsum autem filium vel filios vel filias et deinceps alere patri necesse est non propter hereditates, sed propter ipsam naturam et leges, quae et parentibus alendos esse liberos imperaverunt et ipsis liberis parentes, si inopia ex utraque parte vertitur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.5: Imperator Justinianus Sed pater quidem in praedictis tantummodo causis habeat licentiam recte res filiorum familias vendere filii nomine vel, si emptorem non invenerit, supponere, nullo modo licentia concedanda filiis easdem venditiones vel hypothecas retractare: non item licentia parentibus danda extra memoratas causas res, quarum dominium apud eorum posteritatem est, alienare vel pignori vel hypothecae titulo dare, sed si hoc fecerint, scituris, quod necesse est eos in legum laqueos incidere, quibus huiusmodi venditiones vel hypothecae sunt interdictae, exceptis videlicet rebus mobilibus vel immobilibus illis, quae onerosae hereditati sunt vel quocumque modo damnosae, quas sine periculo vendere patri cum paterna pietate licet, ut pretium earum vel in res et causas hereditarias procedat vel filio servetur. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.5a: Imperator Justinianus Filiis autem familias in his dumtaxat casibus, in quibus usus fructus apud parentes constitutus est, donec parentes vivunt, nec testari de isdem rebus permittimus, nec citra voluntatem eorum, quorum in potestatae sunt, ulla licentia concedenda dominium rei ad eos pertinentis alienare vel hypothecae titulo dare vel pignori adsignare. melius enim est coartare iuveniles calores, ne cupidini dediti tristem exitum sentiant, qui eos post dispersum expectat patrimonium. cum enim, sicut dictum est, parentes alere eos secundum leges compelluntur, quare ad venditionem rerum suarum prosilire desiderant? [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.6: Imperator Justinianus Ubi autem puerilis aetas patri licentiam praestat etiam sine consensu filii hereditatem nomine eius adire, si hoc fecerit, damus quidem filio in integrum restitutionem, postquam patria fuerit potestate liberatus vel adoleverit, patrem autem oneribus hereditariis, licet nomine filii adiit, modis omnibus illigamus: quare enim talem hereditatem adiit, qualem nec ipse nunc nec filius idoneam sibi esse existimat? [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.6a: Imperator Justinianus Non autem filio damus licentiam, si in integrum restitutionem petat respuendam esse credens hereditatem, adhuc minoribus curriculis instantibus iterum per aliam restitutionem adire praefatam hereditatem, ne ludibrio leges ei fiant saepius eandem et amplecti et respuere cupienti. si enim quod pater fecit ratum non habuit et propter hoc restitutus est, quomodo ferendus videatur iterum iudicium amplectens, quod et post patris voluntatem contraria adfectione aspernandum esse existimavit? [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.6b: Imperator Justinianus Sin vero pater quidem hereditatem repudiaverit infante filio constituto, ipse autem filius postea vel adhuc in sacris constitutus vel patria potestate liberatus adeundam esse crediderit eandem hereditatem, licentiam damus ei vel, si sui iuris efficiatur, tutoribus vel curatoribus eius hereditatem adire, nullo praeiudicio ex recusatione paterna ei generando: simili modo et in hac parte nulla ei vel tutoribus eius vel curatoribus licentia concedenda contra priorem suam voluntatem in integrum restitutionem petere. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.6c: Imperator Justinianus Quae et in legatis et fideicommissis tam specialibus quam per universitatem relictis et in aliis causis, quas supra enumeravimus, similibusque eis observanda sunt. [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.8.7: Imperator Justinianus In servis autem, qui filiis familias donantur, sive in constante matrimonio sive ab extraneis sub ea condicione, ut statim eos in libertatem producant, nullum impedimentum paterna faciat auctoritas. qualis enim usus fructus potest ei adquiri, qui momentarius esse ostenditur? si enim in ipso momento necesse habet eum et possidere et libertate donare, in talem hominem qualis usus fructus patri potest adquiri? [a 531 d. iiii k. aug. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.6.61.9-11: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CJ.6.62.0. De hereditatibus decurionum naviculariorum cohortalium militum et fabricensium.
CJ.6.62.1: Imperator Constantinus Si quis navicularius sine testamento et liberis vel successoribus defunctus sit, hereditatem eius non ad fiscum, sed ad corpus naviculariorum, ex quo fatali sorte subtractus est, deferri praecipimus. * const. a. mastichiano praef. annonae. * [a 326 pp. xv k..... lastronae constantino a. vii et constantio c. conss.]
CJ.6.62.2: Imperator Constantius Universis tam legionibus quam vexillationibus comitatensibus seu cuneis insinuare debebis, ut cognoscant, cum aliquis fuerit rebus humanis exemptus atque intestatus sine legitimo herede decesserit, ad vexillationem, in qua militaverit, res eiusdem necessario pervenire. * constantius a. bonoso mag. equitum. * [a 347 d. v id. mai. hierapoli rufino et eusebio conss.]
CJ.6.62.3: Imperator Constantius Si quis cohortali condicione gravatus sine testamento vel quolibet successore ultimum diem obierit, successionem eius non ad fiscum, sed ad ceteros cohortales eiusdem provinciae pertinere iubemus. * constantius a. rufino pp. * [a 349 d. v k. ian. limenio et catulino conss.]
CJ.6.62.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Intestatorum curialium bona, si sine herede moriantur, ordinibus patriae eorum adipisci praecipimus. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 429 d. v id. mart. florentio et dionysio conss.]
CJ.6.62.5pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Si quis fabricensis sine liberis vel legitimo herede decesserit non condito testamento, eius bona, cuiuscumque summae sint, ad eos pertinere, qui velut creatores decendentium attinentur, qui fisco pro intercepto respondere coguntur. * theodos. et valentin. aa. aureliano com. rer. privat. * [a 439 d. prid. non. nov. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.6.62.5.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Hoc enim facto contingit, ut et rei publicae ratio salva permaneat et fabricenses collegarum suorum solaciis perfruantur, qui damnis ac detrimentis tenentur obnoxii [a 439 d. prid. non. nov. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]


















Liber septimus
CJ.7.1.0. De vindicta libertate et apud consilium manumissione.
CJ.7.2.0. De testamentaria manumissione.
CJ.7.3.0. De lege fufia caninia tollenda.
CJ.7.4.0. De fideicommissariis libertatibus.
CJ.7.5.0. De dediticia libertate tollenda.
CJ.7.6.0. De latina libertate tollenda et per certos modos in civitatem romanam transfusa.
CJ.7.7.0. De servo communi manumisso.
CJ.7.8.0. De servo pignori dato manumisso.
CJ.7.10.0. De his qui a non domino manumissi sunt.
CJ.7.11.0. Qui manumittere non possunt et ne in fraudem creditorum manumittatur.
CJ.7.12.0. Qui non possunt ad libertatem pervenire.
CJ.7.13.0. Pro quibus causis servi praemium accipiunt libertatem.
CJ.7.14.0. De ingenuis manumissis.
CJ.7.15.0. Communia de manumissionibus.
CJ.7.16.0. De liberali causa.
CJ.7.17.0. De adsertione tollenda.
CJ.7.18.0. Quibus ad libertatem proclamare non licet et de rebus eorum, qui ad libertatem proclamare non prohibentur.
CJ.7.19.0. De ordine cognitionum.
CJ.7.20.0. De collusione detegenda.
CJ.7.21.0. Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur.
CJ.7.22.0. De longi temporis praescriptione, quae pro libertate et non adversus libertatem opponitur.
CJ.7.23.0. De peculio eius qui libertatem meruit.
CJ.7.24.0. De senatus consulto claudiano tollendo.
CJ.7.25.0. De nudo ex iure quiritium tollendo.
CJ.7.26.0. De usucapione pro emptore vel transactione.
CJ.7.27.0. De usucapione pro donato.
CJ.7.28.0. De usucapione pro dote.
CJ.7.29.0. De usucapione pro herede.
CJ.7.30.0. Communia de usucapionibus.
CJ.7.31.0. De usucapione transformanda et de sublata differentia rerum mancipi et nec mancipi.
CJ.7.32.0. De adquirenda et retinenda possessione.
CJ.7.33.0. De praescriptione longi temporis decem vel viginti annorum.
CJ.7.34.0. In quibus causis cessat longi temporis praescriptio.
CJ.7.35.0. Quibus non obiciatur longi temporis praescriptio.
CJ.7.36.0. Adversus creditorem.
CJ.7.37.0. De quadriennii praescriptione.
CJ.7.38.0. Ne rei dominicae vel templorum vindicatio temporis exceptione submoveatur.
CJ.7.39.0. De praescriptione xxx vel xl annorum.
CJ.7.40.0. De annali exceptione italici contractus tollenda et de diversis temporibus et exceptionibus et praescriptionibus et interruptionibus earum.
CJ.7.41.0. De adluvionibus et paludibus et de pascuis ad alium statum translatis.
CJ.7.42.0. De sententiis praefectorum praetorio.
CJ.7.43.0. Quomodo et quando iudex sententiam proferre debet praesentibus partibus vel una absente.
CJ.7.44.0. De sententiis ex periculo recitandis.
CJ.7.45.0. De sententiis et interlocutionibus omnium iudicum.
CJ.7.46.0. De sententia, quae sine certa quantitate prolata est.
CJ.7.47.0. De sententiis, quae pro eo quod interest proferuntur.
CJ.7.48.0. Si non a competenti iudice iudicatum esse dicatur.
CJ.7.49.0. De poena iudicis, qui male iudicavit, vel eius, qui iudicem vel adversarium corrumpere curavit.
CJ.7.50.0. Sententiam rescindi non posse.
CJ.7.51.0. De fructibus et litis expensis.
CJ.7.52.0. De re iudicata.
CJ.7.53.0. De exsecutione rei iudicatae.
CJ.7.54.0. De usuris rei iudicatae.
CJ.7.55.0. Si plures una sententia condemnati sunt.
CJ.7.56.0. Quibus res iudicata non nocet.
CJ.7.57.0. Comminationes epistulas programmata subscriptiones auctoritatem rei iudicatae non habere.
CJ.7.58.0. Si ex falsis instrumentis vel testimoniis iudicatum erit.
CJ.7.59.0. De confessis.
CJ.7.60.0. Inter alios acta vel iudicata aliis non nocere.
CJ.7.61.0. De relationibus.
CJ.7.62.0. De appellationibus et consultationibus.
CJ.7.63.0. De temporibus et reparationibus appellationum seu consultationum.
CJ.7.64.0. Quando provocare necesse non est.
CJ.7.65.0. Quorum appellationes non recipiantur.
CJ.7.66.0. Si pendente appellatione mors intervenerit.
CJ.7.67.0. De his qui per metum iudicis non appellaverunt.
CJ.7.68.0. Si unus ex pluribus appellaverit.
CJ.7.69.0. Si de momentaria possessione fuerit appellatum.
CJ.7.70.0. Ne liceat in una eademque causa tertio provocare vel post duas sententias iudicum, quas definitio praefectorum roboraverit, eas retractare.
CJ.7.71.0. Qui bonis cedere possunt.
CJ.7.72.0. De bonis auctoritate iudicis possidendis seu venumdandis et de separationibus.
CJ.7.73.0. De privilegio fisci.
CJ.7.74.0. De privilegio dotis.
CJ.7.75.0. De revocandis his quae per fraudem alienata sunt.

















CJ.7.1.0. De vindicta libertate et apud consilium manumissione.
CJ.7.1.1: Imperator Antoninus Eorum, qui apud consilium manumittuntur, post causam ab iudicibus probatam et manumissionem secutam non solet status in dubium vocari, si dicantur falsa demonstratione liberati. * ant. a. tertio. * [a 211 pp. non. oct. gentiano et basso conss.] CJ.7.1.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nihil civitati romanae semel praestitae vel addere vel detrahere secundam manumissionem potuisse certissimum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. sallustio. * [a 293 d. prid. k. mai aa. conss.]
CJ.7.1.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec mulierem per maritum nec alium per procuratorem vindicta manumittere posse non est ambigui iuris. * diocl. et maxim. aa. et cc. attiae. * []
CJ.7.1.4: Imperator Constantinus Apud consilium nostrum vel apud consules praetores praesides magistratusve earum civitatum, quibus huiusmodi ius est, adipisci potest patronorum iudicio sedula servitus libertatem. * const. a. ad maximum pu. * [a 319 - 323 ]
CJ.7.2.0. De testamentaria manumissione.
CJ.7.2.1: Imperatores Severus, Antoninus Si codicillos maior viginti annis fecisset, confirmationis tempus libertati non nocere certum est: nec enim potestas iuris, sed iudicii consideratur. * sev. et ant. aa. primo. * [aproposita.]
CJ.7.2.2: Imperatores Severus, Antoninus Ex testamento defuncti libertates praestari non possunt hereditate non adita, vel si rei memoria propter crimen quod morte non intercidit damnata est. * sev. et ant. aa. phileto. * []
CJ.7.2.3: Imperatores Severus, Antoninus Libertas testamento data adita hereditate contingit, et si heres scriptus per in integrum restitutionem abstinuerit hereditate, nihil ea res libertati obest. * sev. et ant. aa. euphrosynae. * [a 207 s. xvii k. mai. apro et maximo conss.]
CJ.7.2.4pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum testamento directam libertatem pater tuus sit consecutus, quamvis ei heres extiteris, frustra tamen, rationes quas tempore servitutis gessit ut reddas, compelleris, cum non ea condicione acceperit libertatem. * sev. et ant. aa. anchilao. * [a 215 proposita vii k. dec. laeto ii et cereale conss.]
CJ.7.2.4.1: Imperatores Severus, Antoninus Is autem, cui libertas sive fideicommissaria sive directa, si rationes reddidisset, relicta est, ante reliqua illata et ea, quae malo consilio amota sunt, ad libertatem non potest pervenire: sin autem non debitor ex rationibus fuerit repertus, post aditam hereditatem quasi puram libertatem consequitur. [a 215 proposita vii k. dec. laeto ii et cereale conss.]
CJ.7.2.5: Imperator Alexander Severus In fraudem creditorum testamento datae libertates, quamvis debitori heres qui solvendo est extiterit, per legem aeliam sentiam non valent. * alex. a. quintiano. * []
CJ.7.2.6: Imperator Gordianus Si hereditas eius, a quo testamento dicis te esse manumissum, ob aes alienum spernitur ab heredibus, conservandae libertatis gratia non iniusta ratione creditoribus hereditariis satis offerens iudicium testatoris servari tibi postulabis, maxime cum id etiam a divo marco consultissimo principe sit constitutum: quod in extranea quoque persona observari oportet. * gord. a. pisistrato. * []
CJ.7.2.7: Imperator Gordianus Contra voluntatem matris tuae libertatem in eum conferre, quem illa liberum fieri prohibuit, non debes, ne videaris iura pietatis violare. * gord. a. .Tae. * [a 240 pp. x k. febr. sabino ii et venusto conss.]
CJ.7.2.8: Imperator Philippus Cum testator libertatem tempore nuptiarum filii sui vel filiae servo dari iussit , non tempus praestandae libertati praestituit, sed potius condicioni locum fecit, ut non insecutis nuptiis libertas iure posci non possit. * philipp. a. et philipp. c. gemello. * []
CJ.7.2.9: Imperatores carus, carinus, numer. Servo tuo defunctus, licet te heredem scripsisse proponatur, tamen directam libertatem dare non potuit: iure enim directo libertatem servis alienis dare nemo potest. * carus carinus et numer. aaa. mauro. * [a 283 pp. vi id. nov. caro et carino conss.]
CJ.7.2.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Directis verbis iure data libertate non sola impositione pilei, sed adita hereditate, si nulla iuris impediat constitutio, liberti constituuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. germano. * [a 293]
CJ.7.2.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si iure non substitit testamentum, in hoc nec libertates ( cum non fuisse additum, ut pro codicillis scriptum valeret, proponas) recte datas constabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. laurinae. * [a 293 pp. sub die xvi k. april. sirmi aa. conss.]
CJ.7.2.12pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si heredes iure facto testamento sollemniter adierint hereditatem, ex testamento tibi libertas quaesita post colludentibus tam scriptis heredibus quam ab intestato vindicantibus successionem adimi non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhizo. * [a 293 s. k. dec. sirmi aa. conss.]
CJ.7.2.12.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quod si sponte repudiaverunt sibi delatam successionem, omnia quae testamento fuerant scripta defecisse convenit. [a 293 s. k. dec. sirmi aa. conss.]
CJ.7.2.12.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si vero, ut vos fraudarent libertate, collusisse eos praeses animadverterit, secundum haec quae divus pius antoninus constituit libertatibus consuli providebit. [a 293 s. k. dec. sirmi aa. conss.]
CJ.7.2.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Statuliberis datam libertatem adimi ab herede non posse certum est: nec alienatio nec usucapio statulibero, quominus existente condicione libertatem consequatur, nocere potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. martiali. * []
CJ.7.2.14: Imperatores Theodosius, Valentinianus Directas libertates graecis verbis liceat in testamentis relinquere, ut ita libertates directae datae videantur, ac si legitimis verbis eas testator dari iussisset. * theodos. et valentin. aa. florentio pp. * [a 439 d. prid. id. sept. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.7.2.15pr.: Imperator Justinianus Cum constitutio divi marci declarat, si quis testamento condito vel sine testamento moriens, ut locus fiat ab intestato successioni, libertates reliquerit, nemo autem adire vult defuncti hereditatem eo, quod suspecta esse videtur, et si fuerint libertates forsitan et sine scriptis fideicommissariae relictae, licere vel cuilibet extraneo vel uni ex servis, qui et ipse libertate donatus est et pro sua periclitatur condicione, adire hereditatem sub hac condicione et satisdatione, quod et creditoribus omnibus satisfaciat et libertates imponat his, quibus voluerit testator, variae dubitationes ex hac constitutione emerserunt. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.1: Imperator Justinianus Nam si res hereditariae herede minime invento venierint an et post venditionem earundem rerum possibile est vel servum vel quemlibet alium adire et recuperare quidem ab emptoribus res, satisfacere autem creditoribus et libertatibus, quaerebatur. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.1a: Imperator Justinianus Et licet divus severus semel rebus venditis hoc non admisit, nobis tamen ulpiani sententia admonente placuit maxime propter libertates, ne depereant, et post venditionem rerum annale remedium dare divi marci constitutioni, intra quod et creditoribus omnibus satisfiat et emptores nihil novi patiantur, qui annalem saepe sentiebant rescissionem, et licere servo, qui libertate donatus est, vel alii cuidam extraneo vel ante venditionem rerum vel post venditionem, intra annale tamen tempus, adire hereditatem et res recuperare, prius satisdatione danda, ut tam creditoribus quam libertatibus satisfaciat. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.1b: Imperator Justinianus ( 1) sin autem libertatibus quidem omnibus satisfacere quis polliceatur, creditoribus autem non in solidum, sed in partem solvere creditum, illi autem huiusmodi pactionem admiserint, sancimus et in huiusmodi casu consultissimi principis locum habere constitutionem et eum modis omnibus admittendum censemus, maxime cum ex voluntate creditorum hoc interponitur: nolentibus etenim creditoribus admitti talem petitionem nullo concedimus modo. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.2: Imperator Justinianus Si vero quidam ex servis libertatem amplexi fuerint, alii autem censuerint esse respuendam, et in hunc casum extendenda est divi marci oratio et procul dubio et in hac specie audiendus est petitor hereditatis et maneat liberum arbitrium servorum, sive ad libertatem venire volunt sive in servitutem remanere. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.2a: Imperator Justinianus Licet enim romanam civitatem recusare nemini servorum licet, tamen in hoc casu, ne propter quorundam indevotionem alii maneant in servitute, volentibus quidem omnibus servis licere in libertatem pervenire, nolentibus autem quibusdam vel recusantibus spontaneam servitutem imminere oportet et, quem patronum habere noluerint, dominum suum, forsitan et acerbum, sentiant. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.3: Imperator Justinianus Sin vero non omnes libertates adimplere pollicitus fuerit, sed certum numerum servorum ex his, qui ad libertatem venire iussi sunt, melius est, si quidem res hereditariae sufficiunt ad implendos creditores, etiam omnibus servis dare libertatem, etsi hoc non pollicitus est. si autem deest in exsolvendis creditoribus, humanius est, ut saltim pauci veniant ad libertatem. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.4: Imperator Justinianus Sed hoc quidem antiquis dubitationibus remedium invenimus. bellissimam autem repletionem praefatae constitutioni donantes sancimus: si non unus veniat hereditatis petitor, sed plures, si quidem uno momento uterque vel ampliores, omnibus detur licentia communiter hereditatem adire, prius satisdatione ab omnibus danda , ut creditoribus et libertatibus satisfaciant. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.4a: Imperator Justinianus Sin autem per intervalla temporum hoc fiat, qui primus veniat habeat praerogativam, si etiam satisdationem praestare potest: illo enim cessante hoc facere alii gradatim secundum tempora petitionis succedant. et hoc intra annale tempus observetur. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.5: Imperator Justinianus Sin autem uno pollicente quosdam liberos facere, non autem totos, alius emerserit satisdationem paratus idoneam praestare, quod omnibus creditoribus et omnibus libertatibus satisfaciat, aequissimum est eum admitti, ut omnes libertates indistincte celebrentur. quod privilegium damus non solum servo, qui libertate donatus est, sed etiam ei, cui nulla libertas relicta est, ut aliquid venustum eveniat, ut per eum, cui libertas relicta non est, aliis libertas imponatur. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.6: Imperator Justinianus Sed si quidem, antequam prior hereditarias res et libertatem accipiat, hoc eveniat, secundo petitori vel tertio vel deinceps ampliores libertates pollicentibus fieri locum censemus. [a 531 - 532]
CJ.7.2.15.7: Imperator Justinianus Sin autem iam rebus servo, qui primus petiit hereditatem, datis et libertatibus ab eo quibusdam servis hereditariis impositis quidam alius servus hereditarius vel liber extraneus hoc facere maluerit, licebit quidem ei hoc impetrare et sub maioribus pollicitationibus et satisdationibus hereditatem accipere: sed prior in libertate petitor maneat, licet res ab eo abstrahantur. his omnibus intra annum secundum quod dictum est celebrandis, ex quo prior petitor iudicem adierit. [a 531 - 532]
CJ.7.3.0. De lege fufia caninia tollenda.
CJ.7.3.1: Imperator Justinianus Servorum libertates in testamento relictas tam directas quam fideicommissarias ad exemplum inter vivos libertatum indistincte valere censemus, lege fufia caninia de cetero cessante nec impediente testantium pro suis servis clementes dispositiones effectui mancipari. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iun. constantinopoli dn. iustiniano pp. a. ii cons.]
CJ.7.4.0. De fideicommissariis libertatibus.
CJ.7.4.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum proponas hereditatem eius aditam non esse, a quo tibi fideicommissariam libertatem relictam dicis, et ab intestato alium quam qui scriptus erat hereditatem possedisse, si non a legitimo quoque herede fideicommissaria libertas repetita est, nullo iure praestari eam ab eo qui rogatus non est desideras. * sev. et ant. aa. * [a 197 pp. xiii k. mart. laterano et rufino conss.]
CJ.7.4.1.1: Imperatores Severus, Antoninus Plane si pecunia accepta heredem institutum omisisse hereditatem docueris, libertatem tibi praestare cogetur. [a 197 pp. xiii k. mart. laterano et rufino conss.]
CJ.7.4.2: Imperator Antoninus Quamvis codicilli, quibus avunculo defunctae legatus esse videaris, falsi pronuntiati sunt, tamen si ante motam criminis quaestionem iustam libertatem es a legatario consecutus, posterior eventus non infirmat ita datam libertatem. plane secundum divi hadriani constitutionem datur heredi viginti aureorum repetitio. * ant. a. valerio. * [a d. xviii k. aug. eodem antonio a........... conss.]
CJ.7.4.3: Imperator Alexander Severus Cum libertatem mulieribus sub condicione datam proponas, quid dubium est eos, qui ex his ante impletam eam eduntur, servos nasci et pertinere ad heredes iure dominii? his enim demum succursum est, qui post moram praestandae libertatis progeniti sunt, ut liberi et ingenui viderentur. * alex. a. lucio. * [a 222? ]
CJ.7.4.4: Imperator Alexander Severus Si voluntate domini in libertate morata est, cui fideicommissaria libertas debita fuerit, secundum senatus consultum et constitutiones ad id pertinentes civis romana facta ingenuos peperit. sed si numquam ab ea libertas petita est, sibimet imputare debet, cum interea ex ea progeniti servi sint. * alex. a. arriano. * [a 222? ]
CJ.7.4.5: Imperator Alexander Severus Minor annis lege definitis nec per fideicommissum libertatem supremis suis relinquere potest nisi his, quorum causam probare potest. * alex. a. dionysio. * [a 222? ]
CJ.7.4.6: Imperator Alexander Severus Deberi etiam alienae ancillae fideicommissariam libertatem placuit: nec deficit hoc debitum, si interim domina, si modo nihil ex iudicio eius, qui quaeve reliquit libertatem, percepit, noluit vendere, quia possit tempore procedente, ubicumque occasio redimendae ancillae fuerit, praestari libertas. * alex. a. maximo. * []
CJ.7.4.7: Imperator Alexander Severus Hi, quibus per fideicommissum libertas supremis iudiciis relinquitur, eorum liberti efficiuntur, a quibus manumittuntur. * alex.A. nicomedi. * [a 225 pp. k. april. fusco et dextro conss.]
CJ.7.4.8: Imperator Alexander Severus Cum proponas fideicommissariam libertatem ita tibi datam, si uxori testatoris placuisset, licet non adeunte hereditatem ad filium solida hereditas pertinere coepit, non refragante tamen uxore testatoris potes petere libertatem. * alex. a. eutycheti. * [a 225 pp. xv k. sept. fusco et dextro conss.]
CJ.7.4.9: Imperator Alexander Severus Fideicommissaria quidem libertas ita tibi relicta, cum testatoris filius ad annum vigensimum quintum pervenisset, non intercidit, licet heredem intra praestitutam aetatem decessisse proponas: tempore quippe, quo, si viveret, praefinitam aetatem impleturus foret, spem libertatis non intercidere vetus placitum est. * alex. a. mercuriali. * [a 231 pp. k. april. pompeiano et peligno conss.]
CJ.7.4.10pr.: Imperatores valer., gallien. Etsi non adscripta libertate testator servum suum tutorem filiis suis dederit, receptum est et libertatis et pupillorum favore, ut per fideicommissum manumisisse eum videatur. * valer. et gallien. aa. daphno. * [a 260 pp. iii k. mart. saeculare et donato conss.]
CJ.7.4.10.1: Imperatores valer., gallien. Et si non suum proprium, sed alienum servum condicionem eius sciens tutorem adscripserit, aeque fideicommissariam libertatem datam, nisi aliud evidenter defunctum sensisse appareat, prudentibus placuit. [a 260 pp. iii k. mart. saeculare et donato conss.]
CJ.7.4.11pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si servus fuisti ac tibi per fideicommissum libertas relicta fuerit, pervides sine manumissione te ad libertatem pervenire non potuisse. * diocl. et maxim. aa. et cc. flaviano. * [ sine die et conss.]
CJ.7.4.11.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quapropter si verbis precariis constitutus servus libertatem accepisti, adiri praeses provinciae oportet, ut causa cognita, si tibi deberi libertatem perspexerit, ad manumittendum eum qui debet urgueat vel, si latitet, contra latitantem interposito decreto tibi prospiciat. [ sine die et conss.]
CJ.7.4.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex verbo " commendo" testamento vel codicillis non videri fideicommissariam libertatem relictam auctoritate iuris declaratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. irenaeo. * [a 294 s. xvii k. mai. sirmi cc. conss.]
CJ.7.4.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si te, donatam ante matrimonium uxori suae, post ei legato relicto manumitti testamento seu codicillis verbis precariis a successoribus voluit, tam hos ad redemptionem et manumissionem quam eam, quae in capiendis relictis defuncti consensit iudicio, teneri tibique fideicommissariam debere libertatem non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pythagoridae. * [a 294 s. vii id. dec. cc. conss.]
CJ.7.4.14pr.: Imperator Justinianus Cum inter veteres dubitabatur, si fideicommissariam libertatem possibile esset relinqui servo, qui adhuc in ventre portaretur et homo fieri speraretur, nos vetus iurgium decidentes libertatis favore censemus et fideicommissariam nec non directam libertatem suam firmitatem habere sive in masculo sive in femina, quae adhuc in ventre vehatur materno, ut cum libertate solem respiciat, etsi mater sua adhuc in servitute constans eum vel eam ediderit. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.14.1: Imperator Justinianus Sin autem plures creati vel creatae sint, sive unius fecit mentionem sive pluraliter nuncupavit, nihilo minus omnes ad libertatem ad prima veniant cunabula, cum in ambiguis sensibus melius est, et maxime in libertate, favore eius humaniorem amplecti sententiam. [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.15: Imperator Justinianus Ancillam seu servum, cum fideicommissaria libertas eis relicta sit, sancimus, si mora a debitore libertatis facta fuerit, sententia praesidis eripi ad libertatem et nullo facto aut voluntate ab herede expectanda, sed talem habere eos libertatem, quasi ab ipso testatore directis verbis fuerint libertatem consecuti, cum satis impium atque absurdum est heredes testatoris differre voluntates, maxime cum ad libertatem respiciant. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. oct. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.16pr.: Imperator Justinianus Si quis in suo testamento rogaverit suum heredem ex liberis ancillae suae quam nominaverit unum quem elegerit ad libertatem perducere et, cum ancilla unum vel plures enixa est, heres neque dum superest in libertatem aliquem adduxerit vel, cum deliberat, quis ad libertatem producendus est, ab hac luce fuerit subtractus : dubitabatur ab antiquis, utrumne omnes an quidam aut nemo ex his ad libertatem perveniant. sed veteris quidem iuris altercatio multa sibi super huiusmodi casibus resonavit. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.16.1: Imperator Justinianus Nos autem heredis malignitatem coercentes, si non voluntatem testatoris adimpleverit et mox, cum potuerit, non elegerit unum ex liberis ancillae et eum libertate donaverit, sancimus compelli non solum eum, sed etiam heredes vel successores eius omnes ancillae liberos in libertatem producere. [a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.16.2: Imperator Justinianus Neque enim hoc contrarium est sententiae testatoris: cum enim omnimodo quendam ex his liberum esse disposuit et non ad certum corpus, sed ad omnes respexit, si non paretur eius voluntati, sine dubio ex sententia testatoris omnes ad libertatem perveniunt. [a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.16.3: Imperator Justinianus Similemque esse definitionem censemus, et si non ab herede, sed a legatario vel fideicommissario testator rogaverit libertatem imponi. [a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.16.4: Imperator Justinianus Sic etenim iusto timore heredes vel legatarii vel fideicommissarii perterriti et voluntatem testatoris adimplere procurent et sibi non ex omnium libertate quandam adferri patiantur iacturam. quod si reclamaverint, sibi tale dispendium imputent, non ex nostra lege, sed ex sua lugentes instantia. [a 530 d. xv k. dec. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.4.17pr.: Imperator Justinianus Cum quidam servum suum ita legavit, ut legatarius libertatem ei imponat, et heres ad huiusmodi legatum improbe versatus servum dare legatario designatus est, ut etiam lite pulsetur, et iudex non in ipsum servum, sed in aestimationem litis condemnationem proferat: veteris iuris interpretes dubitabant, ne quid obstaculum libertati ex hac causa procedat et, si placuerit eandem deberi libertatem, a quo danda est utrumne ab herede an a legatario, et si heres imponat libertatem, an legatarius, quod ex pecuniaria condemnatione accepit, firmiter detinet sive totum sive ex parte sive etiam nihil. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc.Conss.]
CJ.7.4.17.1: Imperator Justinianus Talem itaque altercationem resecantes miramur, quare iudex, qui praepositus est in praedicta causa, non omnimodo condemnationem in servum, sed in aestimationem eius fecerat, cum ipsius vitium etiam huiusmodi altercationi praebuit occasionem. [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc.Conss.]
CJ.7.4.17.2: Imperator Justinianus Unde si talis quaestio emerserit, nullum quidem iudicem ita esse stultum putamus , ut huiusmodi proferat condemnationem, sed si legatarius immineat, quatenus ei servus restituatur, et post litem contestatam duorum mensum spatium effluxerit, censemus ilico ad libertatem eripi servum, et illum quidem liberum esse, heredem autem pro sua indevotione omnes expensas, quas legatarius in litem fecit, in quadruplum ei condemnari, iure patronatus integro legatario servando. [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc.Conss.]
CJ.7.5.0. De dediticia libertate tollenda.
CJ.7.5.1: Imperator Justinianus Dediticia condicio nullo modo in posterum nostram rem publicam molestare concedatur, sed sit penitus delata, quia nec in usu esse reperimus, sed vanum nomen huiusmodi libertatis circumducitur. nos enim, qui veritatem colimus, ea tantummodo volumus in nostris esse legibus, quae re ipsa obtinent. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d........ lampadio et oreste conss.]
CJ.7.6.0. De latina libertate tollenda et per certos modos in civitatem romanam transfusa.
CJ.7.6.1pr.: Imperator Justinianus Cum dediticii liberti iam sublati sunt, quapropter imperfecta latinorum libertas incertis vestigiis titubans et quasi per saturam inducta adhuc remanet et non inutilis quidem pars eius deminuitur, quod autem ex ipsa rationabile est, hoc in ius perfectum deducitur? * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.1: Imperator Justinianus Cum enim latini liberti ad similitudinem antiquae latinitatis, quae in coloniis missa est, videntur esse introducti, ex qua nihil aliud rei publicae nisi bellum accessit civile, satis absurdum est ipsa origine rei sublata imaginem eius derelinqui. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.1a: Imperator Justinianus Cum igitur multis modis et paene innumerabilibus latinorum introducta est condicio et leges diversae et senatus consulta introducta sunt et ex his difficultates maximae emergebant tam ex lege iunia quam ex largiano senatus consulto nec non ex edicto divi traiani, quorum plenae quidem fuerant nostrae leges, non autem in rebus fuerat eorum experimentum: studiosissimum nobis visum est haec quidem omnia et latinam libertatem resecare, certos autem modus eligere, ex quibus antea quidem latina competebat libertas, in praesenti autem romana defertur condicio, ut his praesenti lege enumeratis et cives romanos nascentibus ceteri omnes modi, per quos latinorum nomen inducebatur, penitus conquiescant et non latinos pariant, sed ut pro nullis habeantur. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post con sulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.1b: Imperator Justinianus Quis enim patiatur talem esse libertatem, ex qua in ipso tempore mortis in eandem personam simul et libertas et servitium concurrunt et, qui quasi liber moratus est, eripitur non tantum in mortem, sed etiam in servitutem? [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.1c: Imperator Justinianus Sancimus itaque, si quis per epistulam servum suum in libertatem producere maluerit, licere ei hoc facere quinque testibus adhibitis, qui post eius litteras sive in subscriptione positas sive per totum textum effusas suas litteras supponentes fidem perpetuam possint chartulae praebere. et si hoc fecerit, sive per scribendo sive per tabularium, libertas servo competat quasi ex imitatione codicilli delata, ita tamen, ut et ipso patrono vivente et libertatem et civitatem habeat romanam. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.2: Imperator Justinianus Sed et si quis inter amicos libertatem dare suo servo maluerit, licebit ei quinque similiter testibus adhibitis suam explanare voluntatem et quod liberum eum esse voluit dicere: et hoc sive inter acta fuerit testificatus sive testium voces attestationem sunt amplexae et litteras tam publicarum personarum quam testium habeant, simili modo servi ad civitatem producantur romanam quasi ex codicillis similiter libertatem adipiscentes. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.3: Imperator Justinianus Sed scimus etiam hoc esse in antiqua latinitate ex edicto divi claudii introductum, quod, si quis servum suum aegritudine periclitantem sua domo publice eiecerit neque ipse eum procurans neque alii eum commendans, cum erat ei libera facultas, si non ipse ad eius curam sufficeret, in xenonem eum mittere vel quo poterat modo eum adiuvare, huiusmodi servus in libertate latina antea morabatur et, quem ille moriendum dereliquit, eius bona iterum, cum moreretur, accipiebat. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.3a: Imperator Justinianus Talis itaque servus libertate necessaria a domino et nolente re ipsa donatus fiat ilico civis romanus nec aditus in iura patronatus quondam domino reservetur. quem enim a sua domo suaque familia publice reppulit neque ipse eum procurans neque alii commendans neque in venerabilem xenonem eum mittens neque consueta ei praebens salaria, maneat ab eo eiusque substantia undique segregatus tam in omni tempore vitae liberti quam cum moriatur nec non postquam iam fuerit in fata sua concessus. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.4: Imperator Justinianus Similique modo si quis ancillam suam sub hac condicione alienaverit, ne prostituatur, novus autem dominus impia mercatione eam prostituendam esse temptaverit, vel si pristinus dominus manus iniectionem in tali alienatione sibi servaverit et, cum ad eum fuerit reversa, ipse ancillam prostituerit, ilico in libertatem romanam eripiatur et, qui eam prostituerit, ab omni patronatus iure repellatur. qui enim ita degener et impius constitutus est, ut talem exerceret mercationem, quomodo dignus est vel ancillam vel libertam eam habere? [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.5: Imperator Justinianus Sed et qui domini funus pileati antecedunt vel in ipso lectulo stantes cadaver ventilare videntur, si hoc ex voluntate fiat vel testatoris vel heredis, fiant ilico cives romani. et ne quis vana liberalitate iactare se concedatur, ut populus quidem eum quasi humanum respiciat multos pileatos in funus procedentes adspiciens, omnibus autem deceptis maneant illi in pristina servitute publico testimonio defraudati: fiant itaque et hi cives romani, iure tamen patronatus patronis integro servando. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.6: Imperator Justinianus Illo procul dubio observando, ut, si quis sive in testamento sive vindicta quendam manumiserit, licet hoc dixerit vel scripserit, quod voluerit esse latinum, supervacua adiectio latinitatis aboleatur et fiat civis romanus, ne modi, qui ab antiqua observatione in civitatem romanam homines producebant, per privatorum voluntates deminui videantur. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.7: Imperator Justinianus Sed et si sub condicione quidam libertatem suo servo reliquerit et a huc pendente condicione extraneus heres libertatem ei imposuerit, non ut antea latinus, sed civis fiat romanus. et si quidem condicio defecerit, ipsius heredis, qui libertatem imposuit, maneat libertus. sin autem fuerit adimpleta, ne eripiatur forsitan liberis et cognatis ius patronatus, orcinus libertus videatur et ad eum iura patronatus perveniant, cui leges concedunt. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.8: Imperator Justinianus Illud etiam satis acerbum nobis visum est, quod putabat antiquitas, si in liberali iudicio superatus fuerat servus a domino, deinde servi pretium ab aliquo ei solutum est, in latinitate eum remorari. quemadmodum enim rationabile est et pretio eum perfrui et mortis liberti tempore denuo eum in servitutem deducere, cum non sint ambo casus sibi consentanei? et in praesenti igitur casu libertas romana ei accedat iure patronatus minime subnixa, quia ipse quodammodo sibi libertus invenitur. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.9: Imperator Justinianus Sed et si quis homini libero suam ancillam in matrimonio collocaverit et dotem pro ea conscripserit, quod solitum est in liberis personis solis procedere, ancilla non latina, sed civis efficiatur romana. si enim hoc, quod frequentissime in cives romanas et maxime in nobiles personas fieri solet, id est dotalis instrumenti conscriptio, et in hac persona adhibita est, necessarium est consentaneum effectum huiusmodi scripturae observari. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.10: Imperator Justinianus Similique modo si dominus inter acta quendam servum filium suum nominaverit, voci eius quantum ad liberam condicionem credendum est. si enim ipse tali adfectione fuerat accensus, ut etiam filium servum suum nominare non indignetur, et hoc non secreto neque inter solos amicos, sed etiam actis intervenientibus et quasi in iudicii figura nominaverit, quomodo potest eum servum iterum saltem morientem habere? sed producatur et ipse in civitatem romanam, vera liberalitate et non falso sermone domini sui sustentatus. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.11: Imperator Justinianus Ille etiam novissimus antiquae latinitatis modus in civitatem romanam translatus eligendus est, si quis instrumenta, ex quibus servus ostendebatur, vel dederit servo vel corruperit. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.11a: Imperator Justinianus Sed ne furandi occasio servis forsitan detur et sua malignitate in libertatem perveniant, talis modus certa et indubitata probatione manifestetur, ut testibus praesentibus non minus quinque dominus instrumenta vel det famulo suo vel deleat aut alio modo corrumpat. et ex eo igitur modo civitatem romanam ei competere censemus, salvo iure patronatus tam in hac specie quam in ceteris, nisi ubi specialiter hoc patronis denegavimus. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.12: Imperator Justinianus His tantummodo casibus ex omni iure antiquae latinitatis electis ceteri omnes, qui in libris prudentium vel constitutionibus enumerati sunt, penitus conquiescant nec latini ab eis procedant, sed maneant, ut dictum est, servi in sua condicione nec tali remedio abuti concedantur. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.12a: Imperator Justinianus Et ne in posterum aliquod ius latinae libertatis nostris legibus incurrat, lex iunia taceat largiano senatus consulto cessante, sileat edictum divi traiani, quod ea sequebatur, et si qua alia lex vel senatus consultum vel etiam constitutio loquitur de latinis, ea inefficax quantum in eam partem remaneat et triplex antea via libertatis, quae multiplices itroducebat ambages, uno directo tramite discat ambulare. quod si aliqua lex vel constitutio libertatis faciet mentionem, non autem latinitatis, ea pro civitate romana loqui intellegatur. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.6.1.13: Imperator Justinianus Sed si quidem liberti iam mortui sunt, et bona eorum quasi latinorum his quorum intereat adgregata sunt, vel adhuc vivunt, nihil ex hac lege innovetur, sed maneant apud eos iure antiquo firmiter detenta et vindicanda. in futuris autem libertis praesens constitutio locum sibi vindicet. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.7.0. De servo communi manumisso.
CJ.7.7.1pr.: Imperator Justinianus In communes servos eorumque libertatem et quando cuidam domino pars libertatem imponentis adcrescit nec ne, et maxime inter milites, qui huiusmodi imponunt libertatem, multa ambiguitas exorta est apud veteres iuris auctores. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.1: Imperator Justinianus Et inventa est constitutio apud marcianum in institutionibus divi severi, per quam idem imperator disposuit necessitatem imponi heredi militis comparare partem socii et servum libertate donare. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.1a: Imperator Justinianus Sed et alia constitutio severi et antonini principum reperta est, ex qua generaliter necessitas imponebatur socio partem suam socio vendere, quatenus libertas servo imponatur, licet nihil lucri ex substantia socii morientis alii socio accedat, pretio videlicet arbitrio praetoris constituendo, secundum ea, quae et ulpianus libro sexto fideicommissorum et paulus libro tertio fideicommissorum refert, ubi et hoc relatum est, quod sextus caecilius iuris antiqui conditor definivit socium per praetorem compelli suam partem vendere, quatenus liber servus efficiatur: quod et Marcellus apud iulianum in eius digestis notat: hocque et Marcellum, cum iulianum notaret, rettulisse palam est. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.1b: Imperator Justinianus His itaque apud veteres iuris auctores inventis decidentes tales altercationes generaliter sancimus, ut nulla inducatur differentia militis seu privati in servis communibus, sed in omnibus communibus famulis, sive inter vivos sive in ultima dispositione libertatem quis legitimam imponere communi servo voluerit, hoc faciat, necessitatem habente socio vendere partem suam, quantam in servo possidet, sive dimidiam sive tertiam sive quantamcunque, et si plures sint socii, uno ex his libertatem imponere cupiente alios omnes necessitatem habere partes suas, quas in servo possident, vendere ipsi, qui libertatem servo imponere desiderat, vel heredi eius ( licet ipse communis servus institutus sit), si hoc moriturus dixerit, ita tamen, ut omnimodo ipse qui partes alias comparavit vel heredes ei us libertatem imponant. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.2: Imperator Justinianus Sin autem socius vel socii recusaverint pretium accipere, licentiam ei damus offerre hoc per publicas personas et sigillo impresso in aedem sacram deponere et sic habere facultatem servum libertate donare et eum habere plenissimam libertatem et civitate romana perfrui et nullum timere ex sociis. sibi etenim imputent, si, cum liceret lucrari pretium, hoc accipere differunt. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.3: Imperator Justinianus Sed ne circa peculium servi aliqua fuerit dubitatio, peculium eius in omnes socios pertinere iubemus ex partibus, pro quibus quisque et dominium servi possidet : licentia concedenda ei, qui libertatem moriens imponit, etiam eius peculium quod ei attingit liberto concedere. iura autem patronatus procul dubio pro suo ordine ad eum venire qui libertatem donavit. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.4: Imperator Justinianus Sin autem servus ratiociniis suppositus sit, ne ratiocinia pereant vel libertas impediatur, praesidem provinciae vel competentem iudicem tempus statuere, intra quod debet ratiociniis ante factis et debitis, quae ex his apparuerit, redditis ita ad libertatem venire. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.5: Imperator Justinianus Ne autem quantitas servilis pretii sit incerta, sed manifesta, sancimus servi pretium sive ancillae, si nulla arte sunt imbuti, viginti solidis taxari, his videlicet, qui usque ad decimum annum suae venerunt aetatis, in decem tantummodo solidis ponendis: sin autem aliqua arte praediti sunt exceptis notariis et medicis, usque ad triginta solidos pretium eorum redigi sive in masculis sive in feminis. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.5a: Imperator Justinianus Sin autem notarius sit vel medicus sive masculus sive femina, notarius quidem usque ad quinquaginta, medicus autem usque ad sexaginta taxetur. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.5b: Imperator Justinianus Sin vero eunuchi sint servi communes maiores decem annis, si quidem sine arte sint, in quinquaginta solidos computentur, sin autem artifices, usque ad septuaginta: minores etenim decem annis eunuchos non amplius triginta solidis aestimari volumus. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.5c: Imperator Justinianus Et eorum partem competentem socii accipientes libertatem eis per competentes iudices imponere compellentur. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.6: Imperator Justinianus Sin autem, uno ex sociis libertatem sive imponere sive relinquere servo cupiente et pretium dante alter vel alteri ex his ipsi velle dixerint libertatem imponere et pretium dare, melior quidem causa erit eius, qui primus ad hanc rationem pietatis perveniet. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.6a: Imperator Justinianus Si tamen sub obtentu libertatis et ipsi ad haec prosiluerint, tunc iudicem competentem omnes compellere sine pretio ei libertatem imponere: peculio quidem in omnes secundum partem dominii distribuendo, iura autem patronatus secundum sui naturam omnibus qui libertatem imposuerunt aequaliter habentibus. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.1.7: Imperator Justinianus Ius enim adcrescendi, quod antiqua iura in communibus servis manumittendis introducebant, nullius esse momenti nec in posterum frequentari penitus concedimus. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.2pr.: Imperator Justinianus Cum apud omnes iuris peritos hoc placitum est, ut servus communis apud unumquemque dominum partim sit proprius partim alienus, ut ex hac causa possit et ipse legato honorari et ipse legari, huiusmodi incidit quaestio. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.2.1: Imperator Justinianus Duo vel plures domini communem servum habebant, sed unus ex his ipsi servo suam partem quam in eo habebat legavit. et semel accepta dubitationis occasione hoc vetustas in magnum extollit certamen. [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.2.2: Imperator Justinianus Cum igitur nos sensum huiusmodi legati crebra indagatione adgredientes duplicem esse eum opinamur: aut enim putavit testator liberum fieri posse ex parte servum , qui huiusmodi legatum ei reliquit, aut, si hoc minime cogitavit, adfectu socii fecit, ut ei adquiratur, heredes autem suos eundem servum possidere minime voluit, ut sit manifestum a suo patrimonio penitus esse eum alienatum: in tali itaque comparatione nos, qui fautores libertatis sumus, sic ambiguam testatoris interpretamur voluntatem, tamquam si voluit eum libertate in suam partem donare. [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.7.2.3: Imperator Justinianus Et cum iam de communibus servis manumittendis statuimus, quid in huiusmodi casibus fieri oportet, ex illius sanctionis tenore et huiusmodi species sit definita. fiat itaque liber, ex parte quidem testatoris secundum eius voluntatem, ex altera autem parte ex nostra definitione, pretio secundum praedictae constitutionis tenorem vel sociis ab herede praestando vel, si accipere noluerint, tam offerendo quam signando et periculo eorum deponendo, cum sat abundeque imperiale est humaniorem sententiam pro durioribus sequi. [a 530 d. constantinopoli xv k. dec. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.8.0. De servo pignori dato manumisso.
CJ.7.8.1: Imperatores Severus, Antoninus Licet dotale mancipium vir qui solvendo est possit manumittere, tamen si te pignori quoque datum mulieri apparuerit, invita ea non posse libertatem adsequi non ambigitur. * sev. et ant. aa. proculo. * [a 205 pp. xii k. mai. antonino a ii et geta ii conss.]
CJ.7.8.2: Imperatores Severus, Antoninus Libertas a debitore fisci servo data, qui pignori non est ex conventione speciali, sed tantum privilegio fisci obligatus, non aliter infirmatur, quam si hoc fraudis consilio effectum detegatur. * sev. et ant. aa. abascanto. * []
CJ.7.8.3: Imperatores Severus, Antoninus Ab eo, qui bona sua pignori obligavit, quae habet quaeque habiturus esset, posse servis libertatem dari certum est. non idem iuris est in his servis, qui pignoris iure specialiter traditi vel obligati sunt. * sev. et ant. aa. antonio. * [a 209 pp. iii k. ian. pompeiano et avito conss.]
CJ.7.8.4: Imperator Alexander Severus Si, ut proponis, consentiente creditore, cui pignoris iure cum aliis mancipiis obligatus fuisti, a debitore manumissus es, potuisti ad libertatem pervenire. * alex. a. sabiniano. * [a 222 pp. vi id. mai. alexandro a. cons.]
CJ.7.8.5: Imperator Alexander Severus Si creditoribus satisfactum fuerit, ancillae, quae pignori obligatae a debitore manumissae erant, liberae fiunt. nam ipse manumissor si fraudem se fecisse creditoribus, ut revocet libertates, audeat dicere, audiri non debet nec heredes eius. * alex. a. extricatiano. * [a 223 pp. iii k. iun. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.8.6: Imperator Alexander Severus Si tutor tuus de pecunia tua servos emptos manumisit, quoniam huiusmodi servi sicut ceterae res pupillaribus pecuniis emptae iure pignoris ex constitutione divorum parentium meorum obligati sunt favore pupillorum, liberi facti non sunt. * alex. a. auctori. * []
CJ.7.8.7: Imperator Gordianus Sive cum nupsisses mancipia in dotem dedisti, sive post datam dotem de pecunia dotis maritus tuus quaedam comparavit, iuris rationibus dominia eorum ad eum pervenerunt. ideoque frustra quaestionem super statu manumissorum conaris inferre, qui eius facti, qui comparavit vel in dotem accepit, ab eo iure potuerunt manumitti. * gord. a. iulianae. * []
CJ.7.9.0. De servis rei publicae manumittendis.
CJ.7.9.1: Imperator Gordianus Si ita, ut lege municipali constitutionibusque principum comprehenditur, cum servus publicus esses, ab ordine consentiente etiam praeside provinciae manumissus es, non ex eo, quod is quem dederas vicarium in fugam se convertit, iugo servitutis, quod manumissione evasisti, iterato cogeris succedere. * gord. a. epigono. * []
CJ.7.9.2: Imperator Gordianus Si decretum ordinis auctoritas rectoris provinciae comprobavit, quo is libertatem acceperat, cui postea fueras, ut proponis, matrimonio copulata, natam ex huiusmodi matrimonio et civem romanam esse et in patris potestate non est incertae opinionis. * gord. a. hadrianae. * []
CJ.7.9.3pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Titulo non praecedente, quibus dominia servorum quaeri solent, municipium libertus servus non efficitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. philadelpho. * [a 290 vel 293 d. xv k. april. ravennae aa. conss. ]
CJ.7.9.3.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si itaque secundum legem vetti libici, cuius potestatem senatus consulto iuventio celso iterum et neratio Marcello consulibus facto ad provincias porrectam constitit, manumissus civitatem romanam consecutus es, post vero ut libertus tabularium administrando libertatem quam fueras consecutus non amisisti, nec actus tuus filio ex liberis ingenuo suscepto, quominus decurio esse possit, obfuit. [a 290 vel 293 d. xv k. april. ravennae aa. conss. ]
CJ.7.10.0. De his qui a non domino manumissi sunt.
CJ.7.10.1: Imperator Antoninus Eum, qui servos alienos ac si suos manumittit, ut pretium eorum dominis, si hoc elegerint, dependat, quanti sua interest, saepe rescriptum est. * ant. a. corneliano. * [a 213 pp. k. mart. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.10.2: Imperator Alexander Severus Felicissima, quam mandante te servos emisse dicis, si dominium servi quem manumisit nondum ad te transtulerat, frustra petis, ut denegata libertate eius quem manumissum dicis possessio tibi tradatur. * alex. a. mercuriali. * []
CJ.7.10.3: Imperator Alexander Severus Qui tibi hereditatem vendidit, antequam res hereditarias traderet, dominus earum perseveravit et ideo manumittendo libertatem servo hereditario praestitit. * alex. a. pompeio mil. * [a 230 pp. vi k. aug. agricola et clemente conss.]
CJ.7.10.4: Imperatores valer., gallien. Si non proprietatem donaveras, sed ministerium ancillae dederas, libertatem mancipio dando ea, quae precarium usum haberet, dominio tuo nihil praeiudicavit. nemo enim alienum servum, quamvis ut proprium manumittat, ad libertatem producere potest. * valer. et gallien. aa. zoilo. * [a 260 pp. x k. aug. saeculare et donato conss.]
CJ.7.10.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si tradita sunt ex donatione mancipia, ius manumittendi donatrix non habuit. * diocl. et maxim. aa. Marcellinae. * [a 286 pp. v k. mai. maximo et aquilino conss.]
CJ.7.10.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si pater servum vestrum, licet vobis minoribus viginti annis consentientibus, manumisit, ei libertatem praestare non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. mido. * [a 294 s.Non.Mart.Cc.Conss.]
CJ.7.10.7pr.: Imperator Constantinus Si non a dominis libertas detur mancipio alieno, si quidem ab his iudicibus impetrabitur, quibus dandi ius est, sine ulla trepidatione poenae facilis dissolutio est. * const. a. ad bassum. * [a 319 pp. id. iul. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.7.10.7.1: Imperator Constantinus Si vero iubentibus nobis quicquam lege actum esse doceatur et non dominus, ut alienum mancipium manumitteretur, petisse probetur, tunc eodem, qui in conspectu nostro libertatem monstrabitur consecutus, ei protinus ad cuius proprietatem pertinet restituto is, qui mancipium alienum fallendo principis conscientiam manumisit, mancipia duo cogatur domino eius dare, cuiusmodi sexus aetatis atque artis constiterit esse manumissum, et alia tria fisco eadem ratione similia. [a 319 pp. id. iul. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.7.10.7.2: Imperator Constantinus Quae multa non semper imponitur, sed potius conquiescit, si forte manumissus inferentem sibi quaestionem status obiecta legitima praescriptione potuerit excludere, cum sibi amissi mancipii damna debeat imputare, qui in perniciem suam gesta taciturnitate firmaverit. [a 319 pp. id. iul. constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.7.11.0. Qui manumittere non possunt et ne in fraudem creditorum manumittatur.
CJ.7.11.1: Imperator Alexander Severus Certum ius est non alias directas libertates per legem aeliam sentiam, quae sunt in fraudem creditorum manumissorum, revocari, nisi et consilium fraudis hoc animo manumittentis et eventus damni suum recipere volentium sequatur. inter creditores autem etiam eos numerandos esse, quibus fideicommissum debetur, olim placuit. * alex. a. antiocho. * [a 223 pp. iii id. nov. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.11.2: Imperator Alexander Severus Servos meos nec per interpositam personam ad libertatem producere homines peculii sui posse mandatis comprehenditur. * alex. a. nataliano. * []
CJ.7.11.3: Imperator Alexander Severus Divo marco auctore amplissimus ordo censuit, ne quis spectaculo, quod edatur, actorem suum alienumve servum manumitteret et, si factum esset, pro infecto haberetur. * alex. a. iustinae. * []
CJ.7.11.4: Imperator Alexander Severus Si minor annis viginti ad libertatem praestandam homines tradidisti, senatus consulto quod gestum est irritum constituitur. * alex. a. felic. * [a 224 pp. iii id. mai. iuliano et crispino conss.]
CJ.7.11.5: Imperator Alexander Severus Si in fraudem eorum quae fisco debebantur probari potest libertas data, non valet. sed si pecuniam is, quem patrem tuum appellas, emptori dederit et ab eo redemptus ad libertatem productus est, nihil videtur bonis defuisse eius, qui fisci debitor dicitur. * alex. a. prisco. * [a xxx ]
CJ.7.11.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec fideicommissariam libertatem a pupilla sua servis debitam tutorem posse praestare certi iuris est. unde si hos, quos tu rogata manumittere fueras certo aetatis tuae tempore, ad libertatem non produxisti, sed tutor manumisit, remanserunt in servitute. * diocl. et maxim. aa. et cc. olympio. * [a xxx ]
CJ.7.11.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si debitor ex administratione curae dominus tuus non solvendo constitutus fideicommissariam tibi reliquit libertatem, cum in fideicommissariis libertatibus eventum inspici tantum obtinuerit, nihil eius voluntas tibi prodesse potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico. * [a xxx ]
CJ.7.12.0. Qui non possunt ad libertatem pervenire.
CJ.7.12.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum divus pater meus constituerit a praesidibus provinciarum vel qui coercendorum maleficiorum potestatem habent in perpetua vincula damnatos ad libertatem produci non posse, hi, qui intra tempora poenae liberi et heredes esse iussi sunt aut legatum fideicommissumve acceperunt, neque libertatem adipisci nec quicquam eorum quae his data sunt capere possunt. * sev. et ant. aa. torquato. * [a 161? d. xvi k. iul. ipsis antonino et vero aa. conss.]
CJ.7.12.1.1: Imperatores Severus, Antoninus Quod si poenae tempus compleverint, iam omni vinculo exsoluti et quasi ad pristinam vel simplicem servitutis condicionem redacti et libertatem et si qua testamentis dominorum illo tempore defunctorum acceperunt, sine ulla quaestione praeteritae poenae consequantur. [a 161? d. xvi k. iul. ipsis antonino et vero aa. conss.]
CJ.7.12.2pr.: Imperatores valer., gallien. Is quidem, qui testamento vetitus est manumitti, ad libertatem non potest pervenire. * valer. et gallien. aa. theodoro. * []
CJ.7.12.2.1: Imperatores valer., gallien. Sed in proposito interest, utrumne eos, quos cum filio educatos esse testator expresserit, propter familiare ministerium et usum filiorum necessarium et venire et manumitti noluerit, an quasi male meritis poenam inrogaverit. []
CJ.7.12.2.2: Imperatores valer., gallien. Nam priore casu, morte eius cui consulebatur obsequi necessitate finita, libertas potest pervenire, posteriore id, quod poenae causa in servos statutum est, necesse est vires suas obtinere, quando divis parentibus meis placuerit eiusmodi testamentorum leges perpetuam servitutem male meritis servis inrogare, ut nec per suppositum emptorem ad libertatem produci possint. []
CJ.7.13.0. Pro quibus causis servi praemium accipiunt libertatem.
CJ.7.13.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quoniam religiosa sollicitudo ad augendam provocandamque fidei observationem iuris praemio adfici debet, si ad ulciscendam caedem domini incorruptis probationibus ac strenuo nisu constiteris, libertatem, quam his qui dominorum caedem vindicant iam pridem senatus consulto et statutis principum praestari sancitum est, etiam tu pro tam ingentibus meritis non ex ipso facto, sed aditione et sententia praesidis reportabis. * diocl. et maxim. aa. firmino. * [a 290 pp. vii id. dec. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.]
CJ.7.13.2: Imperator Constantinus Servi, qui monetarios adulterinam monetam clandestinis sceleribus exercentes detulerint, civitate romana donantur, ut eorum domini pretium a fisco percipiant. * const. a. ad ianuarium. * [a 321 d. xii k. dec. romae crispo et constantino cc. ii conss.]
CJ.7.13.3: Imperator Constantinus Si quis servus raptus virginis facinus dissimulatione praeteritum aut pactione transmissum detulerit in publicum, libertate donetur. * const. a. ad pop. * [a 320 d. prid. k. april. aquileia constantino c. conss.]
CJ.7.13.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Si desertorem servus prodiderit, libertate donetur. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad syagrium pp. * [a 380 pp. id. iul. romae gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.7.14.0. De ingenuis manumissis.
CJ.7.14.1: Imperator Alexander Severus Si ingenuum te et testamento manumissum esse dicas, apud suos iudices causam agere debes, si tamen iustum contradictorem habes, id est eum, qui se patronum tuum esse dicit, memor senatum censuisse, ut, qui post manumissionem originem repetierint, ea quae de domo manumissoris habent ibi relinquant. in qua causa etiam legata ut liberto data esse iuris prudentibus placuit. * alex. a. phileto. * []
CJ.7.14.2: Imperator Gordianus Ingenuam natam neque nutrimentorum sumptus neque servitutis obsequium faciunt ancillam neque manumissio libertinam. * gord. a. pompeiae. * [a 240 pp. v id. mai. sabino ii et venusto conss.]
CJ.7.14.3: Imperator Philippus Si aviam tuam manumissam postea ingenuam sollemniter constitit statumque eius iustae sententiae tuetur auctoritas, filios eius quamvis ante sententiam susceptos ingenuam libertatem non immerito flagitare, si cum peritioribus tractatum habuisses, facile cognosceres. * philipp. a. felic. * []
CJ.7.14.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum cognatum tuum ingenuum, factum palmyrene factionis dominatione velut captivum, distractum esse dicas, praeses provinciae ingenuitatis suae reddi eum efficiet. * diocl. et maxim. aa. et cc. agrippae. * [a 293 s. iiii id. ian. aa. conss.]
CJ.7.14.5pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Defamari statum ingenuorum seu errore seu malignitate quorundam periniquum est, praesertim cum adfirmes diu praesidem unum atque alterum interpellatum a te vocitasse diversam partem, ut contradictionem faceret, si defensionibus suis confideret. * diocl. et maxim. aa. et cc. crescenti. * [a 293 d. prid. non. april. aa. conss.]
CJ.7.14.5.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Unde constat merito rectorem provinciae commotum adlegationibus tuis sententiam dedisse, ne de cetero inquietudinem sustineres. [a 293 d. prid. non. april. aa. conss.]
CJ.7.14.5.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si igitur adhuc diversa pars perseverat in eadem obstinatione, aditus praeses provinciae ab iniuria temperari praecipiet. [a 293 d. prid. non. april. aa. conss.]
CJ.7.14.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Scientis condicionem liberum non posse fieri servum evidentissimi iuris est. cum igitur proponas patrem pupillorum, quorum precibus fecisti mentionem, velut liberum te penes se habuisse, ministerium, licet in actu longi temporis, non praecedente vero titulo, quibus dominia quaeri solent, mutare tuam condicionem minime potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. * [a 293 s. vii k. mai. aa. conss.]
CJ.7.14.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si te ac filios tuos ingenuos esse constat, natalium veritas vos tuetur. nam qui servitutis moverat quaestionem, apud acta causae renuntiando ad ingenuitatis probationem nec nocere quicquam nec prodesse potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. matronae. * [a 293 s. xv k. iul. aa. conss.]
CJ.7.14.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ingenui nascuntur, libertini manumissione tantum constituuntur: pactum autem nec servis nec libertinis ingenuitatem adsignat nec his, qui transactioni non consenserunt, quicquam praeiudicare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. callimorpho. * [a 293 s. iiii k. ian. aa. conss.]
CJ.7.14.9pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Libertina matre procreatam ingenuis nasci natalibus evidentis ac manifesti iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. potamoni. * []
CJ.7.14.9.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum igitur te matre libertina editam, dehinc ab hostibus captam postliminio reversam proponas et nunc tibi servitutis moveri quaestionem, consequens est adiri praesidem provinciae, qui de causa liberali cognoscet iure laturus sententiam, sciens neque huiusmodi matris condicionem neque captivitatem reversis de statu pristino quicquam posse detrahere. []
CJ.7.14.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ad recognoscendos singulos nomina comparata publico consensu, ob celandos natales ingenuis si mutentur, minime nocet, natosque, licet in ministerio servitutis, liberae condicionis non servos possessio, sed status ingenuos edi perficit. * diocl. et maxim. aa. et cc. athenodorae. * []
CJ.7.14.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si vestram possessionem nullus praecessit titulus, sed ingenui constituti operas mercede placita locastis, nec statui quicquam vestro derogatum est nec ad conventionis implendam fidem sollemniter agere prohibemini. * diocl. et maxim. aa. et cc. maximae. * [a 294 s. non mart. cc. conss.]
CJ.7.14.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ad mutandum liberae statum commissum plagii nihil promovet, sed abductam natales , quibus nata est, post hunc etiam casum obtinere convenit. * diocl. et maxim. aa. et cc. quietae. * [a 294 s. iii k. dec. cc. conss.]
CJ.7.14.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ingenuum se contendendo nec probando non amittit libertinitatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. menandro. * [a 294 s. vii id. dec. cc. conss.]
CJ.7.14.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Status ingenuae ex eo solo, quod velut ancilla sponsaliorum nomine data proponitur, praeiudicari nulla ratione potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. aristoteli. * [a 294 s. vii k. ian. cc. conss.]
CJ.7.15.0. Communia de manumissionibus.
CJ.7.15.1pr.: Imperator Justinianus Sancimus, si proprietarius servo, cuius usus fructus ad alium pertinebat, libertatem imposuit, non secundum antiquam observationem et libertatem cadere et eum sine domino intellegi esse, sed nec inveniri personam, cui res ad se venientes adquirat: sed si tam proprietarius quam usufructuarius libertatem ei consentientes imposuerant, pleno iure liberum eum effici et, si quid postea sibi adquisierit, hoc in bonis suis habere. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.1.1: Imperator Justinianus Sin autem proprietarius solus libertatem imposuerit usufructuario minime consentiente, sit quidem ille, qui libertatem a proprietario accepit, inter libertos proprietarii connumeratus et, si quid in medio possedit, hoc sibi adquirat, sibi habeat, suae posteritati relinquat, salvo patronatus iure per omnia custodiendo , nisi et hoc ei legibus fuerit remissum. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.1.1a: Imperator Justinianus Ipse tamen libertus quasi servus apud usufructuarium permaneat, donec usufructuarius vivit vel usus fructus non legitimo modo peremptus est. etenim si finem usus fructus quocumque modo accipiat, tunc facultas ei tribuitur quo maluerit degere modo. si vero adhuc superstite usufructuario ab hac luce fuerit libertus exemptus, hereditas eius legitimum tramitem sequatur. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.1.2: Imperator Justinianus Sin autem usufructuarius tantummodo libertatem imposuerit, si quidem hoc modo, ut cedat usu fructu proprietario, plenissimum ius habeat in servo proprietarius et omnia ei servus adquirat secundum ea, quae generaliter in servos et dominos constituta sunt. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.1.2a: Imperator Justinianus Sin vero gratias agendo usufructuarius eum ab usu fructu liberaverit et libertate donaverit, tunc maneat quidem servus proprietario suo adnexus, sed non necessitas ei imponatur, donec vivit usufructuarius vel usus fructus constare potest, observare proprietarium et quaedam ministeria ei adimplere, sed iudices nostri eum in quiete tueantur. post usufructuarii autem mortem vel usus fructus quocumque modo interemptionem tunc serviat quidem domino et omnia, quae in medio ad eum perveniant, haec suo domino adquirat. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.1.2b: Imperator Justinianus Et sit ex nostra constitutione haec separatio inter servos et liberos et non secundum ius antiquum idem servus remaneat et nullum respiciat dominum. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.1.3: Imperator Justinianus Illud quoque huic legi adicimus, ut explosa antiqua personarum differentia liceat parentibus tam feminis quam masculis filiis filiabus sive in sacris constitutis sive emancipatis cuiuscumque gradus mandatum imponere, quatenus servos in libertatem producant sive apud iudicem sive in sacris ecclesiis sive secundum alium quem mandator voluerit legitimum modum. cum enim et in successionibus et in aliis paene omnibus nulla est inter liberos discretio, oportet hoc observari et in praesenti casu maxime pro libertate, quam et fovere et tueri romanis legibus et praecipue nostro numini peculiare est. [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.2: Imperator Justinianus Si quis servo suo libertatem imponat sive in ecclesia sive ad qualecumque tribunal vel apud eum, qui libertatem imponere legibus habet licentiam, sive in testamento vel alio ultimo elogio directam vel fideicommissariam, nullo coartetur modo eorum qui ad libertatem veniunt aetatem requirere. neque enim eum tantummodo civitatem romanam adipisci columus, qui maior triginta annis extitit, sed quemadmodum in ecclesiasticis libertatibus non est huiusmodi aetatis differentia, ita in omnibus libertatibus, quae a dominis imponuntur sive in extremis dispositionibus sive per iudices vel alio legitimo modo, hoc observari sancimus, ut sint omnes cives romani constituti: ampliandam enim magis civitatem nostram quam minuendam esse censemus. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. k. aug. lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.15.3pr.: Imperator Justinianus Si quis sine uxore constitutus ancillam suam nomine habeat concubinae et in eadem usque ad mortem consuetudine permanserit et forsitan liberos ex ea sustulerit , sancimus omnimodo non concedi heredibus defuncti eandem vel liberos eius, si etiam liberos habuerit, in servitutem deducere, sed post mortem domini sub certo modo eripiatur in libertatem una cum subole sua, si etiam eam forsitan habuerit. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.15.3.1: Imperator Justinianus Ipse etenim domino, dum superest, damus licentiam quomodo voluerit uti tam ancilla sua quam etiam ex ea progenita subole et in suo ultimo elogio quidquid voluerit contra eos disponere, id est sive quasi servos eos aliis legare sive in servitute heredum nominatim relinquere. sin autem taciturnitate eos praeterierit, tunc post mortem eius ad libertatem eripiantur, ut sit domini mors libertatis eorum exordium. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.15.3.2: Imperator Justinianus Omnibus etenim uxores habentibus concubinas vel liberas vel ancillas habere nec antiqua iure nec nostra concedunt. [a 531 d. k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.16.0. De liberali causa.
CJ.7.16.1: Imperator Antoninus Rem quidem illicitam et inhonestam admisisse confiteris, quia proponis filios ingenuos a te venumdatos. sed quia factum tuum filiis obesse non debet, adi competentem iudicem, si vis, ut causa agatur secundum ordinem iuris. * ant. a. saturninae. * [pp. v id. febr.]
CJ.7.16.2: Imperator Antoninus Si hi, quos servos tuos esse dicis, liberi esse a diversa parte dicuntur, de statu eorum more solito quaeri oportet: nec enim res iudicata, qua de proprietate eorum pronuntiatum est, opponi causae liberali potest. * ant. a. vereniano. * [a 214 d. non. febr. romae messala et sabino conss.]
CJ.7.16.3: Imperator Alexander Severus Si liber homo alienae ancillae contubernium sequatur, licet ei fuerit denuntiatum, ut se abstineret, servus domini mulieris non fit. * alex. a. quirino. * [a 225 pp. non. febr. fusco et dextro conss. ]
CJ.7.16.4: Imperator Alexander Severus Si is, quem in servitutem petebas, liber quamvis absente te causa cognita pronuntiatus est, secunda in servitutem petitio eius dari tibi non debet. sed si, posteaquam cognovisti de sententia iudicis, appellasti, an iure lata sit, in auditorio quaeretur. * alex. a. iucundo. * []
CJ.7.16.5pr.: Imperator Alexander Severus Non ideo minus in libertatem proclamare potest ea, quam ancillam tuam esse dicis , quia eam vendente fisco comparasti. * alex. a. sabino. * []
CJ.7.16.5.1: Imperator Alexander Severus Sed nec hoc ad praescriptionem operatur, quod venditionis tempore maior viginti annis fuit, cum aetatis adlegatio non alias possit praescriptionem adversus civem romanum accommodare, quam si participandi pretii gratia consensum servituti dedisse probetur. []
CJ.7.16.5.2: Imperator Alexander Severus Probationis sane onus, cum ex servitute in libertatem adseritur, ad se recipit. qui si adfirmationem suam non impleat, inconcussum possessionis ius obtinebis. []
CJ.7.16.6: Imperatores valer., gallien. Nec si volens scripsisses servum te esse, non liberum, praeiudicium iuri tuo aliquid comparasses: quanto nunc magis, cum eam scripturam dare compulsum te esse testaris? * valer. et gallien. aa. et valer. nobil. c. vausumetio.* []
CJ.7.16.7: Imperator aurel. Si ab eo cuius servus fuisti manumissus es, frustra libertatis controversiam sustines, maxime ab herede eius qui manumisit, cum, etsi iure libertas non processit, respectu tamen aditae hereditatis voluntatem defuncti suo consensu firmare debuit. * aurel. a. secundo. * []
CJ.7.16.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum adfirmes placuisse quondam domino tuo, ut pro te et filia tua dato nummo certae quantitatis vos manumitteret, et te tantummodo liberaverit, aditus rector provinciae hortabitur eum salva reverentia, quam patrono liberti solent exhibere , placito suo stare. * diocl. et maxim. aa. veneriae. * [a 286 pp. prid.... sept. maximo ii et aquilino conss.]
CJ.7.16.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum precum tuarum conceptio, licet eum contra quem supplicas ex ancilla natum esse expresserit, tamen nomini cognomen, quo liberi dumtaxat nuncupantur, addiderit et non servum esse, sed servili macula adspersum comprehenderit, contra eum qui servus non est supplicasse te intellegitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. proculo. * [a 293 ]
CJ.7.16.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Liberos privatis pactis vel actus quacumque administrati ratione non posse mutata condicione servos fieri certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. stratio. * [a 293 d. iiii non.]
CJ.7.16.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Liberos priva non mutant servi statum, si ad civiles honores illicite atque improbe adspiraverint. unde si status moveatur quaestio, intellegere vobis licet nonil prodesse posse, quod pater vester honores civiles gessit. sollemnibus itaque ordinatis apud praesidem provinciae de statu vestro cognoscetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. faustino. * [a 293 d. iiii non.]
CJ.7.16.12: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si liberum te natum aliquis comparavit, statum retines, quem antea habuisti. si vero ex ancilla editum naturalis pater idemque dominus distraxit ac post emptori pretium solvisti, non idcirco libertatem consecutus es. * diocl. et maxim. aa. et cc. secundo. * [a 293 pp. xviii k. mart. aa. conss.]
CJ.7.16.13: Imperatores Diocletianus, Maximianus Principaliter destatu defuncti agi non potest. si vero ex peculio quondam eius, quem tibi bona reliquisse commemoras, res vindicentur vel eius filiis moveatur status quaestio, haec omnia sollemniter praesidali notione decidi debent. * diocl. et maxim. aa. et cc. antistiae. * [a 293 d. v k. mai. aa. conss.]
CJ.7.16.14: Imperatores Diocletianus, Maximianus Lite ordinata in possessione libertatis is, de cuius libertate quaeritur, constituitur et interim pro libero habetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. quintianae. * [a 293 d. iiii k. mai. heracleae aa. conss.]
CJ.7.16.15: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec omissa professio probationem generis excludit nec falsa simulata veritatem minuit. cum itaque ad examinationem veri omnis iure prodita debeat admitti probatio, aditus praeses provinciae sollemnibus ordinatis, prout iuris ratio patitur , causam liberalem inter vos decidi providebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. palladio. * [a 293 ]
CJ.7.16.16: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si ministerium quasi libera exhibuisti ac te nesciente quasi ancilla in dotem data conscriptum instrumentum est, nihil haec libertati tuae nocere potuerunt, maxime cum te minorem aetate fuisse commemores et placuerit minores viginti annis nulla ratione mutare statum ac pro liberis servos fieri, ne ante libertatem inconsulte amittant, quam aliis propter aetatis rationem sine consilio praestare non possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. diogeniae. * [a 293 pp. vi id. mai. hadrianopoli aa. conss.]
CJ.7.16.17pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Multis rationibus natalibus ingenuis fratribus natis, post delictis vel casibus intervenientibus singulorum causae status separantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. regio. * [a 293 s. x k. iun. aa. conss.]
CJ.7.16.17.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nihil itaque prohibet eundem et tibi non movere quaestionem et eos, quos fratres tuos adseveras, in servitutem vindicare sive retinere. [a 293 s. x k. iun. aa. conss.]
CJ.7.16.17.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Igitur ad demonstrandam fratrum tuorum libertatem aliae sunt probationes necessariae: nam quod tibi non movetur quaestio libertatis, eorum non idoneam constat habere probationem. [a 293 s. x k. iun. aa. conss.]
CJ.7.16.18: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ad probationem ingenuitatis ab eo, contra cuius successores postulas, facta tibi locatio non sufficit, nec tamen hoc solum ad servitutis vinculum argumentum est idoneum. * diocl. et maxim. aa. et cc. zotico. * [a 293 s. id. iul. philippopoli aa. conss.]
CJ.7.16.19: Imperatores Diocletianus, Maximianus Principaliter causam eius de quo supplicas esse quam tuam perspicimus. nam cum te eum ad libertatem produxisse profitearis, illius interest magis sollemniter suum tueri statum et consequenter tua etiam agetur causa: nam si ab eo, contra quem fundis preces, servus dicatur eique libertas ex manumissione tua vindicetur , probatio servitutis originis et beneficium manumissionis libertatem illi adsignans tuum etiam ius patronatus tuetur. si vero consentiat servituti, tunc iure concesso adito praeside provinciae eum invitum etiam defendere poteris. * diocl. et maxim. aa. et cc. paulo. * [a 293 ]
CJ.7.16.20: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sicut semel praestitam libertatem revocari non licet, sic per ea, quae non manumittendi causa domini cum servis propriis agunt, nihil sibi detrahunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. aeternali. * [a 293 s. vi k. sept. aa. conss.]
CJ.7.16.21: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eam, quae in possessione libertatis non sine dolo malo reperitur, in servitutem constitutae simile habere praeiudicium edicto perpetuo " si controversia erit, utrum ex servitute in libertatem petatur an ex libertate in servitutem" sui conceptione manifeste probatur, nec quicquam ancillae dolus proprii iuris dominis aufert. * diocl. et maxim. aa. et cc. thallusae. * [a 293 s. non. oct. sirmi aa. conss.]
CJ.7.16.22: Imperatores Diocletianus, Maximianus Parentes natales, non confessio adsignat. quapropter si ex ancilla nata post ad libertatem manumissa pervenisti, te velut ex altera natam ancilla servam professa quaesitam manumissione libertatem huiusmodi simulatione vel errore amittere minime potuisti, cum servi nascantur ratione certa, non confessione constituantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pardaleae. * [a 293 d. v k. dec. aa. conss.]
CJ.7.16.23: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si tibi testamento directa libertas a domino relicta est et ex eo successerunt scriptae filiae, non idcirco, quod secundum eius voluntatem vel contra de filiis uni praestas obsequium, ceterae filiae tuam rescindere possunt libertatem. * diocl. et maxim. aa. et cc. musciae. * [a 293 ]
CJ.7.16.24: Imperatores Diocletianus, Maximianus Interrogatam et professam apud acta se esse ancillam huiusmodi factum defensionem libertatis non excludit. * diocl. et maxim. aa. et cc. sebastiano. * [a 293 s. iiii k. ian. aa. conss.]
CJ.7.16.25: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sicut praetermissa instrumenta manumissionis recte factae nullum adferunt praestitae libertati vitium, ita si servum ad libertatem produxisti, instrumentorum amissio nihil ei nocere potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. licentiano. * [a 294 s. v id. febr. cc. conss.]
CJ.7.16.26: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sicut datam libertatem manumissis adimere patronus non potest, ita manumissionis instrumentum praestare cogitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. molento. * [a 294 s. vii id. mart. cc. conss.]
CJ.7.16.27pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Arrianus si mota quaestione a leonide liber fuit pronuntiatus, in servitutem a victo iterum non recte petitus est. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio asterio. * [a 294 d.Iii k.April.Sirmio cc.Conss.]
CJ.7.16.27.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Coheres etiam tibi ab arriano datus colludens cum eo sive heredibus ipsius, qui status moverat quaestionem, nihil tibi obfuit, nec quae in confessionem inter eos venerunt, statum veritatis vel nomen substantiae defuncti mutare potuerunt. [a 294 d.Iii k.April.Sirmio cc.Conss.]
CJ.7.16.28: Imperatores Diocletianus, Maximianus Avi paterni magistratu functi dignitas ad libertatis probationem nihil nepoti prodest, si quidem in liberali causa matris, non patris inspiciatur condicio. sed nec materni avi sola sufficit, cum, licet avia quoque libera probari possit, multis tamen ex causis status mutari consueverit. * diocl. et maxim. aa. et cc. eurymedonti. * [a 294 sirmi iiii id. april. aa. conss.]
CJ.7.16.29: Imperatores Diocletianus, Maximianus De ancilla matre natam et ab eo redemptam, in cuius fuit contubernio, si non manumittitur, in servitute permanere non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. troilae. * [a 294 ]
CJ.7.16.30: Imperatores Diocletianus, Maximianus Solo obsequii non praestiti velamento data libertas rescindi non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. * [a 294 ]
CJ.7.16.31: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si tibi servitutis improbe moveatur quaestio, sollemnibus ordinatis de calumnia vel iniuria, prout vindictae viam elegeris, habita contestatione, posteaquam servus non esse fueris pronuntiatus, adversus eam sententiam postulare potes, tunc demum de his etiam quae direpta probaveris restitutionem, cum pro libertate fuerit pronuntiatum, petiturus. * diocl. et maxim. aa. et cc. corsianae. * [a 294 ]
CJ.7.16.32: Imperatores Diocletianus, Maximianus Subscriptio filii domini manumittentis nec addere secuta nec omissa detrahere libertati quicquam potest. * diocl. et m1xim. aa. et cc. athenaidi. * [a 294 d. non. nov. cc. conss.]
CJ.7.16.33: Imperatores Diocletianus, Maximianus Licet accepta pecunia dominus te manumisit, tamen tributa libertas rescindi non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. melitianae. * [a 294 s. iiii id. nov. cc. conss.]
CJ.7.16.34: Imperatores Diocletianus, Maximianus Libera concubinatus ratione non constituitur ancilla. * diocl. et maxim. aa. et cc. hermionae. * [a 294 d. id. nov. cc. conss.]
CJ.7.16.35: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non idcirco minus, quod pupilli res velut tutor administrasse dicitur, ex eius persona servitutis pati quaestionem potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. atellio. * [a 294 sirmi non. dec. cc. conss.]
CJ.7.16.36: Imperatores Diocletianus, Maximianus Post certi temporis ministerium ancillae liberam eam esse cum ea paciscendo conventionis obtemperandi legi domina nullam habet necessitatem utque hoc verum est , ita e contrario si filios suos constituta cum his libera in ministerium tibi tradere promisisse probetur, parere placitis non compellitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodorae. * [a 294 ]
CJ.7.16.37: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si filium tuum liberum genero vendidisti, qui tam proxima necessitudine coniunctus condicionis ignorantiam simulare non potest, utrisque sociis criminis accusator deest. * diocl. et maxim. aa. et cc. olympio. * [a 294 ]
CJ.7.16.38: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non idcirco minus, quod te limenarcha creato nemo contradixit, rei publicae nomine moveri tibi status quaestio potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. philoserapi. * [a 294 d. xvi k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.7.16.39: Imperatores Diocletianus, Maximianus Liberos velut servos profitentes statum eorum mutare non posse constat. * diocl. et maxim. aa. et cc. eutychio. * [a 294 s. vii k. ian. sirmi cc. conss.]
CJ.7.16.40: Imperatores Diocletianus, Maximianus Iuxta edicti nostri continentiam in liberalibus quoque negotiis, sive de libertinitate sive de ingenuitate moventur, absente nihilo minus una parte causam discuti et pro iustitiae ratione sententiam proferri nihil prohibet. * diocl. et maxim. aa. et cc. litt. ad verinum. * []
CJ.7.16.41: Imperatores Constantinus, licin. Iubemus omnes epistulas actricis, quas ad aelium tamquam principalem fecerat, inanes et vacuas esse atque in irritum devocari ac de ingenuitate eiusdem aelii requiri nec mulieri id obesse, quod ad eum tamquam decurionem ac principalem scripserit, vel id, quod idem se finxerit decurionem vel principalem, maxime cum non solum testium professione et cognationis eius, quae iugum servile agnoscit, verum etiam voce propria eiusdem aelii apud aliud iudicium patuerat, quod condicionis servilis videretur. * const. et licin. aa. ad titianum praes. cappadociae. * []
CJ.7.16.42: Imperator Constantinus Placuit eos qui nascuntur matrum condicionibus uti, quarum mox visceribus exponuntur. ante litem vero nati suo omnes nomine in quaestionem vocentur, quoniam hos solos, qui in lite nati erunt, omnem fortunam matrum complecti oportet et aut iustis tradi dominis aut libertate cum lucis auctoribus frui. * const. a. ad maximum pu. * [a 322 d. prid. id. iun. sirmi probiano et iuliano conss.]
CJ.7.17.0. De adsertione tollenda.
CJ.7.17.1pr.: Imperator Justinianus Lites super servili condicione movendas ad clementiorem tam examinationem quam terminum transferimus iubentes, si quis vel adhuc serviens liberum se esse dixerit vel in libertate commorans ad servitutem vocatus fuerit, adsertoris difficultatem in utroque casu cessare ipsumque per se ad intentiones eius qui dominum sese adserit respondere et, si ex possessione libertatis ad servitutem ducitur, etiam procuratorem dare minime prohiberi, quod his, qui ex servitute ad libertatem prosiluerint, penitus interdicimus: illis legibus, quae dudum et secunda et tertia vice adsertorias lites examinari praecipiebant, in posterum conquiescentibus, cum sit iustum primam definitionem in suis manere viribus, cum provocatio nulla oblata fuerit: qua porrecta, ad similitudinem aliorum negotiorum iudex, ad quem res ex provocatione ducitur, eam examinabit, cuius et ipsius iudicium ad secundam exquisitionem minime deducetur occasione legum, quae super adsertoriis litibus positae sunt. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.]
CJ.7.17.1.1: Imperator Justinianus Super peculio etiam eorum vel aliis rebus aut causis veterem defensoris observationem tollimus, praecipientes illorum tantummodo peculia, qui ex possessione servitutis super libera condicione litigant, aliasque res quae vindicantur in tuto pro dispositione iudicis collocari. [a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.]
CJ.7.17.1.2: Imperator Justinianus Omnes vero, qui pro libertate periclitantur, si quidem possint fideiussorem dare , eum exigi: sin vero re vera datio eius impossibilis eis sit hocque iudici manifeste ostendatur, iuratoriae cautioni committi: scientes quod, si post hiusmodi expositionem afuerint et edictis citati in absentia nihilo minus per unum annum duraverint, omnimodo servituti obnoxii erunt et eius dominio, qui litem eis intulit, sine ulla dubitatione adsignabuntur. [a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.]
CJ.7.17.1.3: Imperator Justinianus Scire vero eos volumus, qui aliquem ad servitutem vocant, quod, si post primam accusationem in quocumque iudicio vel ex divali iussione factam et admonitionem ei oblatam, qui servus esse dicitur, in alio iudicio eum accusaverint ( praeterquam si eius occasionem ipse qui servus esse dicitur praestiterit), etsi domini sint, suo iure privabuntur. [a 528 d. iii id. dec. dn. iustiniano pp. a. ii cons.]
CJ.7.17.2pr.: Imperator Justinianus Expeditam antea quaestionem, in praesenti autem ex nostra lege, quam de adsertione tollenda posuimus, in quandam difficultatem incidere periclitantem, compendioso remedio fulciendam esse censemus. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept.]
CJ.7.17.2.1: Imperator Justinianus Cum enim per adsertores super libertate iudicium agitabatur, si in medio adsertore litem agente adsertus ab hac luce fuerit subtractus, necessitas imponebatur nihilo minus adsertori litem implere, ut emptor, si victus erat et pro libertate fuerat pronuntiatum, habeat regressum adversus venditorem, ut ei quasi liberae personae venditor reddat id, quod emptionali instrumento continebatur vel natura contractus exigebat. [a 531 d. k. sept.]
CJ.7.17.2.2: Imperator Justinianus In praesenti autem, quia adsertorum vana nomina reiecta sunt, si persona pro cuius condicione lis agitur, mortua fuerit, quemadmodum iudicium potest adimpleri una tantummodo persona in iudicium veniente? [a 531 d. k. sept.]
CJ.7.17.2.3: Imperator Justinianus Sancimus itaque in praesenti casu licentiam esse emptori adversus suum auctorem venire, quatenus vel ostendat venditor servum se vendidisse vel, si non potuerit , quasi libera persona vendita evictionis periculum ad eum revertatur. [a 531 d. k. sept.]
CJ.7.18.0. Quibus ad libertatem proclamare non licet et de rebus eorum, qui ad libertatem proclamare non prohibentur.
CJ.7.18.1pr.: Imperator Gordianus Dispar causa est eius, qui dissimulata condicione sua distrahi se passus est, et eius qui pretium participatus est. nam superiori quidem non denegatur libertatis defensio, posteriori autem, et si civis romanus sit et participatus est pretia, libertas denegatur. * gord. a. proculo. * [a 239 pp. k. mai. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.7.18.1.1: Imperator Gordianus Eandemque et in eo distinctionem adhibendam, cui fideicommissaria libertas debetur, meritissimo iuris auctores responderunt. [a 239 pp. k. mai. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.7.18.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus De latronum familia descendentibus ex largitione principali vel auctoritate fiscali servis factis retro principes libertatem denegari decreverunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. melanae. * []
CJ.7.18.3pr.: Imperator Constantinus Si quis in libertatem proclamaverit, id, quod apud se esse eius qui se dominum dicit profitebitur, quoniam de eo non dubitatur, reddi ac referri iudex protinus pronuntiabit. * const. a. ad maximum pu. * [a 323 d. xv k. iun. thessalonica severo et rufino conss.]
CJ.7.18.3.1: Imperator Constantinus Quod vero petitur, si fuerit negatione dubium, per cautionem conservabitur ac petitio differetur, ut, si fuerit approbata libertas, ( quoniam et ipsis, qui his rem commiserunt, medendum est) gestarum rerum ab eodem ratio atque omne quod debebitur reposcatur, ut servitute depulsa qui pro domino quondam fuerat habeat, quod ut servo dominii iure largitus est et quae ex earum rerum quaestu ac fructibus conciliata sunt et quae de furtivis compendiis obscure capta ac parata sunt , cum liberum esse non oporteat, quod apud servum dominus peculii nomine collocaverat. [a 323 d. xv k. iun. thessalonica severo et rufino conss.]
CJ.7.18.3.2: Imperator Constantinus Ea vero, quae testamento vel donatione quaesita sunt aut quae ex earum rerum emolumentis empta confectaque sunt, eidem ingenuo deputentur. quae tamen universa exacto libertatis iudicio, quae a supra dictis rebus discernantur, in sequestro esse oportet, ut his ab utroque deductis atque in medio iure collocatis ad eorum proprietatem uterque contendat. [a 323 d. xv k. iun. thessalonica severo et rufino conss.]
CJ.7.19.0. De ordine cognitionum.
CJ.7.19.1: Imperator Alexander Severus Cum et ipse confessus es status controversiam pati, qua ratione postulas, priusquam de condicione constaret tua, accusandi tibi tribui potestatem contra eum, qui te servum esse contendit? cum igitur, sicut adlegas, statu generis fretus es , iuxta ius ordinarium praesidem pete, qui cognita prius liberali causa ex eventu iudicii, quid de crimine statuere debeat, non dubitabit. * alex. a. vitalio. * [a 223 pp. v id. m... maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.19.2: Imperator Alexander Severus Si de hereditate et libertate controversia est, prius agi causa libertatis debet. sed si de hereditate agetur, ordinanda quidem est causa libertatis, sed sufficit ei, qui libertate utitur, ad victoriam de hereditate secundum se pronuntiatum. * alex. a. galliae. * [a 223 pp. v id. aug. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.19.3: Imperator Alexander Severus Si crimen aliquod inferatur ei, quam ingenuam esse dicis, ante liberalis causa suo ordine agi debet, cognitionem suam praeside praebente, quoniam necesse est ante sciri, si delictum probatum fuerit, ut in liberam et ingenuam an ut in ancillam constitui oportet. * alex. a. valeriano. * [a 223 pp. vi k. dec. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.19.4pr.: Imperator Gordianus Si status controversiam pateris, lite prius liberali terminata, si pro te fuerit pronuntiatum, agere etiam adversus eum, qui se dominum tuum esse contendit, non prohiberis. * gord. a. menedemo. * [a 239 d. x k. dec. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.7.19.4.1: Imperator Gordianus Quod si ideo te ab accusatione elidet, quasi servum non proprium sed alienum, liberale quidem iudicium cessat, causae autem examinatio apud eum qui iudicat ostendet, utrumne accusatio induci debeat propter statum personae, an evanescat. [a 239 d. x k. dec. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.7.19.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum status quaestionem tibi moveri et te debita velle petere commemores, ordinarium est prius sollemnibus interpositis, si hoc iuris admiserit ratio, causam liberalem apud praesidem provinciae decidi, ut, si liber fueris vel servus non esse pronuntiatus, tunc tibi iure debita restitui iubeat, cum hoc incerto, utrumne tibi libero constituto an domino tuo, si servum te sententia declaraverit, debeatur, ad solutionem debitorem tuum urgueri non oporteat. * diocl. et maxim. aa. et cc. alpheo. * [a 293 s. prid. k. mai. beraci aa. conss.]
CJ.7.19.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si res tuas raptas vel amotas esse dicis ab his, quos servos tuos esse contendis , hique in libertatem proclamaverunt, causa liberalis prius adversus eos et tunc damni dati rerumque amotarum lis apud praesidem provinciae contestanda est, ut, si quidem liberi vel servi non esse pronuntientur, tunc demum damni dati et amotarum rerum procedere possit adhibita probatione condemnatio, si vero secus, quaestio rerum amotarum evanescat. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandriae. * [a 293 d. iii k. ian. sirmi aa. conss.]
CJ.7.19.7pr.: Imperator Constantinus Si quando negotium status fuerit exortum, si ab eius parte qui dicitur servus aliquid dicatur dominus abripuisse, prius considerari placet, utrum de possessione servitutis in libertatem reclamandum putet an vero ex possessione libertatis in servitutem vocatur. * const. a. ad bassum. * [a 317 - 319? ]
CJ.7.19.7.1: Imperator Constantinus Ac si eum de obsequiis servilibus libertatem constiterit flagitare, ante decidi status convenit causam atque ita praeberi direptorum negotiorum, si res exegerit , audientiam. [a 317 - 319? ]
CJ.7.19.7.2: Imperator Constantinus Quod si ei qui ad servitutem vocatur quicquam direptum esse memoretur, universa quae constiterit ablata ita demum reddi convenit ei, qui servus esse contenditur , si modo salvam rem futuram per idoneos fideiussores promiserit. [a 317 - 319? ]
CJ.7.19.7.3: Imperator Constantinus Nam si tales non potuerit dare, tunc ea convenit, de quibus in iudicio tractabitur, sequestrari in eum diem, in quo controversia sopietur, ita ut ex isdem, si alia facultas esse non poterit, tantum litis sumptibus et alimoniae hominis subministretur, quantum moderato iudicis arbitrio fuerit aestimatum. [a 317 - 319? ]
CJ.7.19.7.4: Imperator Constantinus ( 1) cum autem necdum lite de statu mota res ab aliquo direptae sint et sententia de restituenda possessione rerum lata ille, ne sententiae satisfieret, de statu controversiam movit, necessitatem habebit et sine satisdatione easdem res reddere et tunc causam liberalem secundum iuris ordinem exercere. [a 317 - 319? ]
CJ.7.20.0. De collusione detegenda.
CJ.7.20.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum servum matris tuae et stupro violasse dominam suam et turpis coniunctionis maculam excogitandae ingenuitatis collusione ac falsae captivitatis velamento apud competentem iudicem obtegere voluisse proponas nec libertatem ei matrem tuam dedisse, sed in solam ingenuitatem eum nudae voluntatis mendacio producere enisam adseveres, servum esse palam est, quando etiam divi pii rescriptum super captivitate emissum, quam non intercessisse significas, ingenuum fecisse non videatur, nec adseveratio consensus tui ingenuitatis ius tribuere potuit. * diocl. et maxim. aa. theodorae. * [a 290 pp. xiiii k. iul. diocletiano iiii et maximiano iii aa. conss.]
CJ.7.20.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Libertinae condicionis constitutis privatis pactis mutare statum non licere ninniano senatus consulto contra collusorem poena statuta praemioque detegenti promisso manifeste declaratur. * diocl. et maxim. aa. et cc. milesio. * [a 294 d. v k. dec. cc. conss.]
CJ.7.21.0. Ne de statu defunctorum post quinquennium quaeratur.
CJ.7.21.1: Imperatores Severus, Antoninus Aditus competens iudex causam praescriptionis examinabit et, si domitiae patronum, qui civis romanus in diem mortis vixit, ante quinque annos, quam lis bonorum mulieris inchoaretur, vita decessisse constiterit, libertae status ex persona manumissoris non retractabitur. * sev. et ant. aa. niconi. * []
CJ.7.21.2: Imperatores Severus, Antoninus Si is, qui te heredem fecit, propter matris condicionem servus dicitur et mater ante quinque annos litis motae vita decessit, praescriptioni locus erit, cum quaeri de statu non possit, nisi de condicione matris retractaretur. haec ita, si, quamdiu vixit, sine interpellatione ut civis romana egit. * sev. et ant. aa. maximo. * [a 205 pp. id. sept. antonino a. ii et geta c. ii conss.]
CJ.7.21.3: Imperator Alexander Severus Quamvis defunctus sit maritus quondam tuus, cui status quaestio inferebatur, causa tamen etiam post obitum eius propter emolumentum successionis durat eamque apud eum, qui de hereditate vel de singulis rebus iudicaturus est, decidi oportet. * alex. a. olympiadi. * []
CJ.7.21.4pr.: Imperator Alexander Severus Si is, quem servum tuum fuisse et a fratre tuo manumissum atque heredem scriptum proponis, ut civis romanus vixit nec intra quinquennium post mortem eius status quaestionem movere coepisti, intellegis neque heredibus ab eo scriptis neque his, quos liberos esse voluit, controversiam te contra formam senatus consulti facere posse. * alex. a. marciano. * [a 228 pp. v id. iun. modesto et probo conss.]
CJ.7.21.4.1: Imperator Alexander Severus Quod si prius, quam id spatium temporis excederet, agere coepisti, et peculium eius more iudiciorum persequi et cum manumissis ordinata lite secundum formam edicti experiri non prohiberis. [a 228 pp. v id. iun. modesto et probo conss.]
CJ.7.21.5: Imperator Gordianus Quod est constitutum post quinquennium de statu defunctorum quaestionem incipere non posse, ad speciem emancipationis, iure nec ne perfecta sit, minime pertinet. * gord. a. severo. * []
CJ.7.21.6pr.: Imperatores valer., gallien. Si mater tua quasi ingenua communi opinione vixit et quinquennium a die mortis eius excessit, potes rem publicam et pupillos, si tibi status quaestionem movere temptaverint, nota praescriptione repellere. * valer. et gallien. aa. pollae. * [a 260 pp. vi id. iun. saeculare ii et donato conss.]
CJ.7.21.6.1: Imperatores valer., gallien. An autem pro ingenua in diem mortis egerit, in iudicio requiretur. quod si varietas interveniat, posteriora tempora spectari convenit. [a 260 pp. vi id. iun. saeculare ii et donato conss.]
CJ.7.21.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si pater tuus veluti ingenuus vixit nec status controversiam, quasi fisci servus esset, apud praesidem provinciae, qui super huiusmodo quaestionibus iudicare solet, sed apud curatorem rei publicae non competentem iudicem passus est, postque mortem eius quinquennium fluxit, status tuus ex praescriptione, quae ex senatus consulto emanat, protectus est. * diocl. et maxim. aa. heliodoro. * []
CJ.7.21.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Repetitio peculii rerum servi tui, si nullo iusto titulo intercedente corpora ab aliquo possideantur, nulla temporis praescriptione mutilabitur. nec enim senatus consultum, quo super non retractandis defunctorum statibus sancitum est, intervenit, si defunctus in fuga conversatus atque latitans decessit. * diocl. et maxim. aa. et cc. theodoro. * [a 299? d. x k. dec. mel. diocletiano et maximiano aa. conss.]
CJ.7.22.0. De longi temporis praescriptione, quae pro libertate et non adversus libertatem opponitur.
CJ.7.22.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Mala fide morato in libertae diu prodesse non potest temporis praescriptio. unde cum confitearis fuga te ab eo cuius meministi recessisse, intellegis ex hoc solo sine dolo malo in possessione te libertatis non esse. * diocl. et maxim. aa. et cc. muciano. * [a a. 293 d. x k. sept. aa. conss.]
CJ.7.22.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Praestat firmam defensionem libertatis ex iusto initio longo tempore obtenta possessio. favor enim libertatibus debitus et salubris iam pridem ratio suasit, ut his, qui bona fide in possessione libertatis per viginti annorum spatium sine interpellatione morati essent, praescriptio adversus inquietudinem status eorum prodesse deberet, ut et liberi et cives fiant romani. * diocl. et maxim. aa. et cc. carterio. * [a 300 d. vii k. iul. antiochiae constantio iii et maximiano iii cc. conss.]
CJ.7.22.3: Imperatores Constantinus, licin. Solam temporis longinquitatem, etiamsi sexaginta annorum curricula excesserunt, libertatis iura minime mutilare oportere congruit aequitati. * constant. et licin. aa. litt. ad dionysium vice praef. * [a 314 d. iii k. mai. volusiano et anniano conss.]
CJ.7.23.0. De peculio eius qui libertatem meruit.
CJ.7.23.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Longe diversam causam eorum, qui a superstitibus manumittuntur, item illorum, quibus testamento libertas relinquitur, esse dissimulare non debueras, cum superiore quidem casu concessum tacite peculium, si non adimatur, posteriore vero, nisi specialiter fuerit datum, penes successorem remanere sit iuris evidentis. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * [a 294 s. v non. oct. cc. conss.]
CJ.7.24.0. De senatus consulto claudiano tollendo.
CJ.7.24.1pr.: Imperator Justinianus Cum in nostris temporibus, in quibus multos labores pro libertate subiectorum sustinuimus, satis esse impium credidimus quasdam mulieres libertate sua fraudari et, quod ab hostium ferocitate contra naturalem libertatem inductum est, hoc a libidine nequissimorum hominum inferri, claudianum senatus consultum et omnem eius observationem circa denuntiationes et iudicium sententias conquiescere in posterum volumus, ne, quae libera constituta est, vel semel decepta vel infelici cupidine capta vel alio quocumque modo contra natalium suorum ingenuitatem deducatur in servitutem et sit pessimum dedecus cognationis suae fulgori, ut, quae forsitan decoratos dignitatibus habeat cognatos, haec in alienum cadat dominium et dominum pertimescat forsitan cognatis suis inferiorem. quod et in libertis observari oportet: semel etenim libertate potitam per tale dedecus in servitutem reduci religio temporum meorum nullo patitur modo. * iust. a. hermogeni mag. off. * [a 531-534 ]
CJ.7.24.1.1: Imperator Justinianus Sed ne servi vel adscripticii putent sibi impunitum esse tale conamen, quod maxime in adscripticios verendum est, ne liberarum mulierum nuptiis ab his excogitatis paulatim huiusmodi hominum condicio decrescat, sancimus, si quid tale fuerit vel a servo vel adscripticio perpetratum, liberam habere potestatem dominium eius sive per se sive per praesidem provinciae talem servum vel adscripticium castigatione competenti corrigere et abstrahere a tali muliere. quod si neglexerit, sciat in suum damnum huiusmodi desidiam reversuram. [a 531-534 ]
CJ.7.25.0. De nudo ex iure quiritium tollendo.
CJ.7.25.1: Imperator Justinianus Antiquae subtilitatis ludibrium per hanc decisionem expellentes nullam esse differentiam patimur inter dominos, apud quos vel nudum ex iure quiritium vel tantummodo in bonis reperitur, quia nec huiusmodi esse volumus distinctionem nec ex iure quiritum nomen, quod nihil aenigmate discrepat nec umquam videtur neque in rebus apparet, sed est vacuum et superfluum verbum, per quod animi iuvenum, qui ad primam veniunt legum audientiam, perterriti ex primis eorum cunabulis inutiles legis antiquae dispositiones accipiunt. sed sit plenissimus et legitimus quisque dominus sive servi sui sive aliarum rerum ad se pertinentium. * iust. a. iuliano pp. * [a 530-531 ]
CJ.7.26.0. De usucapione pro emptore vel transactione.
CJ.7.26.1: Imperator Antoninus Mancipia tua si ab eis distracta sunt, qui ius vendendi non habuerunt, vindicare ea potes. nec enim usucapi ab emptoribus potuerunt, cum illicita venditione furtum contractum sit. * ant. a. flaviano. * [a 213 pp. id. aug. anonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.26.2: Imperator Alexander Severus Si contra defuncti voluntatem servos, quos propter perfectae artis peritiam heredibus suis defunctus servari testamento praecepit, tutores vendiderunt, usucapi non potuerunt. * alex. a. Marcellino. * [a 224 d. v non. mart. iuliano et crispino conss.]
CJ.7.26.3: Imperator Alexander Severus Si matrem eius, cuius nomine quaestionem pati dicis, bona fide emptam possidere coepisti, etiamsi ipsa in causam furtivam incidit, tamen postea conceptum apud te partum usucapere potuisti. * alex. a. nepotillae. * []
CJ.7.26.4: Imperator Alexander Severus Venditioni ancillae consensum dedisse diversam partem si probaveris, retractando contractum, quem ipsa ratum habuit, non audietur. sed et hac probatione cessante si bona fide emptam ancillam venditore bona fide distrahente temporis spatio usuceperis, intentio proprietatem vindicantis tenere non potest. * alex. a. achilleo. * [pp. iii id. april.]
CJ.7.26.5pr.: Imperator Gordianus Si partem possessionis mala fide possessor venumdedit, id quidem, quod ab ipso tenetur, omnimodo cum fructibus recipi potest, portio autem, quae distracta est, ita demum recte petitur a possidente, si sciens alienam comparavit vel bona fide emptor nondum complevit usucapionem. * gord. a. marino. * [a 238 pp. xii k. april. pio et pontiano conss.]
CJ.7.26.5.1: Imperator Gordianus Violenter autem possessione amissa, priusquam in domini potestatem perveniat, usucapio emptori, etsi bona fide mercatus est, non competit. [a 238 pp. xii k. april. pio et pontiano conss.]
CJ.7.26.6: Imperator Philippus Cum sit probatum rem pignori fuisse obligatam et postea a debitore distractam, palam est non potuisse eam quasi furtivam usucapi. * philipp. a. cum consilio collocutus dixit: * [ s. die et consule.]
CJ.7.26.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sciens servum alienum citra domini voluntatem venumdans furtum committit. quod rei vitium, priusquam ad dominum eius revertatur possessio, non permittit usucapionem fieri, licet bona fide possideatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. pecudi. * [a 294 d. v id. febr. cc. conss.]
CJ.7.26.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex causa transactionis habentes iustam causam possessionis usucapere possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. severo. * [a 294 ]
CJ.7.26.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eum, qui a pupillo sine tutoris auctoritate distrahente comparavit, nullum temporis spatium defendit. sed si locupletior factus emptoris pecunia post pubertatem occasionem iuris ad iniquum trahat compendium, doli mali submovebitur exceptione. * diocl. et maxim. aa. et cc. gaio. * [a 294 s. viii id. dec. cc. conss.]
CJ.7.27.0. De usucapione pro donato.
CJ.7.27.1: Imperator Alexander Severus Sive fuit dominus, qui tibi loca de quibus supplicasti donavit, sive a non domino bona fide donata suscepisti eaque usucepisti, auferri tibi quod iure quaesitum est non potest. * alex. a. macedonio. * [pp. v id. mart.]
CJ.7.27.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Donantem ancillam alienam nihil domino deminuere non est ambigui iuris: furtum etiam contrahere citra voluntatem domini contractantem, ut eius rei nec usucapio possit procedere. * diocl. et maxim. aa. et cc. capitoni. * [a 293 s. v id. april. aa. conss.]
CJ.7.27.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Irritam facere donationem perfectam nemini licet. utque hoc verum est, sic error falsae causae ratione fidei bonae non defenditur. quod et in dominio pro usucapione quaerendo servatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. rhodano. * []
CJ.7.28.0. De usucapione pro dote.
CJ.7.28.1: Imperator Alexander Severus Res mobiles in dotem datae, quamvis alienae, si sine vitio tamen fuerunt, a bona fide accipiente pro dote usucapiuntur. * alex. a. taurino. * []
CJ.7.29.0. De usucapione pro herede.
CJ.7.29.1: Imperator Antoninus Cum pro herede usucapio locum non habeat, intellegis neque matrem tuam, cui heres extitisti, neque te usu mancipia ex ea causa capere posse. * ant. a. zoilo. * [a 215 pp. vii k. iul. romae laeto et cereale conss.]
CJ.7.29.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nihil pro herede posse usucapi suis existentibus heredibus obtinuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. marinae. * [a 293 pp. v k. febr. aa. conss.]
CJ.7.29.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Opinione falsa mortis pro herede possessio rerum absentis procedere non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. diocletiano. * []
CJ.7.29.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Usucapio non praecedente vero titulo procedere non potest nec prodesse neque tenenti neque heredi eius potest, nec obtentu velut ex hereditate, quod alienum fuit, domini intentio ullo longi temporis spatio absumitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. serapioni. * [a 294 d. vii k. ian. cc. conss.]
CJ.7.30.0. Communia de usucapionibus.
CJ.7.30.1: Imperator Alexander Severus Qui ex conducto possidet, quamvis corporaliter teneat, non tamen sibi, sed domino rei creditur possidere. neque enim colono vel conductori praediorum longae possessionis praescriptio quaeritur. * alex. a. sabino. * [a 226 pp. vii k. april. alexandro a. ii et Marcello conss.]
CJ.7.30.2: Imperator Alexander Severus Iam pridem quidem mancipium, de quo supplicas, comparasse te dicis: sed si cogitaveris fisci mei rem usucapi non posse, respondere te actionibus fisci mei intellegis nec alias posse proprietatem obtinere, quam si non ex ancilla fiscali natum fuisse constiterit. * alex. a. onesimae. * [a 231 pp. non. mart. pompeiano et peligno conss.]
CJ.7.30.3: Imperator Alexander Severus Si mala fide servum tuum sciens antiochus tenuit, intentionem tuam contra successorem eius, licet bona fide possidet, propter initii vitium usucapio non absumpsit. * alex. a. pantherio. * []
CJ.7.31.0. De usucapione transformanda et de sublata differentia rerum mancipi et nec mancipi.
CJ.7.31.1pr.: Imperator Justinianus Cum nostri animi vigilantia ex iure quiritum nomen et substantiam sustulerit et communes exceptiones in omni loco valeant, id est decem vel viginti vel triginta annorum vel si quae sunt aliae maioris aevi continentes prolixitatem, satis inutile est usucapionem in italicis quidem solis rebus admittere, in provincialibus autem recludere. sed et si quis res alienas, italicas tamen, bona fide possidebat per biennium, miseri rerum domini excludebantur et nullus eis ad eas reservabatur regressus. quae et nescientibus dominis procedebant: quo nihil inhumanius erat, si homo absens et nesciens tam angusto tempore suis cadebat possessionibus. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.31.1.1: Imperator Justinianus Ideo per praesentem legem et in italicis solis rebus, quae immobiles sunt vel esse intelleguntur, sicut annalem exceptionem, ita et usucapionem transformandam esse censemus, ut tantummodo et hic decem vel viginti annorum vel triginta et aliarum exceptionum tempora currant, huiusmodi angustiis penitus semotis. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.31.1.2: Imperator Justinianus Cum autem antiqui et in rebus mobilibus vel se moventibus, quae fuerant alienatae vel quocumque modo, bona fide tamen, detentae, usucapionem extendebant, non in italico solo nexu, sed in omnem orbem terrarum, et hanc annali tempore concludebant, et eam duximus esse corrigendam, ut, si quis alienam rem mobilem seu se moventem in quacumque terra sive italica sive provinciali bona fide per continuum triennium detinuerit, is firmo iure eam possideat, quasi per usucapionem ei adquisitam. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.31.1.3: Imperator Justinianus Hoc tantummodo observando, ut in his omnibus casibus ab initio bona fide eam capiat, secundum quod exigit longi temporis praescriptio, et ut continuetur ei possessio etiam anterioris iusti possessoris et connumeretur in decennium vel viginti annorum spatium vel triennium, quod in rebus mobilibus observandum esse censemus, ut in omnibus iusto titulo possessionis antecessoris iusta detentio, quam in re habuit, non interrumpatur ex posteriore forsitan alienae rei scientia, licet ex titulo lucrativo ea coepta est. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.31.1.4: Imperator Justinianus Ita etenim ampliatur quidem longi temporis materia, quae ei subdita est, minuitur autem usucapionum compendiosa dominis iactura et eius iura nocentia. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.31.1.5: Imperator Justinianus Cum etiam res dividi mancipi et nec mancipi sane antiquum est et merito antiquari oportet, sit et rebus et locis omnibus similis ordo, inutilibus ambiguitatibus et differentiis sublatis. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.32.0. De adquirenda et retinenda possessione.
CJ.7.32.1: Imperatores Severus, Antoninus Per liberam personam ignoranti quoque adquiri possessionem et, postquam scientia intervenerit, usucapionis condicionem inchoari posse tam ratione utilitatis quam iuris pridem receptum est. * sev. et ant. aa. attico. * [a 196 pp. vi k. dec. dextro ii et prisco conss.]
CJ.7.32.2: Imperator Alexander Severus Minus instructus est, qui te sollicitum reddidit, quasi in vacuam possessionem eius, quod per procuratorem emisti, non sis inductus, cum ipse proponas diu te in possessione fuisse omniaque ut dominum gessisse. licet enim instrumento non sit comprehensum, quod tibi tradita sit possessio, ipsa tamen rei veritate id consecutus es, si sciente venditore in possessione fuisti. * alex. a. gauro. * []
CJ.7.32.3: Imperator dec. Donatarum rerum a quacumque persona infanti vacua possessio tradita corpore quaeritur. quamvis enim sint auctorum sententiae dissentientes, tamen consultius videtur interim, licet animi plenus non fuisset adfectus, possessionem per traditionem esse quaesitam: alioquin, sicuti viri consultissimi papiniani responso continetur, ne quidem per tutorem possessio infanti poterit adquiri. * dec. a. rufo. * [a 250 pp. v k. april. decio a. ii et grato conss.]
CJ.7.32.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Licet possessio nudo animo adquiri non possit, tamen solo animo retineri potest. si igitur desertam praediorum possessionem non derelinquendi adfectione transacto tempore non coluisti, sed ex metus necessitate culturam eorum distulisti, praeiudicium tibi ex transmissi temporis iniuria generari non potest. * diocl. et maxim. aa. nepotianae. * [a 290 pp. k. aug. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.7.32.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum nemo causam sibi possessionis mutare possit proponasque colonum nulla extrinsecus accedente causa ex colendi occasione ad iniquae venditionis vitium esse prolapsum, praeses provinciae inquisita fide veri domini tui ius convelli non sinet. * diocl. et maxim. aa. mennoni. * []
CJ.7.32.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si nulla iusta ex causa ingressum agrum sive vineas eum cuius meministi praeses reppererit nec ulla praescriptione vestra interpellatur petitio, restituere te possessioni cum omni causa non dubitabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. valerio. * [a 293 s. id. april. aa. conss.]
CJ.7.32.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Improba possessio firmum titulum possidendi nullum praestare potest. unde ingredientem in vacuam possessionem alieni fundi non consentiente domino vel actore, qui eius rei concedendi potestatem habuit, causam iustam possessionis adipisci non potuisse certum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. asyncrito. * [a 293 pp. v id. dec. aa. conss.]
CJ.7.32.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Per procuratorem utilitatis causa possessionem et, si proprietas ab hac separari non possit, dominium etiam quaeri placuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. cyrillo. * [a 294 pp. xviii k. mart. sirmi cc. conss.]
CJ.7.32.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec ex vera venditione possessionem, quam non fuerat emptor adeptus, improbe retinere potest: ac multo minus is, qui adseveratione falsa velut emptor, cum sine obligatione pignoris pecuniam mutuo dedisset, fundum inrumpens alienum retinendi iustam habet causam. * diocl. et maxim. aa. et cc. sergio. * [a 294 pp. iii non. april. sirmi cc. conss.]
CJ.7.32.10: Imperator Constantinus Nemo ambigit possessionis duplicem esse rationem, aliam quae iure consistit, aliam quae corpore, utramque autem ita demum esse legitimam, cum omnium adversariorum silentio ac taciturnitate firmetur: interpellatione vero et controversia progressa non posse eum intellegi possessorem, qui, licet corpore teneat, tamen ex interposita contestatione et causa in iudicium deducta super iure possessionis vacillet ac dubitet. * const. a. ad maternum. * [a 314 p. xi k. febr. triveris volusiano et anniano conss.]
CJ.7.32.11: Imperatores Arcadius, Honorius Vitia possessionum a maioribus contracta perdurant et successorem auctoris sui culpa comitatur. * arcad. et honor. aa. petronio vic. hispaniarum. * [a 397 d. xv k. ian. mediolano caesario et attico conss.]
CJ.7.32.12pr.: Imperator Justinianus Ex libris sabinianis quaestionem in divinas nostri numinis aures relatam tollentes definimus, ut sive servus sive procurator vel colonus vel inquilinus vel quispiam alius, per quem licentia est nobis possidere, corporaliter nactam possessionem cuiuscumque rei eam derelinquerit vel alii prodiderit, desidia forte vel dolo, ut locus aperiatur alii eandem possessionem detinere, nihil penitus domino praeiudicium generetur, ne ex aliena malignitate alienum damnum emergat, sed et ipse, si liberae condicionis est, competentibus actionibus subiugetur, omni iactura ab eo restituenda domino rei vel ei, circa quem neglegenter vel dolose versatus est. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 - 532 ]
CJ.7.32.12.1: Imperator Justinianus Sin autem necdum sub manibus procuratoris vel coloni vel inquilini vel servi possessio facta est, sed eam accipere desidia vel dolo supersedit, tunc ipse qui eum transmisit ex mala sua electione praeiudicium circa possessionem patiatur, ex memoratarum personarum vel machinatione vel neglegentia accedens. [a 531 - 532 ]
CJ.7.32.12.2: Imperator Justinianus Hoc etenim tantummodo sancimus, ut dominus nullo modo aliquod discrimen sustineat ab his quos transmiserit, non ut etiam lucrum sibi per eos adquirat, cum et antiqua regula, quae definivit deteriorem condicionem per servum domini nullo fieri modo, tunc locum habet, cum de damno dominus periclitetur, non cum sibi lucrum per servum adquiri desiderat: salva videlicet et in hoc casu domino rei vel ei, qui ad eam detinendam praefatas transmiserit personas, adversus eas omni actione, si qua ex legibus ei competit servata. [a 531 - 532 ]
CJ.7.33.0. De praescriptione longi temporis decem vel viginti annorum.
CJ.7.33.1pr.: Imperatores Severus, Antoninus Cum post motam et omissam quaestionem res ad nova dominia bona fide transierint et exinde novi viginti anni intercesserint sine interpellatione, non est inquietanda quae nunc possidet persona, quae sicut accessione prioris domini non utitur, qui est inquietatus, ita nec impedienda est, quod ei mota controversia sit. * sev. et ant. aa. iuliano pp. * [d. iii et antonino aa. conss.]
CJ.7.33.1.1: Imperatores Severus, Antoninus Quod si prior possessor inquietatus est, etsi postea per longum tempus sine aliqua interpellatione in possessione remansit, tamen non potest uti longi temporis praescriptione. [d. iii et antonino aa. conss.]
CJ.7.33.1.2: Imperatores Severus, Antoninus Quod etiam in re publica servari oportet. [d. iii et antonino aa. conss.]
CJ.7.33.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Longi temporis praescriptio his, qui bona fide coeptam possessionem continuatam nec interruptam inquietudine litis tenuerunt, solet patrocinari. * diocl. et maxim. aa. * [a 286 pp. v k. dec. maximo ii et aquilino conss.]
CJ.7.33.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si vineae, quas mater tua vitrico in dotem dedit, tuae proprietatis sunt nec ulla praescriptio ex transacti temporis prolixitate adolevit, praeses provinciae restitui tibi eas efficiet. * diocl. et maxim. aa. et cc. antonio. * [a 293 ]
CJ.7.33.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Diutina possessio iure tantum successionis sine iusto titulo obtenta prodesse ad praescriptionem hac sola ratione non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. hermo. * [a 293 pp. iiii id. april. aa. conss.]
CJ.7.33.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec petentem dominium ab eo, cui petentis solus error causam possessionis sine vero titulo praestitit, silentii longi praescriptione depelli iuris evidentissimi est. * diocl. et maxim. aa. et cc. sotericho. * [a 293 s. sirmi xi k. mai. aa. conss.]
CJ.7.33.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si fraude et dolo, licet inter maiores annis, facta venditio est, hanc confirmare non potuit consequens tempus, cum longi temporis praescriptio in malae fidei contractibus locum non habeat. * diocl. et maxim. aa. et cc. pars epist.Ad primosum praes. syriae.* [a 293 accepta.]
CJ.7.33.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Longi temporis praescriptione munitis instrumentorum amissio nihil iuris aufert nec diuturnitate possessionis partem securitatem maleficium alterius turbare potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. antheae.* [a 293 d. prid. k. ian. aa. conss.]
CJ.7.33.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si is contra quem supplicas matris tuae quondam mancipia quasi filius ex causa tantum adoptionis defendit, adfectio destinatae illicitae adoptionis ad horum dominium ei quaerendum sola non sufficit. * diocl. et maxim. aa. et cc. celso.* [a 294 ]
CJ.7.33.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quapropter mancipia petere non prohiberis nullam timens temporis praescriptionem , si hoc tantum initio procedente is contra quem supplicas horum possessionem adeptus est. [a 294 ]
CJ.7.33.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Emptor bona fide contra praesentem decennii praescriptione, cuius initio contestationem haberi sufficit, posteaquam suam impleverit intentionem petitor, adhibita probatione iustae possessionis defensus absolvi recte postulat. * diocl. et maxim. aa. et cc. demostheni.* [a 294]
CJ.7.33.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec bona fide possessionem adeptis longi temporis praescriptio post moram litis contestatae completa proficit, cum post motam controversiam in praeteritum aestimetur. * diocl. et maxim. aa. et cc. regino.* [a 294 pp. v id. dec. cc. conss.]
CJ.7.33.11: Imperator Justinianus Super longi temporis praescriptione, quae ex decem vel viginti annis introducitur, perspicuo iure sancimus, ut, sive ex donatione sive ex alia lucrativa causa bona fide quis per decem vel viginti annos rem detinuisse probetur, adiecto scilicet etiam tempore prioris possessoris, memorata longi temporis exceptio sine dubio ei competat nec occasione lucrativae causae repellatur. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iun. dn. iustiniano pp. a. ii cons.]
CJ.7.33.12pr.: Imperator Justinianus Cum in longi temporis praescriptione tres emergebant veteribus ambiguitates, prima proter res, ubi positae sunt, secunda propter personas, sive utriusque sive alterutrius praesentiam exigimus, et tertiae, si in eadem provincia vel si in eadem civitate debent esse personae tam petentis quam possidentis et res, pro quibus certatur: omnes praesentis legis amplectimur definitione, ut nihil citra eam relinquatur. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.33.12.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque debere in huiusmodi specie utriusque personae tam petentis quam possidentis spectari domicilium, ut tam is qui dominii vel hypothecae quaestionem inducit quam is qui res possidet domicilium in uno habeant loco, id est in una provincia. hoc etenim nobis magis eligendum videtur, ut non civitate concludatur domicilium, sed magis provincia, et si uterque domicilium in eadem habet provincia, causam inter praesentes esse videri et decennio agentem excludi. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.33.12.2: Imperator Justinianus De rebus autem, de quibus dubitatio est, nulla erit differentia, sive in eadem provincia sint sive in vicina vel trans mare positae et longo spatio separatae. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.33.12.3: Imperator Justinianus Sin autem non in eadem provincia uterque domicilium habeat, sed alter in alia, alius in altera, tunc ut inter absentes causam disceptari et locum esse viginti annorum exceptioni. nihil enim prohibet, sive in eadem provincia res constitutae sint sive in alia, super his controversiam in iudicio provinciali moveri et multo magis in hac florentissima civitate. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.33.12.3a: Imperator Justinianus Quid enim prodest in ipsa provincia esse possessionem an in alia, cum ius vindicationis incorporale est et, ubicumque res positae sunt, et dominium earum et vinculum ad dominum vel creditorem possit reverti? ideo enim nostri maiores subtilissimo animo et divino quodam motu ad actiones et earum iura pervenerunt, ut incorporales constitutae possint ubicumque ius suum et effectum corporalem extendere. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.33.12.3b: Imperator Justinianus Sit igitur secundum hanc definitionem causa perfectissime composita et nemo posthac dubitet, neque inter praesentes neque inter absentes quid statuendum sit, ut bono initio et possessione tenentis et utriusque partis domicilio requisito sit expedita quaestio pro rebus ubicumque positis, nulla scientia vel ignorantia expectanda, ne altera dubitationis inextricabilis oriatur occasio. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.33.12.4: Imperator Justinianus Eodem observando et si res non soli sint, sed incorporales, quae in iure consistunt, veluti usus fructus et ceterae servitutes. [a 531 d.V k.Dec.Constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv.Cc. ]
CJ.7.34.0. In quibus causis cessat longi temporis praescriptio.
CJ.7.34.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si is, cui colendum fundum dedisti, post instrumenta, quibus dominium ad te pertinere probari posset, per novercam tuam subtraxit, hoc solo praescriptione temporis defendi non potest. * diocl. et maxim. aa. Marcellinae. * [a xxx ]
CJ.7.34.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus In servorum proprietatis negotio cum usucapio locum habeat, ad quaestionem longi temporis praescriptionis superfluo pervenitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. dionysio. * [a xxx ]
CJ.7.34.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Unus individuum commune pro solido possidens intervallo temporis, quominus socius portionem vindicare vel eum communi dividundo iudicio provocare possit, non defenditur, cum neque familiae erciscundae iudicium neque communi dividundo actio excluditur longi temporis praescriptione. * diocl. et maxim. aa. et cc. apollinario. * [a 294 iii k.April.Sirmi cc. conss.]
CJ.7.34.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Hereditatem quidem petentibus longi temporis praescriptio nocere non potest. verum his, qui nec pro herede nec pro possessore, sed pro emptore vel donato seu alio titulo res quae hereditariae sunt vel fuerunt possident, cum ab his successio vindicari non possit, nihil haec iuris definitio noceat. * diocl. et maxim. aa. et cc. liviae. * [a xx iii id. sept.]
CJ.7.34.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si puerum non pro derelicto habitum, sed ab hostibus vulneratum sumptibus tuis, sicut adseveras, liberum existimans curasti longi temporis praescriptione, quominus dominus eius offerens erogata recte vindicet, defendi non potes. * diocl. et maxim. aa. et cc. zosimo. * [a xxx ]
CJ.7.35.0. Quibus non obiciatur longi temporis praescriptio.
CJ.7.35.1: Imperator Alexander Severus Tempus expeditionis adversus petitiones, si quae competisse iuste probari possunt, praescriptionem non parit. * alex. a. venuleio veterano. * [a 224 pp.Vi non.Iul.Iuliano et crispino conss.]
CJ.7.35.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum per absentiam tuam eos, de quibus quereris, in res iuris tui inruisse adseveres teque ob medendi curam comitatu nostro discedere non posse palam sit, praefectus praetorio nostro accitis his quos causa contingit inter vos cognoscet. * diocl. et maxim. aa. aurelio archiatro. * [a 286 pp.Xii k.Mart.Nicomediae maximo ii et aquilino conss.]
CJ.7.35.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non necessario autem petis ex longi temporis diurnitate praescriptionem tibi non opponi, quando iustae absentiae ratio et necessitatis publicae obsequium ab huiusmodi praeiudicio te defendat. [a 286 pp.Xii k.Mart.Nicomediae maximo ii et aquilino conss.]
CJ.7.35.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Non est incognitum id temporis, quod in minore aetate transmissum est, in longi temporis praescriptione non computari. ea enim tunc currere incipit, quando ad maiorem aetatem dominus rei pervenerit. * diocl. et maxim. aa. numidio correctori italiae. * [a 290 pp.Iii id. sept.Ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.7.35.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si possessio inconcussa sine controversia perseveraverit, firmitatem suam teneat obiecta praescriptio: quam contra absentes vel rei publicae causa vel maxime fortuito casu nequaquam valere decernimus. * diocl. et maxim. aa. et cc. crispino. * [a 292 pp.Iiii k.Mart. hannibaliano et asclepiodoto conss.]
CJ.7.35.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Neque mutui neque commodati aut depositi seu legati vel fideicommissi vel tutelae seu alii cuilibet personali actioni longi temporis praescriptionem obici posse certi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. ianuario. * [a 293 s. k. febr. aa. conss.]
CJ.7.35.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ab hostibus captus ac postliminio reversus actione in rem directa vel qualibet alia dominium vindicando temporis adversarii possessionem frustra times, cum adversos eos, qui restitutionis auxilio quacumque ratione iuvantur, huiusmodi factum non opituletur. * diocl. et maxim. aa. et cc. doleo. * [a 294 vi id. nov. heracleae cc. conss.]
CJ.7.35.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Praescriptione bona fide possidentes adversus praesentem annorum decem, absentem autem viginti muniuntur. quod tempus, si ex alicuius persona de petitorum parte restitutionis praetendatur auxilium, deducto eo, quo, si quid fuerit gestum, succurri solet, residuum computari rationis est. * diocl. et maxim. aa. et cc. cassandro. * []
CJ.7.35.8: Imperator Justinianus Sancimus his solis militibus, qui expeditionibus occupati sunt, ea tantummodo tempora, quae in eadem expeditione percurrunt, in exceptionibus declinandis opitulari: illis temporibus, per quae citra expeditionum necessitatem in aliis locis vel in suis aedibus degunt, minime eos ad vindicandum hoc privilegium adiuvantibus. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. k. april. constantinopoli decio vc. cons.]
CJ.7.36.0. Adversus creditorem.
CJ.7.36.1: Imperator Gordianus Diuturnum silentium longi temporis praescriptione corroboratum creditoribus pignus persequentibus inefficacem actionem constituit, praeterquam si debitores vel qui in iura eorum successerunt obligatae rei possessioni incumbant. ubi autem creditori a possessore longi temporis praescriptio obicitur, personalis actio adversus debitorem salva ei competit. * gord. a. veneriae. * []
CJ.7.36.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si debitori heres non extitisti, sed iusta viginti annorum possessione collata in te donatio roborata est, neque personali actione, quia debitori non successisti, conveniri te iuris ratio permittit nec data pignori praedia post intervallum longi temporis tibi auferenda sunt, quando etiam praesentibus creditoribus decem annorum praescriptionem opponi posse tam rescriptis nostris quam priorum principum statutis probatum sit. * diocl. et maxim. aa. et cc. Marcellae. * []
CJ.7.37.0. De quadriennii praescriptione.
CJ.7.37.1: Imperator Constantinus Notum est a fisco quaestionem post quadriennium continuum super bonis vacantibus inchoandam non esse. additum etiam est et eos, qui nostra largitate nituntur, nulla inquietudine lacessendos nec his a fisco nostro controversiam commovendam, qui quoquo modo aut titulo easdem res possederint. * const. a. ad orfitum. * []
CJ.7.37.2pr.: Imperator Zeno Omnes, qui quascumque res mobiles vel immobiles seu se moventes vel in actionibus aut quocumque iure constitutas a sacratissimo aerario comparaverint, eos quin etiam, quibus quaecumque res mobiles seu immobiles seu se moventes aut in actionibus vel quocumque iure constitutae munificentiae principalis nomine datae fuerint, omnibus pariter privilegiis, quae ex divinis sanctionibus inclitae recordationis leonis et nostrae pietatis super certis patrimoniis antea emptores consecuti sunt, perpotiri et ita cunctos huiusmodi beneficiis seu privilegiis perfrui, tamquam si super singulis substantiis seu patrimoniis etiam nunc vel postea data fuisset huiusmodi dispositio: nec posse contra emptores praedictarum rerum factos iam vel futuros, vel contra eos, quibus super huiusmodi rebus largitas nostra delata est vel fuerit, aliquas actiones in rem dominii vel hypothecae gratia vel in personam, civiles seu praetorias, vel ex legibus aut sacratissimis constitutionibus descendentes vel quaslibet alias, licet nominatim praesenti sanctione non sint comprehensae, moveri: data volentibus licentia intra quadriennium contra sacratissimum aerarium, si quas sibi competere actiones existimant, exercere, ita tamen, ut post elapsum quadriennium nec sacratissimum fiscum lice re sibimet quibuslibet actionibus pulsare cognoscant. * zeno a. aeneae com. rer. privat. * []
CJ.7.37.2.1: Imperator Zeno Ad haec fiscalium rerum emptoribus cum ratione iustitiae consulentes iubemus, quotiens competens scrinium gestis intervenientibus distractarum rerum pretia sese deposuerit suscepisse, minime post huiusmodi solutae pecuniae depositionem emptores quasi non numeratis pecuniis molestari vel necessitatem isdem emptoribus imponi, licet non sollemnem consecuti fuerint securitatem, soluta fuisse pretia probare. sed cum sit in arbitrio pretia suscipientis minime deponere sese quod non accepit suscepisse, ita convenit nec emptores plenissimam ex huiusmodi depositione super pretii solutione securitatem consecutos ullum ( sicut dictum est) ulterius probatione gravamen penitus formidare. []
CJ.7.37.3pr.: Imperator Justinianus Bene a zenone divae memoriae fiscalibus alienationibus prospectum est, ne homines, qui ex nostro aerario donationis vel emptionis vel cuiuslibet alienationis titulo quicquam accipiunt, si quid circa contractum contrarium emerserit vel evictionis vel alterius inquietudinis gratia ad dominium vel hypothecam respiciens , aliquid sustineant detrimentum: sed adversus emptores quidem vel donationem accipientes vel per alios titulos alienationis quicquam detinentes minime quaecumque actiones moveantur, sed tantummodo contra aerarium usque ad quadriennium tantum, quo translapso neque adversus fiscum remaneat aliqua actio. * iust. a. floro com. rer. privat. et curat. dominic. domus et petro viro ill. curat. divin. domus sereniss. augustae et macedonio viro ill. curat. et ipsi dominicae domus.* [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. c c.]
CJ.7.37.3.1: Imperator Justinianus Sed scimus hoc quidem in fiscalibus alienationibus naviter observari, sed non simili modo rem fuisse observatam circa eas res, quae a sacratissimis imperatoribus non a fiscalibus rebus, sed ex privata eorum substantia procedunt. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.1a: Imperator Justinianus Quod satis inrationabile est. quae enim differentia intoducitur, cum omnia principis esse intellegantur, sive a sua substantia sive ex fiscali fuerit aliquid alienatum? eodemque modo et si a serenissima augusta aliquid alienetur, quare non eadem utatur praerogativa? sed curatores nostri, per quos solemus substantiam nostram gubernare, necesse habeant in venditionibus rerum et evictionem et alia quae sunt privatae utilitatis pacta emptionalibus instrumentis addere vel quasdam tales obligationes in alienationum instrumentis agnoscere vel in permutationibus vel in transactionibus, si et hoc fuerit celebratum? [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.1b: Imperator Justinianus Hoc enim est eorum, qui nec maiestatem imperialem agnoscunt et quantum inter privatam fortunam et regale culmen medium est, et nostros curatores, per quos res divinarum domuum aguntur, aliquibus iniuriis vel damnis adficere conantur. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.1c: Imperator Justinianus Quae omnia resecantes per hanc generalem et in perpetuum valituram legem sancimus omnes alienationes de aula procedentes, sive a nostra clementia sive a serenissima augusta coniuge nostra sive ab his, qui postea digni fuerint nomine imperiali, sive iam alienatum quid est sive postea fuerit, sine omni inquietudine permanere, sive res eis per nosmet ipsos sive procuratores, ex epistalmate tamen nostro, fuerint adsignatae. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.1d: Imperator Justinianus Et nemo audeat eos, qui res accipiunt per quemcumque titulum alienationis sive mobiles sive immobiles seu se moventes vel iura incorporalia vel panes civiles, iudiciis adficere vel sperare aliquam contra eos esse sibi viam apertam sed omnis aditus excludatur, omnis motus et spes huiusmodi petulantiae. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.2: Imperator Justinianus Sed adversus domos nostras habeant, intra quadriennium tamen, secundum imitationem fisci, quas existimant posse sibi competere actiones in rem vel hypothecariam, ut ex nostra iussione causa moveatur et competentem mereatur effectum. quod si quadriennium fuerit emensum, nec adversus nostram domum habeat quis quamcumque actionem. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.3: Imperator Justinianus Quia igitur multa scimus tam nosmet ipsos quam serenissimam augustam coniugem nostram variis personis iam donasse et vendidisse et per alios titulos adsignasse , et maxime sacrosanctis ecclesiis et xenonibus et ptochotrophiis et episcopis et monachis et aliis innumerabilibus personis, et eandem liberalitatem ex nostra substantia sive serenissimae coniugis nostrae esse confectam, sancimus etiam eos firmo iure habere quod consecuti sunt, ita ut contra illos quidem nulla moveatur actio, intra quadriennium autem ex praesenti die numerandum pateat omnibus aditus contra nostras divinas domos suas actiones super isdem rebus movere, scituris, quod praefato quadriennio finito neque adversus nostras domos aliquis eis reservetur regressus. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.4: Imperator Justinianus Cum enim multa privilegia augusta fortuna meruit et in donationibus sine insinuatione gestorum omnem firmitatem habentibus et super rebus, quas pro tempore serenissimus princeps divinae augustae constante matrimonio donaverit vel ipse a serenissima augusta per donationis titulum consequatur, ut maneat ilico donatio plena, nullo alio adfirmationis tempore expectando, ita et hoc videatur imperiale esse privilegium. qui enim suis consiliis suisque laboribus pro toto orbe terrarum die noctuque laborant, quare non habeant dignam sua praerogativam fortuna ? [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.37.3.5: Imperator Justinianus Quae igitur pro augusto honore et cautela res accipientium nostra statuit aeternitas, haec tam sublimitas tua quam ceteri omnes iudices nostri observare festinent, ex eo tempore valitura, ex quo nutu divino imperiales suscepimus infulas. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.38.0. Ne rei dominicae vel templorum vindicatio temporis exceptione submoveatur.
CJ.7.38.1: Imperatores Valentinianus, Valens Saepenumero praeceptum est, ut servi atque liberti, colonique praeterea rei nostrae nec non etiam eorum suboles ac nepotes, quicumque de nostris possessionibus recessissent ac se ad diversa militiae genera contulissent, cingulo, in quo obrepserant fraudulenter, exuti, si ad aliquas fortasse transcenderint dignitates, omni temporis definitione submota nostro patrimonio redderentur. * valentin. et valens aa. ad probum pp. galliarum. * CJ.7.38.2: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Universas terras, quae a colonis dominicis iuris rei publicae vel iuris templorum in qualibet provincia venditae vel ullo alio pacto alienatae sunt, ab his qui perperam atque contra leges eas detinent, nulla longi temporis praescriptione officiente iubemus restitui, ita ut nec pretium quidem iniquis comparatoribus reposcere liceat. * valentin. theodos. et arcad. aaa. dextro com. rer. privat.* [a 387 d. v non. iul. constantinopoli valentiniano a. iii et eutropio conss.]
CJ.7.38.3pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Si qua usquam loca ad sacrum dominium pertinentia cuiuslibet temeritas occupavit , secundum veteris census fidem in sua iura retrahentur. * arcad. et honor. aa. ad paulum com. domorum. * [a 396 d. v k. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.7.38.3.1: Imperatores Arcadius, Honorius Rescripta igitur obreptionibus impetrata cum praescriptione longi temporis et novi census praeiudicio submovebit auctoritas tua, atque ita omnia suo corpori quae sunt avulsa restituet. neque enim incubatio diuturna aut novella professio proprietatis nostrae privilegium abolere poterit. [a 396 d. v k. april. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.7.39.0. De praescriptione xxx vel xl annorum.
CJ.7.39.1pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum adseveras te absente eos, qui oculos praediis tuis imposuerant, operam dedisse, ut annonariae collationis praetextu vili pretio ab officio praesidali praedia tua distraherentur, si legitimi temporis spatium ex venditionis die fluxit, qui provinciam regit inter vos cognoscet et, quod publico iure praescriptum est, statuet. * diocl. et maxim. aa. arrianae. * []
CJ.7.39.1.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si autem nondum ex die publicae venditionis legitimum tempus transmissum sit, iudex examinatis adlegationibus tuis quod rei qualitas dictaverit sequetur, non ignarus, si iniustam esse emptionem perspexerit, pretium, quod pro vitioso contractu datum est, secundum principalium statutorum tenorem mala fide emptoribus restitui non oportere. []
CJ.7.39.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens Male agitur cum dominis praediorum, si tanta precario possidentibus praerogativa defertur, ut eos post quadraginta annorum spatia qualibet ratione decursa inquietare non liceat, cum lex constantiniana iubeat ab his possessionis initium non requiri, qui sibi potius quam alteri possederunt, eos autem possessores non convenit appellari, qui ita tenent, ut ob hoc ipsum solitam debeant praestare mercedem. * valentin. et valens aa. ad volusianum pu. * [a 365 d. viiii k. aug. valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.7.39.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens Nemo igitur, qui ad possessionem conductor accedit, diu alienas res tenendo ius sibi proprietatis usurpet, ne cogantur domini aut amittere quod locaverunt aut conductores utiles sibi fortassis excludere aut annis omnibus super dominio suo publice protestari. [a 365 d. viiii k. aug. valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.7.39.3pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Sicut in rem speciales, ita de universitate ac personales actiones ultra triginta annorum spatium minime protendantur. sed si qua res vel ius aliquod postuletur vel persona qualicumque actione vel persecutione pulsetur, nihilo minus erit agenti triginta annorum praescriptio metuenda: eodem etiam in eius valente persona, qui pignus vel vel hypothecam non a suo debitore, sed ab alio per longum tempus possidente nititur vindicare. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.]
CJ.7.39.3.1: Imperatores Honorius, Theodosius Quae ergo ante non motae sunt actiones, triginta annorum iugi silentio, ex quo competere iure coeperunt, vivendi ulterius non habeant facultatem. nec sufficiat precibus oblatis speciale quoddam, licet per adnotationem, promeruisse responsum, vel etiam iudiciis adlegasse, nisi adlegato sacro rescripto aut in iudicio postulatione deposita fuerit subsecuta per exsecutorem conventio. [a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.]
CJ.7.39.3.1a: Imperatores Honorius, Theodosius Non sexus fragilitate, non absentia, non militia contra hanc legem defendenda, sed pupillari aetate dumtaxat, quamvis sub tutoris defensione consistit, huic eximenda sanctioni nam cum ad eos annos pervenerit, qui ad sollicitudinem pertinent curatoris, necessario eis similiter ut aliis annorum triginta intervalla servanda sunt. [a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.]
CJ.7.39.3.2: Imperatores Honorius, Theodosius Hae autem actiones annis triginta continuis extinguantur, quae perpetuae videbantur, non illae, quae antiquitus temporibus limitantur. [a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.]
CJ.7.39.3.3: Imperatores Honorius, Theodosius Post hanc vero temporis definitionem nulli movendi ulterius facultatem patere censemus, etiamsi se legis ignorantia excusare temptaverit. [a 424 d. xviii k. dec. constantinopoli victore cons.]
CJ.7.39.4pr.: Imperator Anastasius Omnes nocendi quibuslibet modis artes omnibus amputantes cunctas quidem temporales exceptiones, quae ex vetere iure vel principalibus decretis descendunt, tamquam si per hanc legem specialiter ac nominatim fuissent enumeratae, cum suo robore durare et suum cunctis, quibus competunt vel in posterum competere valuerint, pro suo videlicet tenore praesidium in perpetuum deferre decernimus. * anastas. a. matroniano pp. * [a 491 d. iiii k. aug. constantinopoli olybrio cons.]
CJ.7.39.4.1: Imperator Anastasius Quidquid autem praeteritarum praescriptionum vel verbis vel sensibus minus continetur, implentes per hanc in perpetuum valituram legem sancimus, ut, si quis contractus, si qua actio, quae, cum non esset expressim saepe dictis temporalibus praescriptionibus concepta, quorundam tamen vel fortuita vel excogitata interpretatione saepe dictarum exceptionum laqueos evadere posse videatur, huic saluberrimae nostrae sanctioni succumbat et quadraginta curriculis annorum procul dubio sopiatur, nullumque ius privatum vel publicum in quacumque causa in quacumque persona, quod praedictorum quadraginta annorum extinctum est iugi silentio, moveatur. [a 491 d. iiii k. aug. constantinopoli olybrio cons.]
CJ.7.39.4.2: Imperator Anastasius Sed quicumque super quolibet iure, quod per memoratum tempus inconcussum et sine ulla re ipsa illata iudiciaria conventione possedit, superque sua condicione, qua per idem tempus absque ulla iudiciali sententia simili munitione potitus est , sit liber et praesentis saluberrimae legis plenissima munitione securus. [a 491 d. iiii k. aug. constantinopoli olybrio cons.]
CJ.7.39.5: Imperator Anastasius Praescriptionem quadraginta annorum ab his, qui ad curialem condicionem vocantur , opponi non patimur, sed genitalem statum semper eos agnoscere compelli sancimus. sacra etenim nostrae pietatis lex de aliis loquitur condicionibus nec anterioribus constitutionibus per eandem novellam legem derogatur, quae manifestissime curiales et liberos eorum explosis temporalibus praescriptionibus patriis suis reddi praecipiunt. * anastas. a. ad thomam pp. per illyricum. * []
CJ.7.39.6pr.: Imperator Anastasius Comperit nostra serenitas quosdam sacratissimam nostrae pietatis constitutionem, quae de annorum quadraginta loquitur praescriptione, ad praeiudicium etiam publicarum functionum solutionis trahere conari et, si quid per tanti vel amplioris temporis lapsum minime vel minus quam oportuerat tributorum nomine solutum est, non posse requiri seu profligari contendere, cum huiusmodo conamen manifestissime sensui propositoque nostrae legis obviare noscatur. * anastas. a. leontio pp. * []
CJ.7.39.6.1: Imperator Anastasius Ideoque iubemus eos, qui rem aliquam per continuum annorum quadraginta curriculum sine quadam legitima interpellatione possederunt, de possessione quidem rei seu dominio nequaquam removeri, functiones autem seu civilem canonem vel aliam quandam publicam collationem impositam ei dependere compelli nec huic parti cuiuscumque temporis praescriptionem oppositam admitti. []
CJ.7.39.7pr.: Imperator Justinus Cum notissimi iuris sit actionem hypothecariam in extraneos quidem suppositae rei detentores annorum triginta finiri spatiis, si non interruptum erit silentium , ut lege cautum est, id est etiam per solam conventionem, aut si aetas impubes excipienda monstretur, in ipsos vero debitores aut heredes eorum primos vel ulteriores nullis expirare lustrorum cursibus: nostrae provisionis esse perspeximus hoc quoque emendare, ne possessores eiusmodi prope immortali timore teneantur. * iustinus a. archelao pp. * [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.1: Imperator Justinus Quamobrem iubemus hypothecarum persecutionem, quae rerum movetur gratia vel apud debitores consistentium vel apud debitorum heredes, non ultra quadraginta annos , ex quo competere coepit, prorogari, nisi conventio aut aetas, sicut dictum est , intercesserit, ut diversitas utriusque rerum persecutionis, quae in debitorem aut heredes eius quaeque movetur in extraneos, in solo sit annorum numero, verum in aliis omnibus ambo similes sint: in actione scilicet personali his custodiendis, quae prisca constitutionum sanxit iustitia. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.2: Imperator Justinus Sed cum illud etiam in forensibus controversiis ventilabatur, an creditor anteriora iura praetendens potest posteriorem creditorem hypothecam tenentem et ultra triginta annos inquietare utpote imaginem debitoris obtinentem eique possidentem, necessarium duximus et hoc dirimere. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.2a: Imperator Justinus Et sancimus, donec communis debitor vivit, non posse creditori anteriori triginta annorum exceptionem opponi, sed locum esse quadraginta annorum praescriptioni , quia, dum ille vivit, merito anterior creditor confidit, utpote apud debitorem eius possessione per posteriorem creditorem constituta. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.2b: Imperator Justinus Ex quo autem in fata sua debitor decesserit, ex eo quasi suo nomine possidentem posteriorem creditorem merito posse triginta annorum opponere praescriptionem. et secundum hanc distinctionem computationem temporum adhibendam, ut ex persona quidem sua posterior creditor triginta annos, quos ipse post mortem debitoris possedit, opponat: sin autem coniungere voluerit suae possessioni quam post mortem debitoris habuit, etiam tempus, quo vivente debitore vel ipse creditor vel communis debitor detinuit, tunc quadraginta annorum exceptionis iura tractari et, quantum deest ad quadraginta annorum possessionem, per quam et ipse debitor creditorem repellere potuerat hoc se possedisse ostendat. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.3: Imperator Justinus Eodem iure pro temporum computatione observando et si posterior creditor anteriori creditori offere debitum paratus est et is creditor longaevam possessionis praescriptionem ei opponere conatur. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.4: Imperator Justinus Illud autem plus quam manifestum est, quod in omnibus contractibus, in quibus sub aliqua condicione vel sub die certa vel incerta stipulationes et promissiones vel pacta ponuntur, post condicionis exitum vel post institutae diei certae vel incertae lapsum praescriptiones triginta aut quadraginta annorum, quae personalibus vel hypothecariis actionibus opponuntur, initium accipiunt. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.4a: Imperator Justinus Unde evenit, ut in matrimoniis, in quibus redhibitio dotis vel ante nuptias donationis in diem incertam mortis vel repudii differri adsolet, post coniugii dissolutionem earundem curricula praescriptionum personalibus itidem actionibus vel hypothecariis opponendarum incipiant. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.5: Imperator Justinus Immo et illud procul dubio est, quod si quis eorum, quibus aliquid debetur, res sibi suppositas sine violentia tenuerit, per hanc detentionem interruptio fit praeteriti temporis, si minus effluxit triginta vel quadraginta annis, et multo magis, quam si esset interruptio per conventionem introducta, cum litis contestationem imitatur ea detentio. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.5a: Imperator Justinus Sed et si quis debitorum ad agnoscendum suum debitum secundam cautionem in creditorem exposuerit, tempora memoratarum praescriptionum interrupta esse videbuntur, quantum ad priorem cautionem pertinet, quae scilicet innovata permansit, tam in personalibus quam in hypothecariis actionibus. namque improbum est debitorem contradicere, qui, ne sub accusatione creditoris fiat, secundam in eum super eo debito cautionem exposuit. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.6: Imperator Justinus In his etiam promissionibus vel legatis vel aliis obligationibus, quae dationem per singulos annos vel menses aut aliquod singulare tempus continent, tempora memoratarum praescriptionum non ab exordio talis obligationis, sed ab initio cuiusque anni vel mensis vel alterius singularis temporis computari manifestum est. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.7.7: Imperator Justinus Nulla scilicet danda licentia vel ei, qui iure emphyteutico rem aliquam per quadraginta vel quoscumque alios annos detinuerit, dicendi ex transacto tempore dominium sibi in isdem rebus quaesitum esse, cum in eodem statu semper manere datas iure emphyteutico res oporteat, vel conductori seu procuratori rerum alienarum dicendi ex quocumque temporum curriculo non debere se domino volenti post completa conductionis tempora possessionem recipere eam reddere. [a 525 d. k. dec. constantinopoli philoxeno et probo conss.]
CJ.7.39.8pr.: Imperator Justinianus Si quis emptionis vel donationis vel alterius cuiuscumque contractus titulo rem aliquam bona fide per decem vel viginti annos possederit et longi temporis exceptionem contra dominos eius vel creditores hypothecam eius praetendentes sibi adquisierit posteaque fortuito casu possessionem eius rei perdiderit, posse eum etiam actionem ad vindicandam eandem rem habere sancimus. hoc enim et veteres leges, si quis eas recte inspexerit, sanciebant. * iust. a. menae pp. ii. * [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.39.8.1: Imperator Justinianus Quod si quis eam rem desierit possidere, cuius dominus vel is qui suppositam eam habebat exceptione triginta vel quadraginta annorum expulsus est, praedictum auxilium non indiscrete, sed cum moderata divisione ei praestare censemus, ut, si quidem bona fide ab initio eam rem tenuit, simili possit uti praesidio, sin vero mala fide eam adeptus est, indignus eo videatur, ita tamen, ut novus possessor, si quidem ipse rei dominus ab initio fuit vel suppositam eam habebat et memoratae exceptionis necessitate expulsus est, commodum detentionis sibi adquirat. [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.39.8.1a: Imperator Justinianus Sin vero nullum ius in eadem re quocumque tempore habuit, tunc licentia sit priori domino vel creditori, qui nomine hypothecae rem obligatam habuit, et heredibus eorum ab iniusto detentore eam vindicare, non obsistente ei, quod prior possessor triginta vel quadraginta annorum exceptione eum removerat, nisi ipse iniustus possessor triginta vel quadraginta annorum ex eo tempore computandorum, ex quo prior possessor, qui et vicit, ea possessione cecidit, exceptione munitus sit. [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.39.8.2: Imperator Justinianus Sed haec super illis detentoribus censemus, qui sine violentia eandem rem nancti sunt. nam si quis violenter eam abstulit, omnimodo licebit priori possessori sine ulla distinctione eam vindicare. [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.39.8.3: Imperator Justinianus Sed et si quis non per vim, sed sententia iudicis eam detinuit, ea tamen occasione, quod absens prior possessor et ad litem vocatus minime respondit, licebit ei ad similitudinem ceterorum, qui rei dominium habent, intra annum se offerenti cautionemque suscipiendae litis danti eandem rem recipere superque ea cognitionalia subire certamina. [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.39.8.4: Imperator Justinianus Exceptionem etiam triginta vel quadraginta annorum in illis contractibus, in quibus usurae promissae sunt, ex illo tempore initium capere sancimus, ex quo debitor usuras minime persolvit. [a 528 d. iii id. dec. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.39.9pr.: Imperator Justinianus Saepe quidam suos obnoxios in iudicium vocantes et iudiciariis certaminibus ventilatis non ad certum finem lites producebant, sed taciturnitate in medio tempore adhibita, propter potentiam forte fugientium vel suam imbecillitatem vel alios quoscumque casus ( cum sortis humanae multa sunt, quae nec dici nec enumerari possint), deinde iure suo lapsi esse videbantur eo, quod post cognitionem novissimam triginta annorum spatium effluxerit, et huiusmodi exceptione opposita suas fortunas ad alios translatas videntes merito quidem, sine remedio autem lugebant. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 ]
CJ.7.39.9.1: Imperator Justinianus Quod nos corrigentes eandem exceptionem, quae ex triginta annis oritur, in huiusmodi casu opponi minime patimur, sed licet personalis actio ab initio fuerit instituta, tamen eam in quadragesimum annum extendimus, cum non sit similis, qui penitus ab initio tacuit, ei, qui et postulationem deposuit et in iudicium venit et subiit certamina, litem autem implere per quosdam casus praepeditus est. [a 529 ]
CJ.7.39.9.2: Imperator Justinianus Sed licet ipse actor defecerit, suae posteritati huiusmodi causae cursum eum relinquere posse definimus, ut eius heredibus vel successoribus liceat eam adimplere, nullo modo triginta annorum exceptione sublatam. [a 529 ]
CJ.7.39.9.3: Imperator Justinianus Quod tempus, id est quadraginta annorum spatium, ex eo numerari decernimus, ex quo novissima processit cognitio, post quam utraque pars cessavit. [a 529 ]
CJ.7.40.0. De annali exceptione italici contractus tollenda et de diversis temporibus et exceptionibus et praescriptionibus et interruptionibus earum.
CJ.7.40.1pr.: Imperator Justinianus Super annali exceptione, quae ex italicis contractibus oritur, tantae moles altercationum in omnibus iudiciis exortae sunt, quantas et enumerari difficile et explanari impossibile est. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.1: Imperator Justinianus Primum etenim naturae eius observatio cum omni scrupulositate et difficultate composita est, cum multa concurrere debent, ut ea nascatur. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.1a: Imperator Justinianus Deinde illud spatium annale alii quidem ita effuse interpretabantur, ut possit usque ad decennium extendi, alii iudicantes usque ad quinquennium standum esse putaverunt. et in nostris temporibus saepius super huiusmodi calculo a iudicibus variatum est, unde nec facile suum effectum in litigiis ostendere huiusmodi exceptio valuit. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.1b: Imperator Justinianus Cum itaque nobis aliae temporales exceptiones vel praescriptiones sufficiant, huiusmodi difficultatibus illigari nostro subiectos imperio minime patimur. ideoque memorata annali exceptione penitus quiescente aliae omnes legitimae exceptiones vel praescriptiones in iudiciis suum vigorem ostendant, sive quae super decennio vel viginti vel triginta vel quadraginta annis introductae sunt, sive quae minoribus spatiis concluduntur. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.1c: Imperator Justinianus Ad haec cum nihil prohibet etiam ea, quae aliquam dubitationem acceperunt, clarioribus et compendiosis sanctionibus renovare, iubemus omnes personales actiones , quas verbosa quorundam interpretatio iactare extra metas triginta annorum conabatur, triginta annorum spatiis concludi, nisi legitimus modus, qui et veteribus et nostris legibus enumeratus est, interruptionem temporis introduxerit: sola hypothecaria actione quadraginta annorum utente curriculis. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.1d: Imperator Justinianus Nemo itaque audeat neque actionis familiae erciscundae neque communi dividundo neque finium regundorum neque pro socio neque furti neque vi bonorum raptorum neque alterius cuiuscumque personalis actionis vitam longiorem esse triginta annis interpretari: sed ex quo ab initio competit et semel nata est, et non iteratis fabulis saepe recreata, quemadmodum in furti dicebatur, post memoratum tempus finiri. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.1e: Imperator Justinianus Exceptis omnibus actionibus, licet personales sint, quae in iudicium deductae sunt et cognitionalia acceperunt certamina et postea silentio traditae sunt, in quibus non triginta, sed quadraginta annos esse expectandos, ex quo novissimum litigatores tacuerunt, nostra lex antea promulgavit. [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.1.2: Imperator Justinianus Ne autem imperfecta sanctio videatur, cum in maternis quidem rebus filiis familias tempore exceptionum currere dispositum erat, ex quo sacris paternis absoluti sunt, in aliis autem, quae minime adquiri possunt, hoc non fuerat specialiter constitutum, apertissima definitione sancimus filiis familias omnibus in his casibus, in quibus habent res minime patribus suis adquisitas, nullam temporalem exceptionem opponi, nisi ex quo actionem movere potuerint, id est postquam manu paterna vel eius in cuius potestate erant constituti fuerint liberati. quis enim incusare eos poterit, si hoc non fecerint, quod et si maluerint, minime adimplere lege obviante valebant? [a 530 d. xv k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.40.2pr.: Imperator Justinianus Ut perfectius omnibus consulamus et nemini absentia vel potentia vel infantia penitus adversarii sui noceat, sed sit aliqua inter desides et vigilantes differentia, sancimus: si quando afuerit is, qui res alienas vel creditori obnoxias detinet, et desiderat dominus rei vel creditor suam intentionem proponere et non ei licentia sit, absente suo adversario qui rem detinet, vel infantia vel furore laborante et neminem tutorem vel curatorem habente, vel in magna potestate constituto, licentia ei detur adire praesidem vel libellum ei porrigere et hoc in querimoniam deducere intra constituta tempora et interruptionem temporis facere: et sufficere hoc ad plenissimam interruptionem. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.40.2.1: Imperator Justinianus Sin autem nullo poterit modo praesidem adire, saltem ad episcopum locorum eat vel defensorem civitatis et suam manifestare voluntatem in scriptis deproperet. sin autem afuerit vel praeses vel episcopus vel defensor, liceat ei et proponere publice, ubi domicilium habet possessor, seu cum tabulariorum subscriptione vel , si civitas tabularios non habeat, cum trium testium subscriptione: et hoc sufficere ad omnem temporalem interruptionem sive triennii sive longi temporis sive triginta vel quadraginta annorum sit. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.40.2.2: Imperator Justinianus Omnibus aliis, quae de longi temporis praescriptione vel triginta vel quadraginta annorum curriculis constituta sunt sive ab antiquis legum conditoribus sive a nostra maiestate, in suo robore duraturis. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.40.3pr.: Imperator Justinianus Si ex multis causis quendam obnoxium habens, et maxime ex similibus quantitatibus, in unius quidem causae summam libellum conventionis composuerit, causam tamen non expresserit, apud veteres agitabatur, an videatur omnes causas in iudicium deduxisse aut vetustissimam earum aut nihil fecisse, cum eius sensus incertus esse apparebat. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.40.3.1: Imperator Justinianus Sed et in iudiciis in multis casibus tales altercationes ventilatas invenimus, et maxime propter longi temporis interruptionem. si enim personalis forte fuerat mota actio, hypothecariae autem actionis nulla mentio procedebat, quidam putabant personalem quidem esse temporis interruptione perpetuatam, hypothecariam autem evanescere taciturnitate sopitam. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.40.3.2: Imperator Justinianus Et si quis generaliter dixerat obnoxium sibi aliquem constitutum, aliae dubitationes emergebant, si omnes ei competentes actiones huiusmodo narratione contineri credantur, an vero quasi silentio circa eas habito tempore expirare, nullo ex incerta libelli confectione adminiculo eis adquisito. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.40.3.3: Imperator Justinianus Sancimus itaque nullam in iudiciis in posterum locum habere talem confusionem, sed qui obnoxium suum in iudicium clamaverit et libellum conventionis ei transmiserit, licet generaliter nullius causae mentionem habentem vel unius quidem specialiter, tantummodo autem personales actiones vel hypothecarias continentem, nihilo minus videri ius suum omne eum in iudicium deduxisse et esse interrupta temporum curricula, cum contra desides homines et sui iuris contemptores odiosae exceptiones oppositae sunt. [a 531 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.41.0. De adluvionibus et paludibus et de pascuis ad alium statum translatis.
CJ.7.41.1: Imperator Gordianus Quamvis fluminis naturalem cursum opere manu facto alio non liceat avertere, tamen ripam suam adversus rapidi amnis impetum munire prohibitum non est. et cum fluvius priore alveo derelicto alium sibi facit, ager quem circumivit prioris domini manet. quod si paulatim ita auferat aliique parti applicet, id adluvionis iure ei quaeritur, cuius fundus crescit. * gord. a. marco. * [a 239 pp. iii k. dec. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.7.41.2: Imperatores Arcadius, Honorius, Theodosius Hi, quos inundatio nili fluminis reddidit ditiores, pro terris quas possident tributorum praestationem agnoscant. et qui suum deplorant patrimonium imminutum, alieno saltem functionis onere liberentur et nostrae serenitatis largitate defensi, locorum etiam possessione contenti, pro agitandi census examine respondeant devotioni. * arcad. honor. et theodos. aaa. caesario pp. * [a 403 d. iii id. iun. theodosio a. et rumorido conss.]
CJ.7.41.3pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Ea, quae per adluvionem sive in aegypto per nilum sive in aliis provinciis per diversa flumina possessoribus adquiruntur, neque ab aerario vendi neque a quolibet peti nec separatim censeri vel functiones exigi hac perpetuo lege valitura sancimus, ne vel adluvionum ignorare vitia vel rem noxiam possessoribus videamur indicere. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * [a 440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.41.3.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Similiter ne ea quidem, quae paludibus antea vel pascuis videbantur adscripta, si sumptibus possessorum nunc ad frugum fertilitatem translata sunt, vel vendi vel peti vel quasi fertilia separatim censeri vel functiones exigi concedimus, ne doleant diligentes operam suam agri dedisse culturae nec diligentiam suam damnosam intellegant. [a 440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.41.3.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Cuius legis temeratores quinquaginta librarum auri condemnatione coerceri decernimus: inter quos habendum est officium quoque tuae sedis excelsae, si aliquid eiusmodi suggesserit disponendum vel si preces instruxerit petitoris. [a 440 d. xi k. oct. constantinopoli valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.42.0. De sententiis praefectorum praetorio.
CJ.7.42.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Litigantibus in amplissimo praetorianae praefecturae iudicio, si contra ius se laesos adfirment, non provocandi, sed supplicandi licentiam ministramus, licet pro curia vel qualibet publica utilitate seu alia causa dicatur prolata sententia ( nec enim publice prodest singulis legum adminicula denegari) : ita videlicet, ut intra biennium tantum nostro numini contra cognitionales sedis praetorianae praefecturae sententias, post successionem iudicis numerandum, supplicandi eis tribuatur facultas. * theodos. et valentin. aa. thalassio pp. illyrici. * [a 439 d. iii id. aug. constantinopoli theodosio a. xvii et festo conss.]
CJ.7.43.0. Quomodo et quando iudex sententiam proferre debet praesentibus partibus vel una absente.
CJ.7.43.1: Imperator t. ael. ant. Non semper compelleris, ut adversus absentem pronunties, propter subscriptionem patris mei, qua significavit etiam contra absentes sententiam dari solere. id enim eo pertinet, ut absentem damnare possis, non ut omnimodo necesse habeas. * t. ael. ant. publicio. * [ sine die et conss.]
CJ.7.43.2: Imperator Gordianus Cessante quoque causa peremptorii edicti adversus eos, qui admoniti iudicio adesse noluerunt, sententiam ab iudice posse ferri certum est. * gord. a. severo. * [a 238 s. iiii k. aug. pio et pontiano conss.]
CJ.7.43.3: Imperator Gordianus Ab eo iudicato recedi non potest, quod vobis absentibus et ignorantibus atque indefensis dicitis esse prolatum, si ubi primum cognovistis, non ilico de statutis querellam detulistis. ita enim firmitatem sententia, quae ita prolata est, non habebit, si ei non sit commodatus adsensus. * gord. a. antistio. * [a 239 pp. iiii id. iun. gordiano a. et aviola conss.]
CJ.7.43.4: Imperator Philippus Si, ut proponis, pars diversa die feriato absente et ignorante te ab iudice dato sententiam pro partibus suis, quasi contumaciter deesses, impetravit, non immerito praeses denuo negotium alterius iudicis notioni terminandum commisit. * philipp. a. domitio. * [a 244 pp. v id. oct. peregrino et aemiliano conss.]
CJ.7.43.5: Imperator Philippus Si, ut proponis, praeses provinciae, cum certum locum causae cognoscendae dedisset, alibi per obreptionem aditus sententiam adversus te absentem protulit, quod ita gestum est, ad effectum iuris spectare minime oportet. * philipp. a. et philipp. c. longino. * []
CJ.7.43.6: Imperatores valer., gallien. Si praeses quasi desertam ab adultis tuis causam appellationis, quae ab adiutore suo facta fuerat, circumduxit eo tempore, quo adulti curatores non habebant, repetitus notionem suam exhibebit. neque enim debet adultis nocere, quidquid eo tempore statutum est, quo defensione iusta et curatoris auxilio fuerant destituti. * valer. et gallien. aa. domitio. * []
CJ.7.43.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ea, quae statuuntur adversus absentes non per contumaciam, scilicet denuntiationibus nequaquam ex more conventos, iudicatae rei firmitatem non obtinere certum est. * diocl. et maxim. aa. marino. * [a 290 pp. iii k. april. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.7.43.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Consentaneum iuri fuit temporibus ad praesentiam partis adversae praescriptis praesidem provinciae impleta iuris sollemnitate et adversario tuo trinis litteris vel uno pro omnibus peremptorio edicto, ut praesentiam sui faceret, commonefacto, si in eadem contumacia perseveravit, praesentis adlegationes audire. quod vel successor eius facere curabit. a quo ter citatus si contumaciter praesentiam sui facere neglexerit, non abs re erit vel ad cogendum eum, ut se repraesentaret , possessionem bonorum cui incumbit ad te transferre et adversarium petitorem constituere, vel auditis defensionibus tuis id quod iuris ratio exegerit iudicare. * diocl. et maxim. aa. claudiae. * [a 290 pp. iii k. oct. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.7.43.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Tres denuntiationes ad peremptorii edicti vicem adversus contumaces convalescere salubriter statutum est. * diocl. et maxim. aa. leontio. * [a 290 pp. xi k. nov. ipsis iiii et iii aa. conss.]
CJ.7.43.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum non voluntatis tuae arbitrio, sed necessitate profectus sis, quidquid contra absentem statutum fuerit, quando absentiae necessaria causa sit, officere tibi iuris ratio non permittit. * diocl. et maxim. aa. blaesio. * [a 291 pp. iii id. mai. tiberiano et dione conss.]
CJ.7.43.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum praesentibus partibus litem inchoatam proponas, si, posteaquam contra te licet absentem pronuntiatum est, intra praefinitum diem non appellasti, latam sententiam rescindi postulanti multae sacrae constitutiones refragantur. * diocl. et maxim. aa. et cc. valerio. * []
CJ.7.44.0. De sententiis ex periculo recitandis.
CJ.7.44.1: Imperatores valer., gallien. Arbitri nulla sententia est, quam scriptam edidit litigatoribus, non ipse recitavit. si igitur nihil fallis, omissa provocationis mora ex integro iudicari impetrabis a rectore provinciae. * valer. et gallien. aa. quinto. * []
CJ.7.44.2pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Hac lege perpetua credimus ordinandum, ut iudices, quos cognoscendi et pronuntiandi necessitas teneret, non subitas, sed deliberatione habita post negotium sententias ponderatas sibi ante formarent et emendatas statim in libellum secuta fidelitate conferrent scriptasque ex libello partibus legerent, sed ne sit eis posthac copia corrigendi vel mutandi. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. * [a 371 d. xii k. febr. gratiano a. ii et probo conss.]
CJ.7.44.2.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Exceptis tam viris eminentissimis praefectis praetorio quam aliis illustrem administrationem gerentibus ceterisque illustribus iudicibus, quibus licentia conceditur etiam per officium suum et eos, qui ministerium suum eis accommodant, sententias definitivas recitare. [a 371 d. xii k. febr. gratiano a. ii et probo conss.]
CJ.7.44.3pr.: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Statutis generalibus iussimus, ut universi iudices, quibus reddendi iuris in provinciis permisimus facultatem, cognitis causis ultimas definitiones de scripti recitatione proferant. * valentin. valens et grat. aaa. ad probum pp. * [a 374 d. iii non. dec. triveris gratiano a. iii et equitio conss.]
CJ.7.44.3.1: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Huic adicimus sanctioni, ut sententia, quae dicta fuerit, cum scripta non esset, nec nomen quidem sententiae habere mereatur nec ad rescissionem perperam decretorum appellationis sollemnitas requiratur. [a 374 d. iii non. dec. triveris gratiano a. iii et equitio conss.]
CJ.7.45.0. De sententiis et interlocutionibus omnium iudicum.
CJ.7.45.1: Imperatores Severus, Antoninus Non videtur nobis rationem habere sententia decessoris tui, qui cum cognovisset inter petitorem et procuratorem, non procuratorem, sed ipsam dominam litis condemnavit, cuius persona in iudicio non fuit. potes igitur ut re integra de causa cognoscere. * sev. et ant. aa. quintiliano. * [a 208 d. iiii k. iun. antonino a. iii et geta conss.]
CJ.7.45.2: Imperator Antoninus Si arbiter datus a magistratibus, cum sententiam dixit, in libertate morabatur, quamvis postea in servitutem depulsus sit, sententia ab eo dicta habet rei iudicatae auctoritatem. * ant. a. sextilio. * []
CJ.7.45.3: Imperator Alexander Severus Praeses provinciae non ignorat definitivam sententiam, quae condemnationem vel absolutionem non continet, pro iusta non haberi. * alex. a. vettio. * [a 223 pp. k. oct. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.45.4: Imperator Alexander Severus Prolatam a praeside sententiam contra solitum iudiciorum ordinem auctoritatem rei non obtinere certum est. * alex. a. severae. * [a 229 pp. xv k. ian. alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.7.45.5: Imperator Philippus Cum eorum, qui principaliter fisco tenebantur, bona ea lege fideiussoribus procurator tradi iusserit, ut ipsi indemnitatem fisco praestarent, nec a sententia eius intercesserit provocatio, consequens est datae formae obtemperari. * philipp. a. et philipp. c. montano. * []
CJ.7.45.6: Imperatores carus, carinus, numer. Cum sententiam praesidis irritam esse dicis, quod non publice, sed in secreto loco officio eius non praesente sententiam suam dixit, nullum tibi ex his quae ab eo decreta sunt praeiudicium generandum esse constat. * carus carinus et numer. aaa. zoilo. * [a 283 pp. v k. dec. caro et carino conss.]
CJ.7.45.7pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ex stipulatione parta actione pacisci proximis personis suadendo praeses provinciae verborum obligationem, quam certo iure tolli tantum licet, extinguere non potest, nec vox omnis iudicis iudicati continet auctoritatem, cum potestatem sententiae certis finibus concludi saepe sit constitutum. * diocl. et maxim. aa. et cc. isidorae. * []
CJ.7.45.7.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quapropter si nihil causa cognita secundum iuris rationem pronuntiatum est, vox pacisci suadentis praesidis actionem tuam perimere, si quam habuisti, minime potuit. []
CJ.7.45.8pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Libera quidem theodota, quam ex emptionis causa vel in solutum creditori traditam proponis, pronuntiata citra provocationis auxilium sententia rescindi non potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. licinio. * []
CJ.7.45.8.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Verum si mota quaestione, praemissa denuntiatione ei, qui auctor huius mulieris fuit, iudicatum processit, quanti tua interest, empti, si emisti, vel ob debitum reddendum, si in solutum data est, repetere non prohiberis. []
CJ.7.45.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Post sententiam, quae finibus certis concluditur, ab eo qui pronuntiaverat vel eius successore de quaestione, quae iam decisa est, statuta rei iudicatae non obtinent auctoritatem: nam nec de possessione pronuntiata proprietati ullum praeiudicium adferunt nec interlocutiones ullam causam plerumque perimunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. domno. * [a 294 s. iii non april. cc. conss.]
CJ.7.45.10: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nulli, qui statuendi non habet facultatem, interdicere patriae cuiquam permittitur. * diocl. et maxim. aa. et cc. menodoro. * []
CJ.7.45.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum iudex in definitiva sententia iusiurandum solummodo praestari praecipiat, non tamen addat, quid ex recusatione vel praestatione sacramenti fieri oportet, huiusmodi sententiam nullam vim obtinere palam est. * diocl. et maxim. aa. et cc. titiano. * []
CJ.7.45.12: Imperatores Arcadius, Honorius Iudices tam latina quam graeca lingua sententias proferre possunt. * arcad. et honor. aa. iuliano procons. africae. * [a 397 d. v id. ian. mediolani caesario et attico conss.]
CJ.7.45.13: Imperator Justinianus Nemo iudex vel arbiter existimet neque consultationes, quas non rite iudicatas esse putaverit, sequendum, et multo magis sententias eminentissimorum praefectorum vel aliorum procerum ( non enim, si quid non bene dirimatur, hoc et in aliorum iudicum vitium extendi oportet, cum non exemplis, sed legibus iudicandum est), nec si cognitionales sint amplissimae praefecturae vel alicuius maximi magistratus prolatae sententiae: sed omnes iudices nostros veritatem et legum et iustitiae sequi vestigia sancimus. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 d. iii k. nov.]
CJ.7.45.14: Imperator Justinianus Cum papinianus summi ingenii vir in quaestionibus suis rite disposuit non solum iudicem de absolutione rei iudicare, sed ipsum actorem, si e contrario obnoxius fuerit inventus, condemnare, huiusmodi sententiam non solum roborandam, sed etiam augendam esse sancimus, ut liceat iudici vel contra actorem ferre sententiam et aliquid eum daturum vel facturum pronuntiare, nulla ei opponenda exceptione, quod non competens iudex agentis esse cognoscitur. cuius enim in agendo observavit arbitrium, eum habere et contra se iudicem in eodem negotio non dedignetur. * iust. a. demostheni pp. * []
CJ.7.45.16: Imperator Justinianus Cum solitum est in sententiis iudicum sic interlocutionem proferri, ut non liceat partibus ante definitivam sententiam ad appellationis vel recusationis venire auxilium, quidam putabant non licere ante litem contestatam nec iudicem recusare, quemadmodum nec ab eo appellare. cum enim simul utrumque vocabulum ponitur tam appellationis quam recusationis, provocatio autem ante litem contestatam non potest porrigi, putabant, quod nec recusare quidem iudicem cuidam conceditur ante litem contestatam. quod minime vetitum est. caveant itaque iudices huiusmodi sermonem simul et sine certa distinctione proferre. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. xv k. dec. lampadio et oresta vv. cc. conss.]
CJ.7.46.0. De sententia, quae sine certa quantitate prolata est.
CJ.7.46.1: Imperatores Severus, Antoninus Cum iudicem, quoad pecunia condemnationis soluta fuisset, pendendis usuris legem dixisse profitearis, non contra iuris formam sententiam datam palam est. * sev. et ant. aa. aelianae. * [a xxx ]
CJ.7.46.2: Imperator Alexander Severus Quamquam pecuniae quantitas sententia curatoris rei publicae non continetur, sententia tamen eius rata est, quoniam indemnitatem rei publicae praestari iussit. * alex. a. Marcellino. * [ ]
CJ.7.46.3: Imperator Gordianus Haec sententia: " omnem debiti quantitatem cum usuris competentibus solve" iudicati actionem parare non potest, cum apud iudices ita demum sine certa quantitate facta condemnatio auctoritate rei iudicatae censeatur, si parte aliqua actorum certa sit quantitas comprehensa. * gord. a. aemilio. * [a xxx ]
--------------------------------------------------: CJ. c.7.46.4: Imperator Gordianus Haec sententia: " quae bona fide accepisti, solve , cum incertum esset quid accepisset quantumque ab eo peteretur, praesertim cum ipse qui extra ordinem iudicabat interlocutus sit dotem datam quae repeteretur non liquidam esse, iudicati auctoritate non nititur. cum igitur is qui postea iudicabat contra te certam sententiam protulit neque ab statutis provocaveris, ipsa tuo facto confirmasti iudicatum. * gord. a. saturninae. * [a xxx ]
CJ.7.47.0. De sententiis, quae pro eo quod interest proferuntur.
CJ.7.47.1pr.: Imperator Justinianus Cum pro eo quod interest dubitationes antiquae in infinitum productae sunt, melius nobis visum est huiusmodi prolixitatem prout possibile est in angustum coartare. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.]
CJ.7.47.1.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque in omnibus casibus, qui certam habent quantitatem vel naturam, veluti in venditionibus et locationibus et omnibus contractibus, quod hoc interest dupli quantitatem minime excedere: in aliis autem casibus, qui incerti esse videntur, iudices, qui causas dirimendas suscipiunt, per suam subtilitatem requirere, ut, quod re vera inducitur damnum, hoc reddatur et non ex quibusdam machinationibus et immodicis perversionibus in circuitus inextricabiles redigatur, ne, dum in infinitum computatio reducitur, pro sua impossibilitate cadat, cum scimus esse naturae congruum eas tantummodo poenas exigi, quae cum competenti moderatione proferuntur vel a legibus certo fine conclusae statuuntur. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.]
CJ.7.47.1.2: Imperator Justinianus Et hoc non solum in damno, sed etiam in lucro nostra amplectitur constitutio, quia et ex eo veteres quod interest statuerunt: et sit omnibus, secundum quod dictum est, finis antiquae prolixitatis huius constitutionis recitatio. [a 531 d. k. sept. constantinopoli post consulatum lampadii et orestae vv. cc.]
CJ.7.48.0. Si non a competenti iudice iudicatum esse dicatur.
CJ.7.48.1: Imperator Alexander Severus Iudex ad certam rem datus, si de aliis pronuntiavit, quam quod ad eam speciem pertinet, nihil egit. * alex. a. sabiniano. * [a 223 iii non. ian. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.48.2: Imperator Gordianus Si militaris iudex super ea causa, de qua civilibus actionibus disceptandum fuit , non datus, a quo dari poterat, cognovit, etiam remota appellatione id quod ab eo statutum est firmitatem non habet iudicati. * gord. a. liciniae. * [a xxx ]
CJ.7.48.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si de proprietate datus iudex adversus te nihil super hac statuit, rector aditus provinciae causam hanc cognoscere suaque decidere sententia curabit, cum et, si quid de possessione pronuntiatum probetur, hoc causae proprietatis minime noceat. * diocl. et maxim. aa. et cc. philetae. * [a 294 s. non. nov. heracleae cc. conss.]
CJ.7.48.4: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Et in privatorum causis huiusmodi forma servetur, ne quemquam litigatorum sententia non a suo iudice dicta constringat. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad potitum vic. * [a 379 d. x k. oct. romae ausonio et olybrio conss.]
CJ.7.49.0. De poena iudicis, qui male iudicavit, vel eius, qui iudicem vel adversarium corrumpere curavit.
CJ.7.49.1: Imperator Antoninus Constitit in quacumque causa sive privata sive publica sive fiscali, ut, cuicumque data fuerit pecunia, vel iudici vel adversario, amittat actionem is, qui diffidentia iustae sententiae in pecuniae corruptela spem negotii reposuerit. * ant. a. ad gaudium. * [a 212 d. xiiii k. ian. duobus aspris conss.]
CJ.7.49.2: Imperator Constantinus De eo, qui pretio depravatus aut gratia perperam iudicaverit, ei vindicata quem laeserit non solum existimationis dispendiis, sed etiam litis discrimine praebeatur. * const. a. ad felicem praes. corsicae. * [a 319 d. viii k. nov. sirmi constantino a. v et licinio c.Conss.]
CJ.7.50.0. Sententiam rescindi non posse.
CJ.7.50.1: Imperator Gordianus Neque suam neque decessoris sui sententiam quemquam posse revocare in dubium non venit: nec necesse esse ab eiusmodi decreto interponere provocationem explorati iuris est. * gord. a. secundo. * [ pp. k. mart.]
CJ.7.50.2pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Peremptorias exceptiones omissas initio, antequam sententia feratur, opponi posse perpetuum edictum manifeste declarat. * diocl. et maxim. aa. et cc. alexandrae. * [a 294 vii k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.7.50.2.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quod si aliter actum fuerit, in integrum restitutio permittitur. nam iudicatum contra maiores annis viginti quinque non oppositae praescriptionis velamento citra remedium appellationis rescindi non potest. [a 294 vii k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.7.50.3: Imperator Constantinus Impetrata rescripta non placet admitti, si decisae semel causae fuerint iudiciali sententia, quam provocatio nulla suspendit: sed eos, qui tale rescriptum meruerint, etiam limine iudiciorum expelli. * const. a. ad proculum. * [a 319 d. vi k. ian. constantino a. v et licinio conss.]
CJ.7.51.0. De fructibus et litis expensis.
CJ.7.51.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Hoc fructuum nomine continetur, quod iustis sumptibus deductis superest. * diocl. et maxim. aa. et cc. actae. * [a 294 iii non. april cc. conss.]
CJ.7.51.2: Imperatores Valentinianus, Valens Litigator victus, qui post conventionem rei incubarit alienae, non in sola rei redhibitione teneatur nec tantum fructuum praestationem aut eorum quos ipse percepit agnoscat, sed eos, quos percipi oportuisse, non quos eum redegisse constabit, exsolvat ex eo, ex quo re in iudicium deducta scientiam malae possessionis accepit. heredis quoque succedentis in vitium par habenda fortuna est. * valentin. et valens aa. olybrio pu. * [a 369 d. vii k. mart. treviris valentiniano np. et victore conss.]
CJ.7.51.3: Imperatores Honorius, Theodosius Terminato transactoque negotio posthac nulli actio neque ex rescripto super sumptuum repetitione praestetur, nisi iudex, qui de principali negotio sententiam promulgavit, cominus partibus constitutis iuridica pronuntiatione signaverit victori causae restitui debere expensas aut super his querellam iure competere. post absolutum enim dimissumque iudicium nefas est litem alteram consurgere ex litis primae materia. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 423 d.Iii k.April.Constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.7.51.4: Imperatores Valentinianus, Marcianus Non ignoret is, cuius ex interpellatione aliquis secundum datam formam in longinqua fuerit protractus examina, quod, si culpa sui fuerit dilata cognitio vel minime actioni suae adfuerit vel delata probaverit, pro calumnia quidem poenam luat legibus constitutam, pro vero pecuniaria causa post dispendia, post sumptus considerata quantitate postulatorum vel medii itineris intervallo condemnationem pro aestimatione iudicis sustinebit. * edictum valentiniani et marciani aa. ad pop. * [a 450 d.V id.Oct.Constantinopoli valentiniano a. vii et avieno conss.]
CJ.7.51.6: Imperator Anastasius Cum quidam per leges sacrasque constitutiones, alii per speciales largitates sibi praestituta privilegia praetendunt tam super sportulis pro conventionibus usque ad certam quantitatem praebendis quam super expensis litium vel minuendis vel penitus non agnoscendis, per hanc legem decernimus, ut, quicumque huiusmodi privilegio munitus est vel postea talem praerogativam quolibet modo meruerit, sciat , et si quos ipse utpote obnoxius sibi pro quacumque criminali vel civili causa constitutos in accusationem deduxerit, hos nihilo minus isdem privilegiis potituros, quoniam non est ferendum eos, qui praefatas praerogativas, ut ante latum est, praetendunt, aliquid plus ab adversariis suis quaerere concedi, quam ipsi ab aliis pulsati facere patiantur: ita scilicet, ut haec forma modis omnib us observetur super privilegiis per liberalitates vel generaliter quibusdam officiis aut scholis seu dignitatibus vel specialiter certis personis praestitis vel postea praebendis, sive hoc ipsum expressim principalibus dispositionibus vel adfatibus insertum sive praetermissum sit vel fuerit. * anastas. a. stephano mag. mil. * [a xxx ]
CJ.7.52.0. De re iudicata.
CJ.7.52.1: Imperator Antoninus Rebus quidem iudicatis standum est. sed si probare poteris eum cui condemnatus es id quod furto amisisse videbatur recepisse, adversus iudicati agentem doli exceptione opposita tueri te poteris. * ant. a. stellatori. * [a 213 xii k.Mart.Antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.52.2: Imperator Antoninus Res iudicatae si sub praetextu computationis instaurentur, nullus erit litium finis. * ant. a. pacationo. * [a 215 pp.Prid.Non... romae laeto et cereale conss.]
CJ.7.52.3: Imperator Antoninus Si pecuniam, quam mala ratione intercepisse vos apparuit, iussi sitis inferre cum poena et comperto praecepto praesidis non provocaveritis, universam quantitatem debetis inferre. * ant. a. demetrio. * [a xxx ]
CJ.7.52.4: Imperator Gordianus Sub specie novorum instrumentorum postea repertorum res iudicatas restaurari exemplo grave est. * gord. a. antonino. * [a xxx d. vii id. mart.]
CJ.7.52.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ad solutionem dilationem petentem adquievisse sententiae manifeste probatur, sicut eum, qui quolibet modo sententiae adquieverit. nec enim instaurari finita rerum iudicatarum patitur auctoritas. * diocl. et maxim. aa. et cc. valentino. * [a 294 s. prid. id. febr. sirmi cc. conss.]
CJ.7.52.6: Imperatores Honorius, Theodosius Gesta, quae sunt translata in publica monumenta, habere volumus perpetuam firmitatem. neque enim morte cognitoris perire debet publica fides. * honor. et theodos. aa. iuliano procons. africae. * [a 414 d. iii k. sept. romae constantio et constante conss.]
CJ.7.53.0. De exsecutione rei iudicatae.
CJ.7.53.1: Imperatores Severus, Antoninus Nimis propere iudex pignora Marcellae capi ac distrahi iussit ante rem iudicatam. prius est ergo, ut servato ordine actionem adversus eam dirigas et causa cognita sententiam accipias. * sev. et ant. aa. iustino. * [a 206 pp. iii k. febr. albino et aemiliano conss.]
CJ.7.53.2: Imperator Antoninus Si causam iudicati non novasti, rem iudicatam praeses provinciae etiam pignoribus captis ac distractis ad emolumentum perduci iubebit. quod si novata causa est , ex stipulatu tibi actio competit et iudice accepto secundum iuris formam experire. * ant. a. maximo. * [a xxx ]
CJ.7.53.3: Imperator Antoninus Ordo rei gestae et mora solutionis, quae intercessit, constantius desiderat remedium. si itaque praesidem provinciae, qui rem iudicatam exsequi debet, adieris et adlegaveris res soli, quae pignori datae sunt, diu subhastatas ex compacto sive ambitione diversae partis emptorem non invenire, in possessionem earum te mittet, ut vel hoc remedio res tam diu tracta ad effectum perducatur. * ant. a. agrippae. * [a 214 d. xi k. iul. messala et sabino conss.]
CJ.7.53.4: Imperator Antoninus Stipendia retineri propterea, quod condemnatus es, non patietur praeses provinciae, cum rem iudicatam possit aliis rationibus exsequi. * ant. a. Marcello mil. * [a 216 pp. iii non. iun. sabino ii et anullino conss.]
CJ.7.53.5: Imperator Gordianus Etiam nomen debitoris in causa iudicati capi posse ignotum non est. * gord. a. amando. * [a 242 pp. iii id. oct. attico et praetextato conss.]
CJ.7.53.6: Imperator Philippus Si, ut proponis, rerum iudicatarum exsecutor datus partes sibi iudicis vindicavit et contra ea, quae pridem pro partibus tuis fuerunt statuta, aliquid pronuntiandum putavit, sententia ab eo dicta vim rei iudicatae obtinere nequaquam potest. * philipp. a. et philipp. c. titiano. * [a xxx ]
CJ.7.53.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si longis apertisque frustrationibus partis adversae restitutio remorata est, etiam servis rebus humanis exemptis a frustratore aestimatio eorum restituenda est. animalia quoque cum fetubus tibi intercessu praesidis repraesentabuntur. * diocl. et maximianus aa. theodoro. * [a xxx ]
CJ.7.53.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Exsecutorem eum solum esse manifestum sit, qui post sententiam, inter partes audita omni et discussa lite, prolatam iudicatae rei vigorem ad effectum videtur adducere. * diocl. et maxim. aa. et cc. * [a sine die et consule.]
CJ.7.53.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eos, quos debitores tuos esse contendis, apud rectorem conveni provinciae, qui, sive confessi debitum sive negantes et convicti fuerint condemnati nec intra statutum spatium solutioni satisfecerint, cum latae sententiae pignoribus etiam captis ac distractis secundum ea quae saepe constituta sunt meruerunt exsecutionem, iuris formam tibi custodiet. * diocl. et maxim. aa. et cc. glyconi. * [a 294 s. non. nov. cc. conss.]
CJ.7.54.0. De usuris rei iudicatae.
CJ.7.54.1: Imperator Antoninus Fiscus, qui bona secundum se dicta sententia persequitur, eas quoque rationes habiturus est, ut, qui post legitimum tempus placitis non obtemperavit, usuram centesimam temporis quod postea fluxerit solvat. * ant. a. procuratoribus hereditatium. * [a xxx ]
CJ.7.54.2: Imperator Justinianus Eos, qui condemnati solutionem pecuniarum, quas dependere iussi sunt, ultra quattuor menses a die condemnationis vel, si provocatio fuerit oblata, a die confirmationis sententiae connumerandos distulerint, centesimas usuras exigi praecipimus: nec priscis legibus, quae duas centesimas eis inferebant, nec nostra sanctione, quae dimidiam centesimae statuit, locum in eorum personam habentibus. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. vii id. april. constantinopoli decio cons. ]
CJ.7.54.3pr.: Imperator Justinianus Sancimus, ut si quis condemnatus fuerit, post datas a nobis quadrimenstres indutias centesimas quidem usuras secundum naturam iudicati eum compelli solvere, sed tantummodo sortis et non usurarum, quae ex pristino contractu in condemnationem deductae sunt. cum enim iam constituimus usurarum usuras penitus esse delendas, nullum casum relinquimus, ex quo huiusmodi machinatio possit induci. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.54.3.1: Imperator Justinianus Si enim sine emendatione relinquatur, aliquid absurdum atque inelegans necesse est evenire, cum utiliter ex contractibus descendentes plerumque minores centesimae ex nostra lege factae sunt et necesse est minoribus usuris graviores supponi. si enim ex iudicati actione centesimae omnimodo currunt usurae, ex contractibus autem hoc raro contingit in capitulis lege nostra tantummodo exceptis, huiusmodo iniquitatem ipsa necessitas rerum introducebat. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.54.3.2: Imperator Justinianus Et ideo pio remedio causam corrigentes sancimus sortis tantummodo usuras usque ad centesimam currentes ex iudicati actione profligari, non autem usurarum quantascumque usuras. si enim novatur iudicati actione prior contractus, necesse est usurarum quidem, quae anterioris contractus sunt, cursum post sententias inhiberi, alias autem usuras ex iudicati actione tantummodo sortis procedere, et non ideo, quod forsitan consummata est quantitas sortis et usurarum, totius summae usuras postea colligi, sed sortis tantummodo. [a 531 d. v k. dec. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.54.3.3: Imperator Justinianus Et cum antiquitas pessimo exemplo reis quidem condemnatis laxamentum duorum mensum praestabat, fideiussores autem eorum eodem uti beneficio non concedebat, ut liceret victoribus relictis propter legem condemnatis personis a fideiussoribus eorum vel mandatoribus statim pecunias vel res in condemnatione positas exigere, huiusmodi acerbitatem resecantes sancimus quadrimenstres indutias, quas dedimus condemnatis, etiam ad fideiussores eorum et mandatores extendi, ne legi fiat derogatum. cum enim interventor solvere compellatur et ipse reum coerceat ad invitam solutionem, nullum condemnatus habebat nostrae sensum humanitatis, quia per medium fideiussorem statim pecunias persolvere compellebatur. [a 531 d. v k. de c. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.55.0. Si plures una sententia condemnati sunt.
CJ.7.55.1: Imperator Alexander Severus Si non singuli in solidum, sed generaliter tu et collega tuus una et certa quantitate condemnati estis nec additum, ut, quod ab altero servari non possit, alter suppleret, effectus sententiae virilibus portionibus discretus est. ideoque parens pro tua portione sententiae ob cessationem alterius ex causa iudicati conveniri non potes. * alex. a. victori. * [a 229 pp.K.Iul.Alexandro a. iii et dione conss.]
CJ.7.55.2: Imperator Gordianus Quotiens a tutoribus singulis procuratoribus datis insequitur in omnium persona condemnatio, periculum sententiae videri esse divisum. ideoque quod ab uno servari non potuerit, a ceteris exigi non posse explorati iuris est. * gord. a. anniano. * [a 242 pp.Xv k.April.Attico et praetextato conss.]
CJ.7.56.0. Quibus res iudicata non nocet.
CJ.7.56.1: Imperator Alexander Severus Si neque mandasti fratri tuo defensionem rei tuae neque quod gestum est ratum habuisti, praescriptio rei iudicatae tibi non oberit. et ideo non prohiberis causam tuam agere sine praeiudicio rerum iudicatarum. * alex. a. masculino. * [a 222 pp. non.Mai.Alexandro a. cons.]
CJ.7.56.2: Imperator Gordianus Res inter alios iudicatae neque emolumentum adferre his, qui iudicio non interfuerunt, neque praeiudicium solent inrogare. ideoque nepti tuae praeiudicare non potest, quod adversus coheredem eius iudicatum est, si nihil adversus ipsam statutum est. * gord. a. athenio. * [a 239 pp.V id.Iul.Gordiano a.Et aviola conss.]
CJ.7.56.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Iuris manifestissimi est et in accusationibus his, qui congressi iudicio non sunt, officere non posse, si quid forte praeiudicii videatur oblatum. * diocl. et maxim. aa. honorato. * [a 289 pp.Xiiii k.Sept.Basso et quintiliano conss.]
CJ.7.56.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Nec in simili negotio res inter alios actas absenti praeiudicare saepe constitutum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. soteriano. * [a 294 s.Iii k.Dec.Cc. conss.]
CJ.7.57.0. Comminationes epistulas programmata subscriptiones auctoritatem rei iudicatae non habere.
CJ.7.57.1: Imperator Antoninus Nec vim stipulationis obtinere potest comminatio iudicis, qui certas usuras praestaturos eos dixit, qui intra certum diem debitum non exsolvissent. * ant. a. rogatiano. * [a 213 pp.Prid.Id.Ian.Antonino a.Iiii et balbino conss.]
CJ.7.57.2: Imperator Alexander Severus Rei iudicatae effectum non habet, quod per epistulam rector provinciae solvere vos pecuniam rei publicae iussit. * alex. a. maximiano. * [a 223 pp.Iiii id.Mart.Maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.57.3: Imperator Alexander Severus Ea, quae causa cognita statuuntur, subscriptionibus revocari non posse saepe rescriptum est. * alex. a. zotico. * [a 227 pp.Vi id.Sept.Albino et maximo conss.]
CJ.7.57.4: Imperator Gordianus Interlocutio praesidis apud acta signata: " nisi solutioni debiti is qui convenitur obsequium praestitisset, duplum seu quadruplum inferat" voluntas potius comminantis quam sententia iudicantis est, cum placitum eiusmodi ne rei iudicatae auctoritatem obtineat, iuris ratio declaret. * gord. a. asclepiadi. * [a 239 pp.Iii id.Dec.Gordiano a.Et aviola conss.]
CJ.7.57.5: Imperator Gordianus Iudex, qui disceptationi locum dederat, partium adlegationes audire et examinare debuit. nam subscriptionem ad libellum datam talem, quae diversam partem in possessionem fundi mitteret, vicem rei iudicatae non obtinere non ambigitur. * gord. a. iucundo. * [a 241 pp.Xii k.Febr.Gordiano a. ii et pompeiano conss.]
CJ.7.57.6: Imperator Philippus Programma, si quod a praeside propositum est, vim rei iudicatae nequaquam potest obtinere. nec comminationem vim rei iudicatae continere manifestum est. * philipp. a. et philipp. c. cassiano. * [a xxx pp.X k.April. ... conss.]
CJ.7.57.7: Imperator Constantinus Quod magno conflictu sententia decerni solet, id paucis litteris temere adscriptis definiri fas non est. * const. a. ad bassum pp. * [a 320 d.Xv k.April.Constantino a.Vi et constantino c. conss.]
CJ.7.58.0. Si ex falsis instrumentis vel testimoniis iudicatum erit.
CJ.7.58.1: Imperatores Severus, Antoninus Si tabulas testamenti, quas secutus proconsul vir clarissimus sententiam dixit, falsas dicere vis, praebebit notionem suam non obstante praescriptione rei iudicatae, quia nondum de falso quaesitum est. * sev. et ant. aa. vipsaniae. * [a xxx pp.V... conss.]
CJ.7.58.2: Imperator Alexander Severus Et qui non provocaverunt, si instrumentis falsis se victos esse probare possunt, cum de crimine docuerint, ex integro de causa audiuntur. * alex. a. optato. * [a 224 pp.Xvi k.Oct.Iuliano et crispino conss.]
CJ.7.58.3: Imperator Alexander Severus Falsam quidem testationem, qua diversa pars in iudicio adversus te usa est, ut proponis, solito more arguere non prohiberis. sed causa iudicati in irritum non devocatur, nisi si probare poteris eum qui iudicaverat secutum eius instrumenti fidem, quod falsum esse constiterit, adversus te pronuntiasse. * alex. a. clementi. * [a xxx pp.Vii k. sept.]
CJ.7.58.4: Imperator Gordianus Iudicati exsecutio solet suspendi et soluti dari repetitio, si falsis instrumentis circumventam esse religionem iudicantis crimine postea falsi illato manifestis probationibus fuerit ostensum. * gord. a. herennio. * [a xxx pp.V id.Sept.]
CJ.7.59.0. De confessis.
CJ.7.59.1: Imperator Antoninus Confessos in iure pro iudicatis haberi placet. quare sine causa desideras recedi a confessione tua, cum et solvere cogeris. * ant. a. iuliano. * [a 211 accepta prid.K.Oct.Gentiano et basso conss.]
CJ.7.60.0. Inter alios acta vel iudicata aliis non nocere.
CJ.7.60.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Inter alios res gestas aliis non posse facere praeiudicium saepe constitutum est. unde licet quosdam de heredibus eius, quem debitorem tuum fuisse significas, solvisse commemores, tamen ceteri non alias ad solutionem urguentur, nisi debitum fuerit probatum. * diocl. et maxim. aa. et cc. epagatho. * [a 293 v k.April.Byzantio aa. conss.]
CJ.7.60.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Inter alios factam transactionem absenti non posse facere praeiudicium notissimi iuris est. quapropter adito praeside provinciae aviam tuam mancipium tibi donasse proba ac, si hoc iure ad te pertinere perspexerit, restitui tibi providebit. neque enim, si te absente divisionem eius fecerint, aliquid iuri tuo derogari poterit. * diocl. et maxim. aa. et cc. severae. * [a 293 s.Id.April.Byzantio aa. conss.]
CJ.7.60.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si cum fratre tuo matri successisti, frater pro portione tua cum debitoribus hereditariis paciscendo vel agendo, non ex tua voluntate, pro hereditaria parte tibi quaesitam obligationem extinguere non potuit. * diocl. et maxim. aa. et cc. fortunatae. * [a 294 v id.Oct.Retiariae cc. conss.]
CJ.7.61.0. De relationibus.
CJ.7.61.1pr.: Imperator Constantinus Si quis iudicum duxerit esse referendum, nihil inter partes pronuntiet, sed magis super quo haesitandum putaverit, nostram consulat scientiam aut, si tulerit sententiam, minime postea, ne a se provocetur, relatione promissa terreat litigantes, sciens, quod, si hoc fecerit, nihilo minus iure appellationum res agitabitur. * const. a. profuturo praef. annonae. * [a 319 d.Iiii id.Febr.Sirmio constantino a. et licinio c. conss.]
CJ.7.61.1.1: Imperator Constantinus Sed nec ad nos mittatur aliquid, quod plena instructionem indigeat. [a 319 d.Iiii id.Febr.Sirmio constantino a. et licinio c. conss.]
CJ.7.61.1.2: Imperator Constantinus Quotiens autem ad nostram scientiam iudex se polliceatur relaturum, consultationis exemplum litigatoribus ilico edi apud acta iubeat, ut, si cui forte relatio minus plena vel contraria videatur, is refutatorias preces similiter apud acta sine aliqua frustratoria dilatione offerat. [a 319 d.Iiii id.Febr.Sirmio constantino a. et licinio c. conss.]
CJ.7.61.2: Imperatores Valentinianus, Valens Super delictis provincialium numquam rectores provinciarum ad scientiam principum putent esse referendum, nisi ediderint prius consultationis exemplum. quippe tunc demum relationibus plena maturitas est, cum vel adlegationibus refelluntur vel probantur adsensu. * valentin. et valens aa. ad viventium pp. * [a 368 d.Iii k.Ian.Treviris valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.7.61.3: Imperatores Valentinianus, Valens Si quando ratio aut necessitas est in negotiis nostra iudicia requirendi expectandique responsa, omnem omnino causam relationis series comprehendat, ut recitata consultatione, quae ita est dirigenda, propemodum actorum recensione non opus sit: actis etiam necessario sociandis. * valentin. et valens aa. ad apodemium. * [a 369 d.Vi id.Mai.Treviris valentiniano np.Et victore conss.]
CJ.7.62.0. De appellationibus et consultationibus.
CJ.7.62.1: Imperator Severus Prius de possessione pronuntiare et ita crimen violentiae excutere praeses provinciae debuit. quod cum non fecerit, iuste provocatum est. * sev. a. sent. d. in pers. marci prisci id. ian. pompeiano et avtio conss. severus a. dixit:* [a 209 ]
CJ.7.62.2: Imperator Alexander Severus Novum quod postulas non est, quod, etsi rescripti mei auctoritas intercesserit, provocandi tamen facultas tibi non denegetur. * alex. a. plariano. * [a xxx ]
CJ.7.62.3: Imperator Gordianus Appellatione interposita, licet ab iudice repudiata sit, in praeiudicium deliberationis nihil fieri debere et in eo statu omnia esse, quo tempore pronuntiationis fuerint, saepissime constitutum est. * gord. a. victori. * [a xxx pp.Iiii ]
CJ.7.62.4: Imperator Philippus Si ad scribatum nominatus non provocasti, convelli statuta non possunt. * philipp. a. et philipp. c. probo. * [a xxx ]
CJ.7.62.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Praeses provinciae, ad quem appellasti, si non vitio neglegentiae vestrae tempus , quod ad reddendos apostolos praescriptum est, exemptum esse animadverterit, sed ex fatalis casus necessitate, diem functo eo qui eos perferebat, id accidisse cognoverit, iuxta perpetui iuris formam desiderio vestro medebitur. * diocl. et maxim. aa. valerio. * []
CJ.7.62.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Eos, qui de appellationibus cognoscent ac iudicabunt, ita iudicium suum praebere convenient, ut intellegant, quod, cum appellatio post decisam per sententiam litem interposita fuerit, non ex occasione aliqua remittere negotium ad iudicem suum fas sit, sed omnem causam propria sententia determinare conveniat, cum salubritas legis constitutae ad id spectare videatur, ut post sententiam ab eo qui de appellatione cognoscit recursus fieri non possit ad iudicem, a quo fuerit provocatum. quapropter remittendi litigatores ad provincias remotam occasionem atque exclusam penitus intellegant, cum super omni causa interpositam provocationem vel iniustam tantum liceat pronuntiare vel iustam. * diocl. et maxim. aa. et cc.Dicunt: * [ s. die et consule.]
CJ.7.62.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si quid autem in agendo negotio minus se adlegasse litigator crediderit, quod in iudicio acto fuerit omissum, apud eum qui de appellatione cognoscit persequatur , cum votum gerentibus nobis aliud nihil in iudiciis quam iustitiam locum habere debere necessaria res forte transmissa non excludenda videatur. [ s. die et consule.]
CJ.7.62.6.2: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si quis autem post interpositam appellationem necessarias sibi putaverit esse poscendas personas, quo apud iudicem qui super appellatione cognoscet veritatem possit ostendere, quam existimabit occultam, hocque iudex fieri prospexerit, sumptus isdem ad faciendi itineris expeditionem praebere debebit, cum id iustitia ipsa persuadeat ab eo haec recognosci, qui evocandi personas sua interesse crediderit. [ s. die et consule.]
CJ.7.62.6.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Super his vero, qui in capitalibus causis constituti appellaverint ( quos tamen et ipsos vel qui pro his provocabunt non nisi audita omni causa atque discussa post sententiam dictam appellare conveniet), id observandum esse sancimus, ut inopia idonei fideiussoris retentis in custodia reis opiniones suas iudices exemplo appellatoribus edito ac refutatorios eorum ad scrinia quorum interest transmittant, quibus gestarum rerum fides manifesta relatione pandatur, ut meritis eorum consideratis pro fortuna singulorum sententia proferatur. [ s. die et consule.]
CJ.7.62.6.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ne temere autem ac passim provocandi omnibus facultas praeberetur, arbitramur eum, qui malam litem fuerit persecutus, mediocriter poenam a competenti iudice sustinere. [ s. die et consule.]
CJ.7.62.6.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sin autem in iudicio propriam causam quis fuerit persecutus atque superatus voluerit provocare, eodem die vel altero libellos appellatorios offerre debebit. is vero, qui negotium tuetur alienum, supra dicta condicione etiam tertio die provocabit. [ s. die et consule.]
CJ.7.62.6.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Apostolos post interpositam provocationem etiam non petente appellatore sine aliqua dilatione iudicem dare oportet, cautione videlicet de exercenda provocatione in posterum minime praebenda. [ s. die et consule.]
CJ.7.62.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Qui ad civilia munera vel decurionatum vel honores devocantur, licet vacationem a principibus acceperint, si appellationis auxilio non utantur, consensu suo nominationem confirmant. cum igitur ad munus vocatus appellaveris a praeside provinciae, iuste te appellasse ostende. * diocl. et maxim. aa. et cc. neoni. * [a xxx ]
CJ.7.62.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si contra maiorem quinque et viginti annis sententia lata provocationis secutae tempore praefinito causas non esse repraesentatas nec appellatione pendente transactione finitum negotium rector animadverterit, res iudicatas exsequi curabit. * diocl. et maxim. aa. et cc. oppiano. * [a xxx ]
CJ.7.62.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Dominus litis causam appellationis, quam procurator suus litigando interposuit, etiam absente procuratore exsequi potest. * diocl. et maxim. aa. et cc. have heraclida carissime nobis. * [a xxx ]
CJ.7.62.10pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si actor a curatore ordinatus deteriorem calculum reportaverit, tam ipse quam curator ad provocationis auxilium possunt pervenire, curator vero solus provocationis litem exercebit. * diocl. et maxim. aa. et cc. titiano. * [a 294 s. prid. k. oct. viminacii cc. conss.]
CJ.7.62.10.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Sin autem interim adulescens veniam aetatis impetraverit vel ad legitimam aetatem pervenerit, potest suo nomine appellationem exercere. [a 294 s. prid. k. oct. viminacii cc. conss.]
CJ.7.62.11: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cives et incolae, manifestas etiam excusationes habentes, si sub iusta nominatione non appellaverint, ad probationem earum non admittuntur. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio. * [a xvii k. ian.]
CJ.7.62.12: Imperator Constantinus Minime fas est, ut in civili negotio libellis appellatoriis oblatis aut carceris cruciatus aut cuiuslibet iniuriae genus seu tormenta vel etiam contumelias perferat appellator, absque his criminalibus causis, in quibus, etiamsi possunt provocare, eum tamen statum debent obtinere, ut post provocationem in custodia, si fideiussoris idonei copiam non habeant, perseverent. * const. a. ad catullinum. * [a 314 d. iii non. nov. treviris. acc. xv k. mai. hadrumeto volusiano et anniano conss.]
CJ.7.62.13: Imperator Constantinus Ex illo tempore, quo in civilibus causis, quae inter privatos moventur, consultaturum vel relaturum te esse promiseris vel appellationis a te interpositae sollemnia completa fuerint, nihil posthac tibi quodlibet speciale ac requisitum vel quibuscumque modis favoris gratiam praeferens audiendum est, sed observandum, ut iuxta priora statuta sollemnitatis more expleto gesta ad comitatum omnia dirigantur. * const. a. petronio probiano suo salutem. * [a 316 d. id. aug. arelato. pp. id. oct. theveste sabino et rufino conss.]
CJ.7.62.14: Imperator Constantinus Litigatoribus copia est etiam non conscriptis libellis ilico appellare voce, cum res poposcerit iudicata, tam in civilibus quam in criminalibus causis. * const. a. ad bassum pu. * [a 317 d. viii id. iun. sirmio gallicano et basso conss.]
CJ.7.62.15: Imperator Constantinus Ne causas, quae in nostram venerint scientiam, rursus transferri ad iudicia necesse sit, instructiones necessarias plene actis inseri praecipimus. nam cogimur a proferenda sententia temperare, quoniam verendum est, ne lis incognito negotio dirimatur, adempta copia conquerendi. quare perennibus inuretur iudex notis, si cuncta, quae litigatores instructionis probationisque causa recitaverint, indita actis vel subiecta non potuerint inveniri. * const. a. ad severum vic. * [a 319 d. x k. iul. aquileiae constantino a. v et licinio c. conss.]
CJ.7.62.16: Imperator Constantinus Etiam eos, qui imaginem principalis disceptationis accipiunt, appellationum adminicula necesse est accipere. * const. a. ad maximum. * [a 321 d. prid. id. ian. sirmio crispio ii et constantino ii cc. conss. ]
CJ.7.62.17: Imperator Constantinus Si apud utrumque praetorem, dum quaestio ventilatur, ab aliqua parte auxilium provocationis fuerit obiectum, praefecturae urbis iudicium sacrum appellator observet. * const. a. ad iulianum pu. * [a xxx ]
CJ.7.62.18: Imperator Constantinus Quoniam nonnulli fisci debitores, cum iussi fuerint debitam summam exsolvere, interposito provocationis auxilio vim exsecutionis eludunt nec iam opinionis exemplum nec refutatorias preces curant petere vel offerre, placuit, ut, si intra dies sollemnitatibus praestitutos ad facienda haec appellatoris cura defuerit, deserta ab eo provocatio aestimetur moxque debitum exigatur. * constant. a. victori rationali urb. romae. * [a 327 d. prid. k. aug. constantino et maximo conss.]
CJ.7.62.19pr.: Imperator Constantinus A proconsulibus et comitibus et his qui vice praefectorum cognoscunt, sive ex appellatione sive ex delegato sive ex ordine iudicaverint, provocari permittimus, ita ut appellanti iudex praebeat opinionis exemplum et acta cum refutatoriis partium suisque litteris ad nos dirigat. a praefectis autem praetorio provocare non sinimus. * const. a. ad universos provinciales. * [a 331 d. k. aug. pp. k. sept. constantinopoli basso et ablabio conss.]
CJ.7.62.19.1: Imperator Constantinus Quod si victus oblatam nec receptam ab iudice appellationem adfirmet, praefectos adeat, ut apud eos de integro litiget tamquam appellatione suscepta. superatus enim si iniuste appellare videbitur, lite perdita notatus abscedet: aut si vicerit, contra eum iudicem, qui appellationem non receperit, ad nos referre necesse est, ut digno supplicio puniatur. [a 331 d. k. aug. pp. k. sept. constantinopoli basso et ablabio conss.]
CJ.7.62.20: Imperator Constantius Et in maioribus et in minoribus negotiis appellandi facultas est. nec enim iudicem oportet iniuriam sibi fieri existimare eo, quod litigator ad provocationis auxilium convolavit. * constantius a. albino. * [a 341 d. vii id. april. Marcellino et probino conss.]
CJ.7.62.21: Imperator Constantius Quoniam iudices ordinarii provocationes aestimant respuendas, placet, ut, si quis appellationem suscipere recusaverit, quae non contra exsecutionem, sed adversus sententiam iurgium terminantem fuerit interposita, triginta auri pondo cogatur largitionibus nostris inferre: triginta alia officio eius itidem soluturo, nisi ei pertinaciter restiterit atque actis contradixerit et, quid iure sit constitutum, ostenderit. * constantius a. ad lollianum pp. * [a 355 d. viii k. aug. messadensi. pp. capuae arbitione et lolliano conss.]
CJ.7.62.22: Imperator Constantius Lata sententia, quae pertinet ad bona vacantia et ad ea, quae indignis legibus cogentibus auferuntur, si quis putaverit provocandum, vox eius debebit admitti. * constantius a. ad volusianum pp. * [a 355 d. iii k. aug. arbitione et lolliano conss.]
CJ.7.62.23: Imperator Constantius Cum appellatio interposita fuerit per bithyniam paphlagoniam lydiam hellespontum , insulas etiam ac phrygiam salutarem, europam ac rhodopam et haemimontum, praefecturae urbis iudicium sacrum appellator observet. * constantius a. ad senatum. * [a 361 d. v non mai. tauro et florentio conss.]
CJ.7.62.24: Imperatores Valentinianus, Valens Iudicibus non solum appellationis suspiciendae necessitas videtur imposita, verum etiam triginta dierum spatia ex die sententiae definita sunt, intra quae gesta una cum relatione litigatoribus convenit praestari: iudice et officio eius, si statuta fuerint aliqua parte mutilata, multae subiacentibus. * valentin. et valens aa. s. d. ord. civitatis carthaginensium.* [a 364 d. prid. non. febr. mediolani divo ioviano et varroniano conss.]
CJ.7.62.25: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Et in multis ab iudicibus inferendis appellationes iubemus admitti. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad syagrium pp. * [a 380 d. xiiii k. iul. gratiano v et theodosio aa. conss.]
CJ.7.62.26: Imperatores Gratianus, Valentinianus Cum post sententiam discussoris vel rationalis fuerit provocatum, ad sinceritatem tuam negotium transferatur, ut, si mediocritas negotii aut longinquitas regionis ad iudicium tuum litigatores venire non patitur, iudicio rectoris provinciae, quem ipse probaveris, negotium deleges. * grat. valentin. aaa. et arcad. a. ad pelagium com. rer. * [a 385 d. xv k. mart. mediolano arcadio a. et bautone conss.]
CJ.7.62.27: Imperatores Arcadius, Honorius Nominationes libellis vel edictis factae citra consilium publicum non valent: de quibus nec appellare necesse est, si sollemnitas deest. * arcad. et honor. aa. ennodio procons. africae. * [a 395 d. xvii k. iun. mediolani olybrio et probino conss.]
CJ.7.62.28: Imperatores Arcadius, Honorius Si quis libellos appellatorios ingesserit, sciat se habere licentiam arbitrium commutandi et suos libellos recuperandi, ne iustae paenitudinis humanitas amputetur. * arcad. et honor. aa. nebridio procons. asiae. * [a 396 d. xi k. aug. constantinopoli arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.7.62.29pr.: Imperatores Arcadius, Honorius Addictos supplicio et pro criminum immanitate damnatos nulli clericorum vel monachorum, eorum etiam quos synoditas vocant, per vim atque usurpationem vindicare liceat ac tenere. * arcad. et honor. aa. ad eutychianum pp. * [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.7.62.29.1: Imperatores Arcadius, Honorius Quibus in causa criminali humanitatis consideratione, si tempora suffragantur, interponendae provocationis copiam non negamus, ut ibi diligentius examinetur, ubi contra hominis salutem per errorem vel gratia cognitoris oppressa putatur esse iustitia: ea condicione, ut, si proconsules vel omnes orientis, augustalis, vicarii fuerint cognitores, non tam ad clementiam nostram quam ad amplissimas potestates sciant esse referendum. eorum enim de his plenum volumus esse iudicium , qui, si ita res est et crimen exegerit, rectius possint punire damnatos. [a 398 d. vi k. aug. mnizo honorio a. iiii et eutychiano conss.]
CJ.7.62.30: Imperatores Arcadius, Honorius Si quis provocatione interposita suspecti iudicis velit prolatam evitare sententiam, in hac voce liberam habeat potestatem nec timeat contumeliam iudiciorum, cum et ab ipsa iniuria possit facile provocare, maxime cum a solo tantum praefecto praetorio non sine dispendio causae provocare permissum sit. sciant igitur cuncti sibi ab iniuriis et suspectis iudicibus et in capitali supplicio ac fortunarum dispendio provocationem esse concessam. * arcad. et honor. aa. theodoro pp. * [a 399 d. vii id. iun. mediolani theodoro cons.]
CJ.7.62.31pr.: Imperatores Honorius, Theodosius Si appellationem oblatam, in qua vel tuae amplitudinis vel urbanae praefecturae sacrum auditorium postulatur, iudex non susceperit vel suscepta appellatione apostulorum copiam denegaverit, ad deponendam super hac iniquitate querimoniam nec non etiam conveniendum adversarium ex sententia prolata iuxta antiquuum ius anni metas habeat litigator: vel si huiusmodi appellatio suscepta non fuerit, in qua inferiorum iudicum sacra desideratur auditio, ad haec eadem facienda sex menses habeat litigator. * honor. et theodos. aa. asclepiodoto pp. * [a 423 d. iii k. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.7.62.31.1: Imperatores Honorius, Theodosius Si vero arbiter appellationem suscipere aut relationem dare contempserit, quattuor mensum tempora observentur: ut his quae statuimus actitatis pareat appellator temporibus, quae de appellationibus definita noscuntur. [a 423 d. iii k. april. constantinopoli asclepiodoto et mariniano conss.]
CJ.7.62.32pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Praecipimus ex appellationibus spectabilium iudicum, quae per consultationes nostri numinis disceptationem implorant, non nostram ulterius audientiam expectari , ne nostris occupationibus, quibus pro utilitate mundi a singulorum nonnumquam negotiis avocamur, aliena fraudari commoda videantur. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * [ ]
CJ.7.62.32.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sed si a proconsulibus vel augustali vel comite orientis vel vicariis fuerit appellatum, virum illustrem praefectum praetorio, qui in nostro est comitatu, virum etiam illustrem quaestorem nostri palatii sacris iudiciis praesidentes disceptationem iubemus adripere eo ordine, ea observatione, isdem temporibus, quibus ceterae quoque lites fatali die post appellationem in sacris auditoriis terminantur. et hoc, licet quidam praedictorum spectabilium iudicum iure concesso ut sacri iudices appellationes acceperint. [ ]
CJ.7.62.32.1a: Imperatores Theodosius, Valentinianus ( 1) quod si a duce fuerit appellatum, si idem et praeses sit, praefectura necessario tantum iure ordinario in sacro auditorio iudicabit. [ ]
CJ.7.62.32.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus In his autem omnibus iudiciis, quae consultationum introduximus loco, vel apostolos vel ea quae apud eum gesta sunt, contra cuius sententiam dicitur appellatum , suscipere ab appellatoribus et cognitiones inducere apud viros illustres praedictos iudices et ea quae geruntur excipere scribere scriptaque litigatoribus edere nostros epistulares praecipimus: officiis videlicet eorum, cum quibus vir illustris quaestor iudicat, exsequentibus iudicata. [ ]
CJ.7.62.32.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Haec, si appellatio fuerit oblata iudici, qui non ex delegatione cognoscit. eorum enim sententiis appellatione suspensis, qui ex delegatione cognoscunt, necesse est eos aestimare, iuste nec ne fuerit appellatum, qui causas delegaverint iudicandas. [ ]
CJ.7.62.32.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus Huic saluberrimae legi illud etiam consultissimae credidimus inserendum, ut, si privato, non illustri, uni pluribusve, ut adsolet, nostra serenitas adita delegaverit causam et eius eorumve definitio fuerit appellatione suspensa, vir quidem magnificus praefectus praetorio, qui in nostro est comitatu, cum viro illustri quaestore temporali iudicet die. [ ]
CJ.7.62.32.4a: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nostri vero libellenses quae apud arbitros gesta sunt suscipiant, cognitiones inducant et ea quae geruntur excipiant scribant scriptaque litigatoribus edant: qui etiam apud arbitros, licet illustres sint, ex delegatione nostra cognoscentes excipiunt, si in sacratissimo nostri numinis comitatu causae dicantur. [ ]
CJ.7.62.32.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sane si illustrium ac magnificorum iudicum sententiae fuerint appellatione suspensae, eorum videlicet, quorum sententias licet appellatione suspendi, per consultationem nostram volumus audientiam expectari, licet antea privato homini, id est non illustri, lite a nobis delegata is postea tempore definitionis illustri decoratus dignitate reperiatur: eodem observando et si alter ei coniunctus sit arbiter, qui non illustrem meruit dignitatem. [ ]
CJ.7.62.32.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quidquid autem hac lege specialiter non videtur expressum, id veterum legum constitutionumque regulis omnes relictum intellegant. [ ]
CJ.7.62.33: Imperatores Theodosius, Valentinianus Eo casu, quo apparitor magisteriae potestatis a curia vel officio cohortali de statu in provincia patiatur controversiam vel ut tributa vel functiones debens in provincia detinetur, si sententia rectoris provinciae fuerit appellatione suspensa, cum tua sublimitate viro quoque magnifico magistro militum cognoscente causae iubemus merita ponerari, licet magister militum rectori provinciae causam delegaverit perorandam. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * [a 441 d. prid. non. mart. constantinopoli cyro vc. cons.]
CJ.7.62.34pr.: Imperator Justinus Iubemus, si qua suggestio maioris vel minoris iudicis ad nostram referatur clementiam de negotio, quod iudicandum ei tradidimus vel de quo pro sua iurisdictione iudicaverit, petentis a nostro numine finem eidem imponi negotio, quod ab eo disceptatum est, sive additum sit eidem suggestioni, quid referenti placeat ( dum id partibus per sententiae recitationem manifestum non fecit) sive nihil huiusmodi adiectum sit, sed simpliciter nostri numinis responsum expectat, non prius eam discerni, quam per sacram pragmaticam nostri numinis iussionem duo magnifici viri vel patricii vel consulares vel praefectorii, quos pro tempore nos elegerimus, iubeantur adiungi viro illustri pro tempore quaestori nostri palatii et una cum eo in scriptis relationem discernere ( sive praesentibus partibus, si hoc prospexerint, sive absentibus) et responsum relationi dandum sua sententia manifestare: ut tamen dispositio huiusmodi excellentissimorum iudicum omnimodo rata sit, nulli danda licentia provocationem contra eorum offerre sententiam vel aliam quamcumque dubitationem introducere. * iustinus a. demostheni pp. * [a 520 - 524 ]
CJ.7.62.34.1: Imperator Justinus Quam observationem non solum, si unus iudex suggestione vel relatione usus fuerit, tenere censemus, sed etiam si duobus vel amplioribus datis iudicibus in unam sententiam minime omnes convenerint, sed diversas suas sententias unusquisque nostrae mansuetudini rettulerit vel omnes nos consuluerint, quid decernendum sit. [a 520 - 524 ]
CJ.7.62.37pr.: Imperator Justinianus In offerendis provocationibus, ex quibus consultationum more negotium in nostrum sacrum palatium introduci solebat, hoc addendum esse censemus, ut, si quidem non excedat litis aestimatio decem librarum auri quantitatem, ex ipsa scilicet sententia iudicis discernenda, non duobus, sicut antea, magnificis iudicibus, sed uni tantummodo disceptatio negotii deputetur. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.]
CJ.7.62.37.1: Imperator Justinianus Sin vero memoratam excedens quantitatem viginti libris auri terminetur, duobus tradatur magnificis iudicibus, viris scilicet devotis epistularibus cognitionalia certamina excipientibus, ita tamen ut, si dissentirent, virum illustrem pro tempore quaestorem adhibeant, ut eo dubietatem dirimente finiatur negotium: [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.]
CJ.7.62.37.2: Imperator Justinianus His videlicet litibus, quarum aestimatio viginti librarum auri quantitatem excedit, in commune auditorium florentissimorum sacri nostri palatii procerum introducendis: [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.]
CJ.7.62.37.3: Imperator Justinianus Ut tamen secundum iam statuta liceat quidem non solum victo, sed etiam victori consultationem ad unum vel duos iudices mittendam intra bienni tempus ei vel eis intimare: post excessum enim memorati temporis huiusmodi licentiam amputamus. [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.]
CJ.7.62.37.4: Imperator Justinianus Quae vero fuerint ab eo vel eis decreta, nulla provocatione suspendatur. [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.]
CJ.7.62.37.5: Imperator Justinianus Novas etiam adsertiones a partibus apud eundem vel eosdem iudices addi ad exemplum consultationis ad sacrum nostrum palatium introducendae permittimus. [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio cons.]
CJ.7.62.38: Imperator Justinianus Si quando duciano iudicio appellatio fuerit oblata, sive ab ipsa qualitate iudicis sive ex divina delegatione viro spectabili duci destinata, sive inter spectabiles idem dux connummeretur sive illustri dignitate decoratur sive etiam maiore, cum etiam magisteriae potestatis homines nec non consulares saepe utilitate publica poscente ad huiusmodi curam perveniunt, nullo discrimine habito non dignitatem, sed ducatus magistratum spectari et appellationem ex quocumque duce venientem non ut antea erat dispositum, sed apud virum sublimissimum magistrum officiorum nec non virum excellentissimum nostri palatii quaestorem communi audientia praeposita in sacro auditorio more consultationem, viris devotis epistularibus excipientibus, ventilari: nulla veteris legis in hac causa observatione custodienda, sed apud eosdem tantummodo excellentissimos iudices causa trutinanda. * iust. a. demostheni pp. * [a 529 ]
CJ.7.62.39pr.: Imperator Justinianus Ampliorem providentiam subiectis conferentes, quam forsitan ipsi vigilantes non inveniunt, antiquam observationem emendamus, cum in appellationum auditoriis in solus post sententiam iudicis emendationem meruerat, qui ad provocationis convolasset auxilium, altera parte, quae hoc non fecisset, sententiam sequi, qualiscumque fuisset, compellenda. * iust. a. iuliano pp. * [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.62.39.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque, si appellator semel in iudicium venerit et causas appellationis suae proposuerit, habere licentiam et adversarium eius, si quid iudicatis opponere maluerit, si praesto fuerit, hoc facere et iudiciale mereri praesidium: sin autem absens fuerit, nihilo minus iudicem per suum vigorem eius partes adimplere. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.62.39.1a: Imperator Justinianus ( 1) in refutatoriis autem libellis, qui solent maxime in sacro auditorio prudentissimorum nostrorum procerum recitari, caveant tam litigatores quam libellorum dictatores verbosis uti adsertionibus et ea quae iam perorata sunt iterum resuscitare, sed haec sola eis inscribere, quae compendiosa narratione causas provocationis possunt explanare vel aliquid novi continent vel addere quod derelictum est: scituri, quod si hoc fuerit praetermissum, non deerit adversus libellorum conditores amplissimi iudicii competens indignatio, quod sufficiant gestorum volumina introducta et virorum spectabilium magistrorum scriniorum breves omnia apertissime ostendere. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.62.39.2: Imperator Justinianus Sed cum scimus legem nostram esse promulgatam, per quam more consultationum in causis quidem, quae usque ad decem libras auri extenduntur, unum iudicem sanximus superponi, viginti autem duos sublimissimos iudices, sed cum prima quidem facie lis videbatur non tantam summam excedere, in definitiva autem sententia apparebat iudici vel iudicibus etiam maiorem quantitatem debere imponere, non erat eis possibile formam qua erant conclusi excedere. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.62.39.2a: Imperator Justinianus Sed nos definimus et omnem eis damus facultatem, si hoc ita fuerit subsecutum, licere eis et ampliorem summam praefata quantitate in qua dati sunt iudices excedere, et non ad modum suae rationis, sed ad veritatis indaginem ferre sententiam, ne tanti iudices quasi vinculis praepediti non possint legum veritati et iudiciali vigori per omnia satisfacere. [a 530 d. vi k. april. constantinopoli lampadio et oreste vv. cc. conss.]
CJ.7.63.0. De temporibus et reparationibus appellationum seu consultationum.
CJ.7.63.1: Imperator Constantinus Si quis per absentiam nominatus vel ad duumviratus aliorumque honorum infulas vel munus aliquod evocatus ad provocationis auxilium cucurrerit, ex eo die interponendae appellationis duorum mensum tempora ei computanda sunt, ex quo contra se celebratam nominationem didicisse monstraverit. nam praesenti, qui factam nominationem cognovit et appellare voluerit, statim debet duorum mensum spatium computari. * const. a. ad crispinum. * [a 320 d. viii id. iul. constantino a. vi et constantio c. conss.]
CJ.7.63.2pr.: Imperatores Theodosius, Valentinianus Tempora fatalium dierum pro saeculi nostri beatitudine credidimus emendanda ubique dilationum materias amputantes. et primi quidem fatalis diei tempora post appellationem, sive a viro clarissimo rectore provinciae sive a spectabili iudice fuerit appellatum, sex mensuum esse iubemus. * theodos. et valentin. aa. cyro pp. * [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.1: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod si primo fatali die lapsus est appellator, tricesimum primum diem alterum volumus esse fatalem. quod si eo quoque appellator exciderit, tertium similiter totidem diebus intermissis fatalem observari decernimus. quod si tertius quoque lapsus fuerit temporalis, quartum etiam fatalem post tricesimum primum diem similiter observari decernimus. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.2: Imperatores Theodosius, Valentinianus Quod si ita contigerit, ut quattuor fatalibus diebus qui appellavit exciderit, tunc intra trium alium mensuum spatium a nostro numine reparationem peti praecipimus: qua petita nec adversarium decernimus admoneri nec temporalem diem a petitione reparationis numerari, sed trium mensum spatio ex quarto, fatali numerando causam induci praecipimus, licet ante unum diem reparatio fuerit impetrata, licet adlegata in iudicio virorum illustrium praefectorum non fuerit. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.3: Imperatores Theodosius, Valentinianus Nec hoc parti nocebit adversae, cum non dubius, sed notus omnibus dies fatalis appareat. haec, si adversus viri clarissimi rectoris provinciae vel spectabilium iudicum sententias fuerit appellatum. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.4: Imperatores Theodosius, Valentinianus ( 1) quod si arbitro in provincia ex delegatione sacra disceptante appellatio subsequatur, post priorem fatalem lapsum tres alii tantum fatales dies similiter ut supra dictum est servabuntur, nulla reparatione a nostro numine postulanda, ita ut nonaginta tribus diebus elapsis iudicata congruae exsecutioni mandentur. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.5: Imperatores Theodosius, Valentinianus Sin autem ex sententia praetorianae praefecturae vel magistri officiorum vel alio illustri dignitate decorato arbiter in hac sacratissima civitate fuerit delegatus et appellatio contra definitionem vel sententiam eius subsecuta fuerit, primus quidem fatalis dies duorum mesum, alii vero tres ad similitudinem supra dictorum fatalium numerentur. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.6: Imperatores Theodosius, Valentinianus Qui vero delegatum vel a spectabili iudice seu praeside provinciae arbitrum appellaverit, primum quidem fatalem diem duorum mensum, tres vero alios ad similitudinem praedictorum fatalium dierum habeat. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.2.7: Imperatores Theodosius, Valentinianus ( 2) illud etiam circa observationem fatalium dierum custodiri decernimus, ut, si forte temporales in feriatos quoquo modo inciderint, praecendentes eos dies ut temporales a litigantibus observentur. quod si quis secus, ac iura praecipiunt, lapsus die fuerit temporali et hoc primo loco vel a praesente adversario vel etiam a iudice, si solus litigat, appellatori fuerit oppositum probatumque, pro eo habebitur appellator, ac si sententiam quoquo modo non coactus susceperit. [a 440 d. xii k. iun. valentiniano a. v et anatolio conss.]
CJ.7.63.3: Imperator Justinus Nemo arbitretur in posterum licentiam futuram consultationibus ultra statuti temporis vivendi spatia neque per oblationem precum neque per sacrum rescriptum super reparatione temporum indulgendum neque sub praetextu quodam altero: sed omnibus incumbendum esse vigilanti diligentia, quo provocationes eorum intra statutum tempus introducantur, ita ut etiam gesta in iudicio, contra quod provocatum est, non prope finem temporis tradantur scrinio sacrarum epistularum, ne praepediatur per astutias fatalis rei terminus, sed aut statim, postquam appellatum sit, aut non minus quam ante dimidiam partem temporis praebeantur scrinio, ne, quod per angustias contingit temporum, tardus appellationis fautor suo dispendio refutetur. * iustinus a. apioni pp. * [a 518 d. k. dec. constantinopoli magno cons.]
CJ.7.63.4pr.: Imperator Justinus Per hanc divinam sanctionem decernimus, ut licentia quidem pateat in exercendis consultationibus tam appellatori quam adversae parti novis etiam adsertionibus utendi vel exceptionibus, quae non ad novum capitulum pertinent, sed ex illis oriuntur et illis coniunctae sunt, quae apud anteriorem iudicem noscuntur propositae. * iustinus a. tatiano mag. off. * [a 520 d. v k. iun. constantinopoli rusticio cons.]
CJ.7.63.4.1: Imperator Justinus Sed et si qua dicta quidem adlegatio monstrabitur vel instrumentum prolatum aliquod, probationes tamen illo quidem defuerunt tempore, verum apud sacros cognitores sine procrastinatione praeberi poterunt, id quoque eos admittere, quo exercitatis iam negotiis pleniore subveniatur veritatis lumine. [a 520 d. v k. iun. constantinopoli rusticio cons.]
CJ.7.63.5pr.: Imperator Justinianus Cum anterioribus legibus ex omni provincia ad hunc nostrum sacratissimum comitatum similis cursus ad appellationes exercendas impertitus est, necessarium nobis visum est huiusmodi spatiis iustum imponere libramentum. * iust. a. triboniano quaest. sacri palatii. * [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.1: Imperator Justinianus Sancimus itaque, si quidem ab aegyptiaco vel libyco limite vel orientali tractu usque ad utrasque cilicias numerando vel armeniis et gentibus et omni illyrico causa fuerit more appellationum transmissa, primum semestre spatium in antiqua definitione permanere et a nihil penitus neque deminui neque adcrescere. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.1a: Imperator Justinianus Sin autem ex aliis nostri imperii partibus sive asianae sive ponticae sive thraciae dioeceseos lis provocatione suspensa in hanc regiam urbem perveniat, pro semestri spatio trium tantummodo mensum spatium eis indulgeri: aliis trium mensum spatiis, id est nonaginta tribus diebus simili modo sequentibus sive semestre tempus sive tres priores menses secundum locorum definitionem, quam designavimus. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.1b: Imperator Justinianus Sed et aliis tribus mensibus, qui ex reparatione ab aula concedi solent, in suo robore duraturis et prioribus accedentibus, ut partim annale numeretur, partim novem mensum spatium consequatur. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.1c: Imperator Justinianus ( 1) et cum antea in fine cuiusque temporis unus fatalis dies ex antiquis legibus constitutus est et saepe eveniebat ( cum multae sunt occasiones mortales appellationum) vel aegritudine vel spatii prolixitate vel per alias causas, quas nec dici nec enumerari facile sit, eundem diem fatalem non observari et lites expirare et huiusmodi luctuosis infelicitatibus patrimonia hominum titubare: propter hoc fortunae relevantes insidias sancimus non in unum diem fatalem standum esse in posterum, sed sive ante quartum diem fatalis luminis et ipsum fatalem sive post quinque dies, ex quo ortus fatalis effluxerit, appellator venerit et litem instituendam curaverit et eam in competens iudicium deduxerit, legi videri satisfactum, ne ingemiscat mortuae causae dispendium, sed nostro gaudeat beneficio, cum nobis cognitum sit etiam ex errore calculi dierum quem officium habuit saepe esse causas periclitatas: quod in posterum non fieri ex remedio legis pra esentis sperandum est. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.1d: Imperator Justinianus Eodem beneficio et in aliis omnibus fatalibus qui vel a pedaneis iudicibus vel ab aliis, quos leges suis sanctionibus enumeraverunt, custodiendo seu observando , ut decem fatales pro uno ubique instituantur. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.2: Imperator Justinianus In his autem casibus, in quibus biennium constitutum est, quatenus more consultationum in regia urbe sub communi audientia florentissimorum nostri palatii procerum ventilentur, biennii metas unius anni terminis coartamus, ut intra eum et gesta colligere et ea viris devotis epistularibus tradere et refutatorios libellos, si voluerint, offerre et litem in sacrum nostrum consistorium introducere cogantur: nulli licentia deneganda victrici parti, si voluerit, secundum quod iam constitutum est, et praemature causam inducere neque annali spatio expectato. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.3: Imperator Justinianus Si tamen in sacro nostro consistorio lis exordium ceperit, etsi non fuerit in eodem die completa, tamen perpetuari eam concedimus, cum iniquum sit propter occupationes florentissimi ordinis, quas circa nostrae pietatis ministeria habere noscitur, causas hominum deperire. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.4: Imperator Justinianus Illud etiam merito addendum huic legi censemus, ut si qui fatali die apud appellationis iudicem introductus, sive ex una parte sive cognitionaliter causae appellationis imponat exordium, deinde relicta ea discedat et in desidia reliquum tempus permaneat et annale tempus post inchoatam litem praeterierit, victore neque sententiam ad effectum perducere valente propter litem iam inchoatam neque iam terminum accipere inveniente, cum appellatoris absentia eam finiri non facile concedit, huiusmodi iniquitatem amputantes ( cum adversarius potest et minime praesente appellatore litem exercere, quia hoc speciale privilegium eius est, qui appellationi examinandae praesidet, posse ex una parte causam dirimere) iubemus eundem appellatorem, nisi observaverit iudicium et causam usque ad finem p eregerit, sed per eum steterit, quominus omnia litis certamina impleantur, appellatione defraudari et sententiam contra eum latam in suo robore durare et ad effectum perduci, tamquam si ab initio minime fuerit provocatum: nisi ipse appellator evidentissime probationibus possit ostendere se quidem summa ope nisum voluisse litem exercere, per iudicem autem stetisse vel aliam inexorabilem causam subsecutam, propter quam hoc facere minime valuit. tunc etenim aliud ei annale tempus indulgemus, quo effluente et lite minime finem accipiente cadere eum de appellatorio iuvamine disponimus, cum sit ei apertissima facultas et nostram adire maiestatem et tarditatem iudicis in querellam deducere et nostro beneficio perpotiri. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.5: Imperator Justinianus Cui consentaneum est, ut et in sententiis omnium amplissimorum praefectorum praetorio ex divino oraculo retractandis eadem observatio, quae supra dicta est, post ingressum unius vel utriusque partis tam propter absentiam personarum quam propter statuta tempora teneat. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.63.5.6: Imperator Justinianus Sin autem partes inter se scriptura interveniente paciscendum esse crediderint nemini parti licere ad provocationis auxilium pervenire vel ullum fatalem observare, eorum pactionem firmam esse censemus. legum etenim austeritatem in hoc casu volumus pactis litigantium mitigari. [a 529 d.Xv k.Dec.Chalcedone decio vc. conss.]
CJ.7.64.0. Quando provocare necesse non est.
CJ.7.64.1: Imperator Alexander Severus Datam sententiam dicitis, quam ideo vires non habere contenditis, quod contra res prius iudicatas, a quibus provocatum non est, lata sit. cuius rei probationem si promptam habetis, et citra provocationis adminiculum quod ita pronuntiatum est sententiae auctoritatem non obtinebit. * alex. a. apollinario et aliis. * [a 222 pp. viii k. april. alexandro a. cons.]
CJ.7.64.2pr.: Imperator Alexander Severus Si, cum inter te et aviam defuncti quaestio de successione esset, iudex datus a praeside provinciae pronuntiavit potuisse defunctum et minorem quattuordecim annis testamentum facere ac per hoc aviam potiorem esse, sententiam eius contra tam manifesti iuris formam datam nullas habere vires palam est et ideo in hac specie nec provocationis auxilium necessarium fuit. * alex. a. capitoni. * []
CJ.7.64.2.1: Imperator Alexander Severus Quod si, cum de aetate quaereretur, implesse defunctum quartum decimum annum ac per hoc iure factum testamentum pronuntiavit, nec provocasti aut post appellationem impletam causa destitisti, rem iudicatam retractare non debes. []
CJ.7.64.3: Imperator Gordianus Si, ut proponis, suspensa apud amplissimos iudices cognitione provocationis, quam te ob id interposuisse dicis, quod decurio nominatus esses, ad duumviratum vocatus es, manifestum est praeiudicium futurae notioni memoratorum iudicum fieri non potuisse. * gord. a. ingenuo. * []
CJ.7.64.4: Imperatores valer., gallien. Cum magistratus datos iudices et unum ex his pronuntiasse proponas, non videtur appellandi necessitas fuisse, cum sententia iure non teneat. * valer. et gallien. aa. et valer. nob. c. iuliano. * []
CJ.7.64.5: Imperatores carus, carinus, numer. Certa ratione et fine multare praesides possunt. quod si aliter et contra legis statutum modum provinciae praeses multam vobis inrogaverit, dubium non est id, quod contra ius gestum videtur, firmitatem non tenere et sine appellatione posse rescindi. * carus carinus et numer. aaa. domitiano. * [a 283 pp. id. ian. caro et carino conss.]
CJ.7.64.6: Imperatores carus, carinus, numer. Cum non eo die, quo praeses provinciae praecepit, iudex ab eodem datus pronuntiaverit, sed ductis diebus alieniore tempore sententiam dedisse proponatur, ne ambages frustra interpositae provocationis ulterius negotium protrahant, praeses provinciae superstitiosa appellatione submota ex integro inter vos cognoscet. * carus carinus et numer. aaa. germano. * []
CJ.7.64.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Venales sententias, quae in mercedem a corruptis iudicibus proferuntur, et citra interpositae provocationis auxilium iam pridem a divis principibus infirmas esse decretum est. * diocl. et maxim. aa. nicagorae. * [a 285 pp. k. ian. diocletiano a. et aristobulo conss.]
CJ.7.64.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si pater tuus, cum decurio creareris, non consensit et quindecim annos aetatis agis, aditus praeses provinciae, si inhabilem te ad obeundum decurionatus honorem esse perspexerit, quando huiusmodi aetati etiam praetermissa appellatione subveniatur, iniquam nominationem removebit. * diocl. et maxim. aa. constantio. * [a xxx ]
CJ.7.64.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Veteranis, qui in legione vel vexillatione militantes post vicesima stipendia honestam vel causariam missionem consecuti sunt, onerum et munerum personalium vacationem concessimus. huius autem indulgentiae nostrae tenore remunerantes fidam devotionem militum nostrorum etiam provocandi necessitatem remisimus. * diocl. et maxim. aa. et cc. rufino. * [a xxx ]
CJ.7.64.10pr.: Imperator Justinianus Omnem honorem salvum iudicibus reservantes, si quando una pars quasi laesa per definitivam eorum sententiam provocatione usa fuerit, interdicimus alteri parti quae vicit pro hoc tantummodo, quod nihil capere pro sumptibus litis et detrimentis vel minus quam oportuerat iussa est, provocationem offerre, cum ipsam decisionem litis recte factam esse confiteatur: iudicibus scilicet sive florentissimis proceribus sacri nostri palatii sive his, quibus pro minore litium aestimatione consultationes delegantur, si perspexerint adiuvandum esse victorem sumptuum perceptione, etiam sine provocatione eius hoc statuentibus et iustam eorundem sumptuum quantitatem definientibus. * iust. a. menae pp. * [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc. cons.]
CJ.7.64.10.1: Imperator Justinianus Sed nec occasione consultationis introducendae victori provocare concedimus, cum et priscis legibus liceat ei et sine provocationis auxilio eandem consultationem differente suo adversario introducere et nos ei nihilo minus hoc permittimus, iniuriam ex supervacua provocatione iudicibus fieri prohibentes. [a 529 d. viii id. april. constantinopoli decio vc. cons.]
CJ.7.65.0. Quorum appellationes non recipiantur.
CJ.7.65.1: Imperator Antoninus Eius, qui per contumaciam absens, cum ad agendam causam vocatus esset, condemnatus est negotio prius summatim perscrutato, appellatio recipi non potest. * ant. a. sabino. * [a 213 pp. non. iul. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.65.2pr.: Imperator Constantius Observare curabis, ne quis homicidarum veneficorum maleficorum adulterorum itemque eorum, qui manifestam violentiam commiserunt, argumentis convictus, testibus superatus, voce etiam propria vitium scelusque confessus audiatur appellans. * constantius a. ad hieroclem. * [a 344 d. v id. dec. leontio et sallustio conss.]
CJ.7.65.2.1: Imperator Constantius Sicut enim haec ita observari disposuimus, ita aequum est testibus productis, instrumentis prolatis aliisque argumentis praestitis, si sententia contra eum lata sit et ipse, qui condemnatus est aut minime voce sua confessus sit aut formidine tormentorum tentus contra se aliquid dixerit, provocandi licentiam ei non denegari. [a 344 d. v id. dec. leontio et sallustio conss.]
CJ.7.65.3: Imperatores Valentinianus, Valens Nulli officialium a sententia proprii iudicis provocatio tribuatur nisi in eo tantum negotio, quod ratione civili, super patrimonio forte, apud proprium iudicem inchoarit, scilicet ut in eo tantum negotio a sententia eius, cui paret iudici, quisquis velit officialis appellet, quod per procuratorem persequi iure tribuitur. * valentin. et valens aa. ad modestum pp. * [a 373 d. iiii id. iun. cyzico valentiniano et valente aa. conss.]
CJ.7.65.4: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Abstinendum prorsus appellatione sancimus, quotiens fiscalis calculi satisfactio postulatur aut tributariae functionis sollemne munus exposcitur aut publici vel etiam privati, dummodo evidentis atque convicti redhibitio debiti flagitatur, ut necessario in contumacem vigor iudiciarius excitetur. * valentin. et valens et grat. aaa. ad olybrium pu. * [a 368 pp. romae xv k. sept valentiniano et valente ii aa. conss.]
CJ.7.65.4a: Imperatores Valentinianus, Valens, Gratianus Si clericus ante definitivam sententiam frustratoriae dilationis causa ad appellationis auxilium convolaverit, multam quinquaginta librarum argenti, quam contra huiusmodi appellatores sanctio generalis imponit, cogatur expendere. hoc autem non fisco nostro volumus accedere, sed pauperibus fideliter erogari. * valentin. et valens et grat. aaa. ad claudium pu. * [a 369 d. viii id. iul. valentiniano np. et victore conss.]
CJ.7.65.5pr.: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Ab exsecutione appellari non posse satis et iure et constitutionibus cautum est, nisi forte exsecutor sententiae modum iudicationis excedat. * valens grat. et valentin. aaa. ad thalassium procons. africae.* [a 378 d. iii k. febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.7.65.5.1: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus A quo si fuerit appellatum, exsecutione suspensa decernendum putamus, ut, si res mobilis est, ad quam restituendam exsecutoris opera fuerit indulta, appellatione suscepta possessori res eadem detrahatur et idoneo collocetur reddenda ei parti, pro qua sacer cognitor iudicaverit. [a 378 d. iii k. febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.7.65.5.2: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Quod si de possessione vel de fundis exsecutio concessa erit et eam suspenderit provocatio, fructus omnes, qui tempore interpositae provocationis capti vel postea nati erunt, in deposito collocentur, iure fundi penes eum qui appellaverit constituto. [a 378 d. iii k. febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.7.65.5.3: Imperatores Valens, Gratianus, Valentinianus Sciant autem se provocatores vel ab exsecutione appellantes vel ab articulo, si eos perperam intentionem cognitoris suspendisse claruerit, quinquaginta librarum argenti animadversione multandos. [a 378 d. iii k. febr. treviris valente vi et valentiniano ii aa. conss.]
CJ.7.65.6: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Theodosius Quisquis, ne voluntas diem functi testamento scripta reseretur, vel ne hi, quos scriptos patuerit heredes, in possessionem mittantur, ausus fuerit provocare interpositamque appellationem is cuius de ea re notio erit recipiendam esse crediderit, viginti librarum argenti multa et litigatorem, qui tam importune appellaverit, et iudicem, qui tam ignave coniventiam adhibuerit, involvat. * grat. valentin. et theodos. aaa. ad hypatium pu. * [a 379 d. non. april. triveris ausonio et olybrio conss.]
CJ.7.65.7: Imperatores Gratianus, Valentinianus, Arcadius Ante sententiae tempus et ordinem eventus nec a discussore nec a rationali appellare liceat. * grat. valentin. et arcad. aaa. ad pelagium com. rer. pri * [a 385 d. xv k. mart. mediolani arcadio a. et bautone conss.]
CJ.7.65.8: Imperatores Arcadius, Honorius Et publicarum necessitatum et privati aerarii deposcit utilitas, ne commoda, quae domui nostrae debentur, callidis debitorum artibus differantur. quamobrem eorum appellatione reiecta, qui aperte manifesteque convicti sunt, hoc observari praecepti huius auctoritate censemus, ut ei, quem constiterit esse publicum debitorem, appellationis beneficium denegetur. * arcad. et honor. aa. apollodoro com. rer. privat. * [a 396 d. iiii id. aug. mediolani arcadio iiii et honorio iii aa. conss.]
CJ.7.66.0. Si pendente appellatione mors intervenerit.
CJ.7.66.1: Imperator Alexander Severus Etiam post mortem eius qui appellavit necesse est heredibus eius vel reddi causas provocationis vel statutis adquiescere. * alex. a. iuliano. * [a 222 pp. vi k. nov. alexandro a. cons.]
CJ.7.66.2: Imperator Alexander Severus Eius, qui requirendus adnotatus appellaverat et ante actam causam mortuus est, bona ad successorem pertinere parentibus meis placuit. * alex. a. Marcellinae. * [a 222 pp. iii non. dec. alexandro cons.]
CJ.7.66.3: Imperator Alexander Severus Si is, qui ademptis bonis in exilium datus appellaverit ac pendente provocatione defunctus est, quamvis crimen in persona eius evanuerit, tamen causam bonorum agi oportet. nam multum interest, utrum capitalis poena inrogata bona quoque rei adimat, quo casu morte eius extincto crimine nulla quaestio superesse potest, an vero non ex damnatione capitis, sed speciali praesidis sententia bona auferantur: tunc enim subducto reo sola capitis causa perimitur bonorum remanente quaestione. * alex. a. ulpio. * [a 228 pp. v id. mart. modesto et probo conss.]
CJ.7.66.4: Imperator Gordianus Si pater tuus ad decurionatum devocatus appellationem interposuit eaque pendente concessit in fatum, honoris eius quaestio morte finita est. * gord. a. alexandro. * [a 238 pp. prid. non. oct. pio et pontiano conss.]
CJ.7.66.5: Imperator Gordianus Quamvis ancilla, de cuius dominio disceptabatur et a rectore provinciae contra te iudicatum fuerat, in fatum concesserit, tamen cum appellationem super ea interpositam fuisse et in numero cognitionum pendere proponas, ea provocatio suo ordine propter peculium ancillae audiri debet. * gord. a. felici. * [a 238 pp. vii k. dec. pio et pontiano conss.]
CJ.7.66.6: Imperator Constantinus Si unus ex litigatoribus adhuc pendente appellatione defunctus sit, non residuum tantum temporis heredes eius habent, sed etiam alios quattuor menses. sin autem ad deliberationem hereditatis certum tempus indulgetur, post elapsum eius idem tempus quattuor mensum numerabitur, ne ignorantes negotium vel etiam super adeunda hereditate dubitantes, priusquam aliquod commodum sentiant, damnis adfici compellantur. * const. a. ad bassum pu. * [a 321 d. xiii k. iun. sirmi crispo ii et constantino ii cc. conss.]
CJ.7.67.0. De his qui per metum iudicis non appellaverunt.
CJ.7.67.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si contra te iure pronuntiatum est nec appellationis imploratum auxilium, intellegis adquiescere te statutis oportere. in sacro enim comitatu nostro timere nihil potuisti. * diocl. et maxim. aa. et cc. diophani. * [a 293 s. xv k. iul. philippopoli aa. conss.]
CJ.7.67.2pr.: Imperator Julianus His, qui tempore competenti non appellant, redintegrandae audientiae facultas denegetur. omnes igitur, qui contra praefectos urbi, magistros officiorum, magistros militum seu proconsules seu comites orientis seu vicarios seu praefectos augustales vel alium iudicem sub specie formidinis provocationem non arbitrantur interponendam, a revocanda lite pellantur. * iul. a. germaniano pp. * [a 362 emissa xv k. iul. mamertino et nevitta conss.]
CJ.7.67.2.1: Imperator Julianus Qui vero vim sustinuerunt contestatione publice proposita, intra dies videlicet legitimos, quibus appellare licet, causas appellationis evidenti adfirmatione distinguant, ut hoc facto tamquam interposita appellatione isdem aequitatis adminicula tribuantur. [a 362 emissa xv k. iul. mamertino et nevitta conss.]
CJ.7.68.0. Si unus ex pluribus appellaverit.
CJ.7.68.1: Imperator Alexander Severus Si iudici probatum fuerit unam eandemque condemnationem eorum quoque, quorum appellatio iusta pronuntiata est, fuisse nec diversitate factorum separationem accipere, emolumentum victoriae secundum ea quae constituta sunt ad te quoque pertinere non ignorabit. * alex. a. licinio. * [a 223 pp. xiii k. sept. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.68.2: Imperator Alexander Severus Si in una eademque causa unus appellaverit eiusque iusta appellatio pronuntiata est, ei quoque prodest qui non appellaverit. quod si aetatis auxilio unus contra sententiam restitutionem impetravit, maiori, qui suo iure non appellaverit, hoc rescriptum non prodest. * alex. a. sereno. * [a 224 s. iii id. sept. iuliano et crispino conss.]
CJ.7.69.0. Si de momentaria possessione fuerit appellatum.
CJ.7.69.1: Imperatores Valentinianus, Theodosius, Arcadius Cum de possessione et eius momento causa dicatur, etsi appellatio interposita fuerit, tamen lata sententia sortiatur effectum. ita tamen possessionis reformationem fieri oportet, ut integra omnis proprietatis causa servetur. * valentin. theodos. et arcad. aaa. ad eusignium pp. * [a 386 d. xiiii k. dec. mediolano honorio np. et euodio conss.]
CJ.7.70.0. Ne liceat in una eademque causa tertio provocare vel post duas sententias iudicum, quas definitio praefectorum roboraverit, eas retractare.
CJ.7.70.1: Imperator Justinianus Si quis in quacumque lite iterum provocaverit, non licebit ei tertio in eadem lite super isdem capitulis provocatione uti vel sententias excellentissimorum praefectorum praetorio retractare: licentia danda litigatoribus arbitro dato ipsius audientiam qui eum dedit ante litis contestationem invocare et huiusmodi petitione minime provocationis vim obtinente. * iust. a. menae pp. * [a 528 d. k. iul. constantinopoli dn. iustiniano a. ii cons.]
CJ.7.71.0. Qui bonis cedere possunt.
CJ.7.71.1: Imperator Alexander Severus Qui bonis cesserint, nisi solidum creditor receperit, non sint liberati. in eo enim tantum hoc beneficium eis prodest, ne iudicati detrahantur in carcerem. * alex. a. irenaeo. * [a 223 pp. x k. dec. maximo ii et aeliano conss.]
CJ.7.71.2: Imperator Philippus Si quantitatem, quam ( licet rei publicae) condemnatus debebas, inferre paratus es, frustra vereris, ne verbum bonorum cessionis temere a te prolatum privare te necdum distractis facultatibus iuris rationibus possit. * philipp. a. et philipp. c. abascanto. * [a 245 pp. xvi k. febr. philippo a. et titiano conss.]
CJ.7.71.3: Imperatores valer., gallien. Si pater tuus bonis cessit propter onera civilia, ipsius facultates oportet inquiri, non patrimonium, quod tibi emancipatae quaesitum dicis, inquietari. quod ut fiat, implorare aequitatem praesidis debes. * valer. et gallien. aa. et valer. nobilissimus c. lenillae. * [a 259 pp. xiii k. dec. aemiliano et basso conss.]
CJ.7.71.4pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Legis iuliae de bonis cedendis beneficium constitutionibus divorum nostrorum parentium ad provincias porrectum esse, ut cessio bonorum admittatur, notum est: non tamen creditoribus sua auctoritate dividere haec bona et iure dominii tenere , sed venditionis remedio, quatenus substantia patitur, indemnitati suae consulere permissum est. * diocl. et maxim. aa. et cc. chiloni. * [ ]
CJ.7.71.4.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum itaque contra iuris rationem res iure dominii teneas eius qui bonis cessit creditorem te dicens, longi temporis praescriptione petitorem submoveri non posse manifestum est. quod si non bonis eum cessisse, sed res suas in solutum tibi dedisse monstretur, praeses provinciae poterit de proprietate tibi accommodare notionem. [ ]
CJ.7.71.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Propter honorem municipalem vel munus bonis cedentium invidiosam admitti cessionem minime convenit, sed his obnoxios pro modo substantiae fungi. * diocl. et maxim. aa. et cc. myroni. * [ ]
CJ.7.71.6: Imperator Theodosius In omni cessione bonorum ex qualibet causa facienda scrupulositate priorum legum explosa professio sola quaerenda est. idem dixit: * in omni cessione sufficit voluntatis sola professio. * theodos. a. apud acta: dixit: * [a 386 d.K.Mai.Honorio np.Et euodio conss.]
CJ.7.71.7: Imperator Justinianus Cum et filii familias possint habere substantias, quae patribus adquiri vetitae sunt, nec non peculium vel castrense vel quod patre volente possident, quare cessio bonorum eis deneganda sit? cum, etsi nihil in suo censu hi qui in potestate sunt parentum habeant, tamen, ne patiantur iniuriam, debet bonorum cessio admitti. si enim et pater familias admittendus est propter iniuriarum timorem ad cessionis flebile veniens adiutorium, quare filiis familias utriusque sexus hoc ius denegamus? cum apertissimi iuris est et inter patres familias et alieno iuri subiectos, si quid postea eis pinguius accesserit, hoc iterum usque ad modum debiti posse a creditoribus legitimo modo avelli. * iust. a. iuliano pp. * [a 531 d. x k. mart. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc.]
CJ.7.71.8pr.: Imperator Justinianus Cum solito more a nostra maiestate petitur, ut ad miserabilis cessionis bonorum homines veniant auxilium et electio detur creditoribus vel quinquennale spatium eis indulgere vel bonorum accipere cessionem, salva eorum videlicet existimatione et omni corporali cruciatu semoto: quotidie dubitabatur, si quidam ex creditoribus voluerint quinquennales dare indutias, alii autem iam nunc cessionem accipere velint, qui audiendi sunt. * iust. a. iohanni pp. * [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.1: Imperator Justinianus In tali itaque dubitatione minime putamus esse ambiguum, quod sentimus et quod humaniorem sententiam pro duriore elegimus. et sancimus, ut vel ex cumulo debiti vel ex numero creditorum causa iudicetur. [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.2: Imperator Justinianus Et si quidem unus creditor aliis omnibus gravior in summa debiti inveniatur, ut omnibus in unum coadunatis et debitis eorum computatis ipse alios antecellat, ipsius sententia obtineat, sive indulgere tempus sive cessionem accipere desiderat. [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.3: Imperator Justinianus Si vero plures quidem sint creditores, ex diversis autem quantitatibus, et nunc amplior debiti cumulus minori summae praeferantur, sive par sive discrepans numerus est creditorum, cum non ex frequentissimo ordine feneratorum, sed ex quantitate debiti causa trutinatur. [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.4: Imperator Justinianus Pari autem quantitate debiti invenienda, dispari vero creditorum numero, tunc amplior pars creditorum obtineat, ut, quod pluribus placeat, hoc statueretur. [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.5: Imperator Justinianus Sin vero undique aequalitas emergat tam debiti quam numeri creditorum, tunc eos anteponi, qui ad humaniorem declinant sententiam non cessionem exigentes, sed indutias. [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.6: Imperator Justinianus Nulla quidem differentia inter hypothecarios et alios creditores quantum ad hanc electionem observanda: in rebus autem officio iudicis partiendis suam vim singulis creditoribus habentibus, quam eis legum praestabit regula. [a 531 - 532]
CJ.7.71.8.7: Imperator Justinianus Nullo praeiudicio creditorum cuidam ex quinquennii dilatione circa temporalem praescriptionem generando. [a 531 - 532]
CJ.7.72.0. De bonis auctoritate iudicis possidendis seu venumdandis et de separationibus.
CJ.7.72.1: Imperator Antoninus In bonis mortui potiorem esse causam legatariorum, qui eum utpote heredem convenire potuerunt, quam eorum, quibus ipse legavit, manifestum est, cum prius legatum quasi aes alienum exigitur, legatum autem a mortuo relictum post debiti detractionem inducitur. * ant. a. atticae. * [a xxx ]
CJ.7.72.2: Imperator Gordianus Est iurisdictionis tenor promptissimus indemnitatisque remedium edicto praetoris creditoribus hereditariis demonstratum, ut, quotiens separationem bonorum postulant, causa cognita impetrent. praeoptabis igitur convenientem desiderii tui fructum, si te non heredum fidem secutum, sed ex necessitate ad iudicium eos provocare demonstraveris. * gord. a. aristoni. * [a xxx ]
CJ.7.72.3: Imperator Gordianus Ex contractu, qui cessionem rerum antecessit, debitorem contra iuris rationem conveniens, cum eum aequitas auxilio exceptionis muniat ac tunc demum iteratam possis desiderare conventionem, cum tantum postea quaesiit, quod praesidem ad eius rei licentiam debeat promovere. * gord. a. claudianae. * [a xxx ]
CJ.7.72.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Incivile est, quod postulas, ut unus ex chirographariis creditoribus debitoris bona compellatur suscipere, satis ceteris eius creditoribus facturus. * diocl. et maxim. aa. et cc. clearchianae. * [a 293 ]
CJ.7.72.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si bona debitoris tui vacare constet et haec a fisco non agnoscantur, in possessionem eorum mitti te a competenti iudice recte postulabis. * diocl. et maxim. aa. et cc. abydonio. * [a 293 xvii k. ian. aa. conss.]
CJ.7.72.6pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus Pro debito creditores addici sibi bona debitoris non iure postulant. unde si quidem debitoris tui ceteri creditores pignori res acceperunt, potiores eos quam te chirographarium creditorem haberi non ambigitur. * diocl. et maxim. aa. et cc.Agathemero. * []
CJ.7.72.6.1: Imperatores Diocletianus, Maximianus Quod si specialiter vel generaliter nemini probentur obligatae ac sine successore communis debitor vel heres eius decessit, non dominii rerum vindicatione, sed possessione bonorum itemque venditione aequali portione pro rata debiti quantitate omnibus creditoribus consuli potest. []
CJ.7.72.7: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si uxor tua pro triente patruo suo heres extitit nec ab eo quicquam exigere prohibita est, debitum a coheredibus pro besse petere non prohibetur, cum ultra eam portionem qua successit actio non confundatur. sin autem coheredes solvendo non sint, separatio postulata nullum ei damnum fieri patiatur. * diocl. et maxim. aa. et cc. domno. * [a 294 d. k. dec. cc. conss.]
CJ.7.72.8: Imperatores Diocletianus, Maximianus In possessionem rei servandae uxor defuncti vel alii creditores missi dominium ex hac causa tenentes adipisci minime possunt. * diocl. et maxim. aa. et cc. aelidae. * [a 294 sub die vi k. ian. nicomediae cc. conss.]
CJ.7.72.9: Imperatores Diocletianus, Maximianus Cum proponas eum contra quem supplicas ex administratione tibi negotiorum obligatum, hunc secundum iuris rationem adito rectore provinciae potes convenire. nam si ad circumscriptionem tui iuris latitat nec defendatur et eum tuum esse debitorem constat, ad exemplum edicti bonorum eius possessionem poteris impetrare: tempore autem transacto etiam venditionem eorum a competenti iudice postulare non prohiberis. * diocl. et maxim. aa. et cc. aurelio gerontio. * [a 299 d. xiiii k. sept. diocletiano vii et maximiano vi aa. conss.]
CJ.7.72.10pr.: Imperator Justinianus Cum apud veteres quaestionem ortam invenimus super pecuniis debitis, pro quibus hypothecae non sunt constitutae, propter res ad debitorem pertinentes, dum is severiores creditores formidans sese celaverit, et illi de rebus ad eum pertinentibus competentia ingrediantur iudicia postulentque in possessionem rerum sese transmitti, si etiam alii creditores, quibus obnoxius esse videtur, possint quandam habere communionem in rerum possessione: huiusmodi dubitationem amputantes censemus per praesentem generalem divinam constitutionem, ut, si non omnes huiu smodi debita praetendentes, sed ex his certi ab iudiciali sententia in possessionem rerum mittantur, non solum hi, sed etiam alii omnes talia debita praetendentes eadem commoditate potiantur et possint cum prioribus rerum detentatoribus communionem habere in rebus, de quibus ( sicut superius declaratur) prolata fuit sententia. quid enim iustius est, quam omnes, qui ad res debitoris mitti debent , esse participes huiusmodi commoditatis? * iust. a. iohanni pp. * [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.7.72.10.1: Imperator Justinianus Ut autem non in perpetuum aliorum neglegentia illi, qui pro suis debitis alacriores creditoribus aliis ostenduntur fuisse, praegraventur, rectum nobis esse videtur tunc communionem habere in possessionem rerum alios creditores, qui non hoc peregisse noscuntur, cum praesentes quidem in una eademque degentes provincia , in qua et possessores rerum commorantur, intra duorum annorum spatia, absentes autem intra quadriennium creditoribus possessionem antelato modo detinentibus suum debitum certum faciant et expensas secundum quantitatem debitorum persolvant eis, qui sententias consecuti sunt, per sacramentum manifestandas eorum, qui eas adipiscendae gratia possessionis rerum sustinuerunt, quia et secundum debita satis eis fieri explorati iuris est. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.7.72.10.1a: Imperator Justinianus Post completum autem memoratum tempus nullam eis esse licentiam eos qui possessionem adepti sunt molestare vel quibusdam damnis adficere: actiones autem, quas ex legibus sibi competere putaverint, contra suos exercere debitores. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.7.72.10.2: Imperator Justinianus Sin autem hi qui detinent possessiones vel ex sententia iudicis res vendiderint vel alio quocumque legitimo modo omne ius, quod in isdem rebus habere noscuntur, in alias personas post definitum a nobis tempus transtulerint et certas pecunias acceperint, quidquid superfluum inventum fuerit vel amplius quam eis debetur, hoc modis omnibus necesse est eos praesentibus tabulariis signare et in cimeliarchio sanctae ecclesiae illius civitatis, in qua huiusmodi contractus celebratur, deponere: attestatione videlicet prius per memoratos tabularios conscribenda , praesente etiam eo qui res vendiderit vel in alias personas transtulerit, ut per eam manifestetur tam quantitas pecuniarum, quae pro venditione rerum vel translatione praestitae sunt, quam earum, quae superfluae post dissolutum debitum inveniantur, ut, si quis postea creditor apparuerit et debiti cautionem ostenderit, possit ex his satis sibi facere, prius scilicet rectore provinciae sine aliquo damno causae faciente examinationem et non concedente nec viros reverentissimos oeconomos vel cimeliarcham sanctae ecclesiae, in qua pecuniae deponuntur, aliquod detrimentum vel dispendium sustinere, per suam autem interlocutionem creditorem praecipiente secundum modum debiti ex depositis pecuniis suum accipere debitum. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.7.72.10.3: Imperator Justinianus Ut autem non liceat creditori in venditione vel translatione rerum dolum vel aliquam machinationem vel circumscriptionem facere, iubemus attestatione super hoc celebranda apud defensorem locorum gestis intervenientibus insinuari, sive tantum ex pretio, quantum debetur, sive plus sive minus colligitur, et praesentibus non tantum, sicut dictum est, tabulariis, sed etiam viro reverentissimo cimeliarcha, apud quem, si ita contigerit, superfluae pecuniae signatae deponendae sunt, iusiurandum sacrosanctis evangeliis propositis venditorem vel translatorem rerum praestare, quod neque per gratiam emptoris vel eius, ad quem res iure cessionis transferuntur, nec dolo aliquo interveniente minorem iusto rerum pretio quantitatem acceperit, sed eam, quam re vera cum omni studio potuerit invenire. [a 532 d. xv k. nov. constantinopoli post consulatum lampadii et orestis vv. cc. anno secundo.]
CJ.7.73.0. De privilegio fisci.
CJ.7.73.1: Imperator Antoninus Bona mariti tui si ob reliqua administrationis primipili a fisco occupata sunt, res, quas tuas esse liquido probaveris, ab aliis separatae tibi restituuntur. * ant. a. eutropiae. * [a xxx ]
CJ.7.73.2: Imperator Antoninus Quamvis ex causa dotis vir quondam tuus tibi sit condemnatus, tamen si prius, quam res eius tibi obligarentur, cum fisco contraxit, ius fisci causam tuam praevenit. quod si post bonorum eius obligationem rationibus meis coepit esse obligatus, in eius bona cessat privilegium fisci. * ant. a. valerianae. * [a 213 pp. xiiii k. nov. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.73.3: Imperator Antoninus Si, cum pecuniam pro marito solveres, neque ius fisci in te transferri impetrasti neque pignoris causa domum vel aliud quid ab eo accepisti, habes personalem actionem nec potes praeferri fisci rationibus, a quo dicis ei vectigal denuo locatum esse, cum eo pacto universa, quae habet habuitve eo tempore, quo ad conductionem accessit, pignoris iure fisco teneantur. salva igitur indemnitate fisci debitorem tuum pro pecunia, quam pro eo fisco solvisti, more solito convenire non prohiberis. * ant. a. iulianae. * [a 213 pp. iii k. ian. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.73.4: Imperator Antoninus Si debitor, cuius fundum fuisse et ipse confiteris, prius eum distraxit, quam fisco aliquid debuit, inquietandum te non esse procurator meus cognoscet. nam etsi postea debitor extitit, non ideo tamen ea, quae de dominio eius excesserunt, pignoris iure fisco potuerunt obligari. * ant. a. quinto. * [a 215 pp. iii k. iul. laeto ii et cereale conss.]
CJ.7.73.5: Imperator Alexander Severus Pecunia, quam creditor a debitore suo recepit, si postea ex iusta causa fisco restituenda erit, sine usuris debetur, quia non fenus contractum, sed suum recuperatum extraordinario iure aufertur. * alex. a. magnae. * [a 225 pp. xv k. iun. fusco et dextro conss.]
CJ.7.73.6: Imperator Gordianus Cum patrem tuum fisci debitorem fuisse demonstres eumque nubenti tibi possessionem dedisse adleges, procuratorem ius fisci exsequentem eam iure pignoris revocare potuisse intellegis. * gord. a. severianae. * [a 240 pp. non. iul. sabino et venusto conss.]
CJ.7.73.7: Imperatores valer., gallien. Si in te ius fisci, cum reliqua debitoris, pro quo satisfaciebas, tibi competens iudex adscripsit et transtulit, ab his creditoribus, quibus fiscus potior habetur, res quas eo nomine tenes non possunt inquietari. * valer. et gallien. aa. et valer. c. diodoro. * [a 259 pp. xv k. iun. aemiliano et basso conss.]
CJ.7.74.0. De privilegio dotis.
CJ.7.74.1: Imperatores Severus, Antoninus Scire debes privilegium dotis, quo mulieres utuntur in actione de dote, ad heredes non transire. * sev. et ant. aa. firmo. * [a 209 pp. k. mai. pompeiano et avito conss.]
CJ.7.75.0. De revocandis his quae per fraudem alienata sunt.
CJ.7.75.1: Imperator Antoninus Si heres post aditam hereditatem ad eum cui cessit corpora hereditaria transtulit, creditoribus permansit obligatus. si igitur in fraudem tuam id fecit, bonis eius excussis usitatis actionibus, si tibi negotium fuerit gestum, ea quae in fraudem alienata probabuntur revocabis. * ant. a. caesiae. * [a 213 pp. ii id. oct. antonino a. iiii et balbino conss.]
CJ.7.75.2: Imperator Alexander Severus Si successione patris abstenta fuisti, ob ea quae in dotem data sunt convenire te creditores nequeunt, quibus pignerata in dotem data non docentur, nisi bonis defuncti non sufficientibus in fraudem creditorum dotem constitutam probabitur. * alex. a. symphorianae. * [a 232? pp. x k. iul. probo et maximo conss.]
CJ.7.75.3: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si paterna hereditate abstinuisti nec quicquam in fraudem creditorum ex bonis eius in te donationis iure transscriptum est, a privatis creditoribus praeses provinciae conveniri te non patietur. * diocl. et maxim. aa. acyndino. * [a 290 pp. x k. iul. ipsis iiii et iii aaa. conss.]
CJ.7.75.4: Imperatores Diocletianus, Maximianus Filios debitoris ei succedentes velut in creditorum fraudem alienatorum facultatem revocandi non habere notissimi iuris est. * diocl. et maxim. aa. et cc. epagatho. * [a 293 subscripta x k. mai. aa. conss.]
CJ.7.75.5: Imperatores Diocletianus, Maximianus Ignoti iuris non est adversus eum, qui sententia condemnatus intra statutum tempus satis non fecit nec defenditur, bonis possessis itemque distractis per actionem in factum contra emptorem, qui sciens fraudem comparavit, et eum, qui ex lucrativo titulo possidet, scientiae mentione detracta creditoribus esse consultum. * diocl. et maxim. aa. et cc. crescentino. * [a 293 s. x k. nov. aa. conss.]
CJ.7.75.6: Imperatores Diocletianus, Maximianus Si actu sollemni praecedentem obligationem peremisti, perspicis adversus fraudatorem intra annum in quantum facere potest vel dolo malo fecit, quo minus possit , edicto perpetuo tantum actionem permitti. * diocl. et maxim. aa. et cc. menandrae. * [a xxx ]